ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ
ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2023 Μέρος 26ο
Αποκλεισμός κρατουμένων με αναπηρία από τη χορήγηση
προνοιακού επιδόματος
Το ζήτημα της ένταξης των κρατουμένων των σωφρονιστικών
καταστημάτων στο πρόγραμμα οικονομικής ενίσχυσης βαριάς αναπηρίας είχε
απασχολήσει κατά το παρελθόν τον Συνήγορο, καθώς είχε διαπιστωθεί επανειλημμένα
η απόρριψη χορήγησης του προνοιακού επιδόματος σε κρατούμενους με αναπηρία που
πληρούσαν τις νόμιμες προϋποθέσεις.
Σε σχετικό πόρισμά της , η Αρχή είχε εστιάσει στην απουσία
κρατικής μέριμνας για την ειδική μεταχείριση των κρατουμένων που παρουσιάζουν
αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης, οι οποίοι καταλείπονταν στην παρακολούθησή τους από
το ιατρείο του σωφρονιστικού καταστήματος και την εθελοντική παροχή βοήθειας
από συγκρατουμένους τους. Οι αρμόδιοι φορείς προέβαλαν ως αιτιολογία για τον
αποκλεισμό των κρατουμένων από τη χορήγηση του αναπηρικού επιδόματος, το
γεγονός ότι τα έξοδα διαβίωσης των συγκεκριμένων ατόμων αναλαμβάνονται από το
Δημόσιο. Ο Συνήγορος αντέτασσε την πάγια θέση ότι τα σωφρονιστικά καταστήματα
αποτελούν τόπους έκτισης των στερητικών της ελευθερίας ποινών, και σε καμία
περίπτωση δεν αποτελούν δημόσια νοσηλευτικά ή προνοιακά ιδρύματα που αποσκοπούν
στην περίθαλψη των κρατουμένων ως εσωτερικών ασθενών ή τροφίμων με ειδικές
ανάγκες. Μπορεί, συνεπώς, η παραμονή σε νοσηλευτικό ή προνοιακό ίδρυμα να
ορίζεται ως αρνητική προϋπόθεση για τη χορήγηση του επιδόματος βαριάς
αναπηρίας, δεδομένου ότι το νοσηλευτικό ή προνοιακό ίδρυμα είναι εκείνο που
παρέχει συνολική φροντίδα, ανταποκρινόμενη και στις ειδικές ανάγκες της βαριάς
αναπηρίας, τα σωφρονιστικά καταστήματα, ωστόσο, καλύπτουν μόνο τις βασικές
ανάγκες διαβίωσης και περίθαλψης των κρατουμένων και δεν διαθέτουν τις
απαραίτητες υποδομές για να καλύψουν τις εξατομικευμένες ανάγκες που προκύπτουν
από την αναπηρία. Κατά τούτο, δεν αναιρείται η κοινωνική αποστολή του
επιδόματος αναπηρίας με τον εγκλεισμό σε σωφρονιστικό κατάστημα.
Πράγματι, με την έκδοση σχετικής εγκυκλίου οδηγίας του
Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης,
διασαφηνίστηκε ότι, εφόσον πληρούνται οι λοιπές εκ του νόμου προϋποθέσεις,
χορηγούνται προνοιακά επιδόματα ΑμεΑ και σε άτομα που εκτίουν στερητική της
ελευθερίας ποινή.
Ο Συνήγορος κλήθηκε εκ νέου να διαμεσολαβήσει σε περίπτωση
κρατουμένου με αναπηρία που δεν λάμβανε το αντίστοιχο προνοιακό επίδομα (Φ.Υ.
335363). Στην περίπτωση αυτή, ο κρατούμενος, ο οποίος βρισκόταν νοσηλευόμενος
στο Ειδικό Κέντρο Υγείας Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ε.Κ.Υ.Κ.Κ.) και διέθετε
πιστοποίηση αναπηρίας από ΚΕ.Π.Α. (ποσοστό 73%), είχε αιτηθεί τη χορήγηση του
προνοιακού επιδόματος από τον Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής
Αλληλεγγύης (Ο.Π.Ε.Κ.Α.), χωρίς αποτέλεσμα. Ο Συνήγορος επανέλαβε στην
αλληλογραφία του με τους συναρμόδιους φορείς τη θέση ότι το Ειδικό Κέντρο
Υγείας Κρατουμένων Κορυδαλλού, όπως περιγράφεται και στις Εκθέσεις της CPT ,
δεν συνιστά δομή υγείας η οποία παρέχει την κατάλληλη υγειονομική περίθαλψη
στον ευάλωτο πληθυσμό των ασθενών κρατουμένων και, συνεπώς, ο αιτούμενος δεν
πρέπει να αποκλειστεί από τους δικαιούχους του προνοιακού επιδόματος.
Διαπιστώθηκε, κατόπιν πληροφόρησης του Συνηγόρου από το
Ειδικό Κέντρο Υγείας Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ε.Κ.Υ.Κ.Κ.), ότι στον Ο.Π.Ε.Κ.Α.
είχε υποβληθεί η ταυτότητα Ευρωπαίου πολίτη που διέθετε ο κρατούμενος (υπήκοος
Βουλγαρίας), ο προνοιακός οργανισμός ωστόσο είχε θέσει σε αναστολή το αίτημά
του, κρίνοντας απαραίτητη προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της διαδικασίας την
προσκόμιση της «Βεβαίωσης Εγγραφής για Πολίτες της Ένωσης». Την ίδια στιγμή, η
Διεύθυνση Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νοτίου Τομέα, Πειραιώς και Νήσων
ενημέρωσε το Ε.Κ.Υ.Κ.Κ. ότι η χορήγηση της ως άνω βεβαίωσης «(…) προϋποθέτει
ότι σε βάρος των Πολιτών της Ένωσης, οι οποίοι διαμένουν στην ελλη-νική
επικράτεια ως οικονομικά ανενεργά άτομα, δεν έχουν επιβληθεί περιορισμοί στην
ελευθερία κυκλοφορίας και διαμονής τους για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας
ασφάλειας ή δημόσιας υγείας». Ο κρατούμενος, εν αναμονή της έγγραφης
ανταπόκρισης του αρμοδίου τμήματος της Διεύθυνσης Αλλοδαπών Αττικής (Γραφείο
Ευρωπαϊκής Ένωσης), εν τέλει αποφυλακίστηκε χωρίς να έχει λάβει το οικείο
επίδομα.
Υπενθυμίζεται, σε κάθε περίπτωση, ότι, κατά τις πρόνοιες της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, και, ειδικότερα, τα οριζόμενα στα άρθρα 14 παρ. 2 και 19 περ. β’, τα Συμβαλλόμενα Κράτη διασφαλίζουν ότι: «(…) εάν τα άτομα με αναπηρίες στερούνται την ελευθερία τους μέσω οποιασδήποτε διαδικασίας, δικαιούνται, σε ίση βάση με τους άλλους, εγγυήσεις σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αντιμετωπίζονται σύμφωνα με τους στόχους και τις αρχές της παρούσας Σύμβασης, συμπεριλαμβανομένης και της παροχής εύλογης προσαρμογής», καθώς και ότι «(…) τα άτομα με αναπηρίες έχουν πρόσβαση σε σειρά υπηρεσιών στο σπίτι, σε καταστήματα και άλλες υπηρεσίες υποστήριξης στην κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης και της προσωπικής βοήθειας που είναι απαραίτητη για την υποστήριξη της διαβίωσης και της ένταξης στην κοινωνία και την αποτροπή της απομόνωσης ή του διαχωρισμού από την κοινωνία».
