Πέμπτη 27 Ιουλίου 2017

ΑΑΔΕ - Με εισφορά αλληλεγγύης τα προνοιακά επιδόματα χιλιάδων αναπήρων!



 ΑΑΔΕ - Με εισφορά αλληλεγγύης τα προνοιακά επιδόματα χιλιάδων αναπήρων!
Επιμένει η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.) στην άποψη ότι τα προνοιακά επιδόματα που λαμβάνουν από το κράτος χιλιάδες άτομα με αναπηρία κάτω του 80% καθώς και άτομα με αναπηρία 80% και άνω τα οποία δεν είναι τυφλά ή δεν είναι κινητικά ανάπηρα πρέπει να επιβαρύνονται με ειδική εισφορά αλληλεγγύης!
ΑΑΔΕ - Με εισφορά αλληλεγγύης τα προνοιακά επιδόματα χιλιάδων αναπήρων!
Γιώργος Παλαιτσάκης 
Με την ανοχή της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Οικονομικών, η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων εμμένει στις νέου τύπου ερμηνευτικές προσεγγίσεις της έννοιας του "εισοδήματος" που υιοθετήθηκαν ξαφνικά από την άνοιξη του 2016, μόνο και μόνο για να υπαχθούν σε εισφορά αλληλεγγύης τα συγκεκριμένα επιδόματα.
Επιμένει η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.) στην άποψη ότι τα προνοιακά επιδόματα που λαμβάνουν από το κράτος χιλιάδες άτομα με αναπηρία κάτω του 80% καθώς και άτομα με αναπηρία 80% και άνω τα οποία δεν είναι τυφλά ή δεν είναι κινητικά ανάπηρα πρέπει να επιβαρύνονται με ειδική εισφορά αλληλεγγύης!
Οι αρμόδιες υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε., έχοντας λάβει το "πράσινο φως" από τον προϊστάμενό τους Γ. Πιτσιλή και την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών, θεωρούν τα επιδόματα αυτά ως εισοδήματα απαλλασσόμενα μεν από τον φόρο εισοδήματος αλλά υπαγόμενα σε ειδική εισφορά αλληλεγγύης! Έτσι, χιλιάδες ΑμεΑ βλέπουν τα τελευταία δύο χρόνια τα ετήσια εισοδήματά τους να "εκτοξεύονται" πλασματικά πάνω από τα 12.000 ευρώ που είναι το όριο πέραν του οποίου επιβάλλεται η ειδική εισφορά αλληλεγγύης και καλούνται να πληρώνουν άδικα την εισφορά αυτή. Ταυτόχρονα, επειδή τα ποσά των προνοιακών επιδομάτων θεωρούνται "εισόδημα", προσαυξάνουν τεχνητά τα συνολικά ετήσια οικογενειακά εισοδήματά τους, με αποτέλεσμα να χάνουν και πλήθος άλλων κοινωνικών επιδομάτων τα οποία χορηγούνται με κριτήριο το ύψος του ετησίου οικογενειακού εισοδήματος!
Τα dikaiologitika.gr έχουν παρουσιάσει αναλυτικά το ιστορικό των μεθοδεύσεων της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Οικονομικών και της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων (η οποία μετονομάσθηκε πλέον σε .... Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων), για την επιβολή ειδική εισφοράς αλληλεγγύης στα προνοιακά επιδόματα χιλιάδων αναπήρων. Αξίζει και πάλι να το υπενθυμίσουμε καθώς, με νεότερη εγκύκλιο που εξέδωσε πρόσφατα η Α.Α.Δ.Ε. εμμένει στην αυθαίρετη άποψη ότι τα επιδόματα αυτά θεωρούνται εισόδημα:
Πέρυσι, το υπουργείο Οικονομικών και η - "προκάτοχος" της Α.Α.Δ.Ε. - Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων επέβαλαν - παράνομα και αυθαίρετα - ειδική εισφορά αλληλεγγύης και στα προνοιακά επιδόματα των ατόμων με αναπηρίες κάτω του 80% καθώς και των ατόμων με αναπηρία 80% και άνω που δεν είναι τυφλοί ή δεν έχουν βαριά κινητική αναπηρία.
Συγκεκριμένα, στα ηλεκτρονικά έντυπα Ε1 των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος που αναρτήθηκαν πέρυσι στους λογαριασμούς χιλιάδων αναπήρων φορολογουμένων στο σύστημα ΤΑXISnet, η Γ.Γ.Δ.Ε. έχοντας τη σύμφωνη γνώμη του υπουργείου Οικονομικών, προσυμπλήρωσε τους κωδικούς 619-620 του πίνακα 6 με τα ποσά των προνοιακών επιδομάτων που έλαβαν οι συγκεκριμένοι φορολογούμενοι κατά τη διάρκεια του 2015. Στους κωδικούς αυτούς αναγράφονται μόνο ποσά εισοδημάτων απαλλασσόμενα από το φόρο εισοδήματος ή φορολογούμενα με ειδικό τρόπο, τα οποία όμως επιβαρύνονται με ειδική εισφορά αλληλεγγύης.
Όμως, σύμφωνα με την υπ΄ αριθμόν ΠΟΛ. 1149/2013 που είχε εκδώσει η ίδια η Γ.Γ.Δ.Ε. στις 20-7-2013 για να ερμηνεύσει την παράγραφο 2 του άρθρου 29 του ν. 3986/2011, η οποία ορίζει την επιβολή της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης, τα προνοιακά  επιδόματα των αναπήρων δεν έπρεπε να προσυμπληρωθούν στους κωδικούς 619-620 του πίνακα 6, διότι «δεν φέρουν τα απαραίτητα γενικά εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος, δίδονται ως κοινωνική παροχή για την αντιμετώπιση και κάλυψη συγκεκριμένων ειδικών δαπανών στις οποίες υποβάλλονται ευπαθείς ομάδες φορολογούμενων, δίδονται χωρίς αντάλλαγμα παροχής εργασίας, χωρίς να αποτελούν καρπό περιουσιακών στοιχείων, και συνεπώς δεν τίθεται θέμα επιβολής εισφοράς»!
Τέτοια ποσά είναι για παράδειγμα:
α) το προνοιακό επίδομα τυφλότητας
β) το διατροφικό επίδομα που δίνεται στους νεφροπαθείς, καθώς επίσης και σε όσους έχουν κάνει μεταμόσχευση καρδιάς, ήπατος, πνευμόνων και μυελού των οστών,
γ) τα επιδόματα λουτροθεραπείας, εισπνευσοθεραπείας, αεροθεραπείας και ενεσοθεραπείας που καταβάλλουν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί στους δικαιούχους ασφαλισμένους,
δ) η μηνιαία οικονομική ενίσχυση που καταβάλλεται σε άτομα με βαριά νοητική υστέρηση, με εγκεφαλική παράλυση, με συγγενή αιμολυτική αναιμία ή αιμορραγική διάθεση, με βαριά αναπηρία σε ποσοστό 67% και άνω, και σε κωφάλαλα άτομα, αντίστοιχα, για την αντιμετώπιση των πρόσθετων δαπανών συντήρησης και περίθαλψής τους, καθώς και για την κάλυψη, εν γένει, των ειδικών αναγκών που προκύπτουν εξαιτίας της αναπηρίας τους.
Επιπλέον, σύμφωνα με την υπ΄ αριθμόν ΠΟΛ. 1094/2015 εγκύκλιο της ίδιας της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων, "τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται ως οικονομική ενίσχυση - βοήθημα σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ηλικιωμένους, άτομα με ψυχωτικές παθήσεις, άστεγους, άπορους, άτομα με ειδικές ανάγκες κλπ), από το Δημόσιο ή από άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς (π.χ. Ν.Π.Δ.Δ., Ν.Π.Ι.Δ., οργανισμούς, ιδρύματα, κοινωφελείς περιουσίες του ν. 4182/2013, ιδιωτικές επιχειρήσεις κ.λπ.) δεν εμπίπτουν σε καμία κατηγορία εισοδήματος και δεν φορολογούνται".
Παρά την ύπαρξη της ερμηνευτικής εγκυκλίου του 2013 και της νεώτερης εγκυκλίου του 2015, υπουργείο Οικονομικών και Γ.Γ.Δ.Ε. θεώρησαν από πέρυσι την άνοιξη ότι τα παραπάνω επιδόματα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως "εισόδημα" απαλλασσόμενο μεν του φόρου εισοδήματος αλλά υπαγόμενο σε ειδική εισφορά αλληλεγγύης! Το νέο "σκεπτικό" πάνω στο οποίο στηρίχθηκαν ήταν ότι:
1) Τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται ως οικονομική ενίσχυση-βοήθημα σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (άτομα με ειδικές ανάγκες, ηλικιωμένους, άπορους, κλπ) από το Δημόσιο ή από άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς όντως δεν εμπίπτουν σε καμία κατηγορία εισοδήματος του άρθρου 7 του ν. 4172/2013 και επομένως δε φορολογούνται. Όμως ο μη χαρακτηρισμός τους ως "εισόδημα" ισχύει μόνο εφόσον καταβάλλονται έκτακτα στα άτομα αυτά! Κι αυτό διότι "ένα ποσό χαρακτηρίζεται ως εισόδημα όταν υπάρχει περιοδικότητα, μόνιμη πηγή προέλευσης, καθώς και τακτική εκμετάλλευση της πηγής αυτής".
2) Τα όσα διαφορετικά αναφέρουν οι εγκύκλιοι που εκδόθηκαν πριν την 1η-1-2014 έπαψαν πλέον να ισχύουν (!) από τότε που τέθηκε σε εφαρμογή ο νέος Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013). Κι αυτό διότι όλες οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι που εκδόθηκαν πριν την 1η-1-2014, ημερομηνία έναρξης εφαρμογής του νέου Κ.Φ.Ε., αναφέρονταν στις διατάξεις του προηγούμενου Κ.Φ.Ε., του ν. 2238/1994, ο οποίος από την ίδια ημερομηνία καταργήθηκε!  Ως εκ τούτου, τα όσα ήξεραν οι ανάπηροι με βάση την υπ΄ αριθμόν ΠΟΛ. 1149/2013 εγκύκλιο της Γ.Γ.Δ.Ε. που εκδόθηκε στις 20-7-2013 θα πρέπει να τα ξεχάσουν, διότι η συγκεκριμένη εγκύκλιος, η οποία εξαιρούσε τα προνοιακά επιδόματα των αναπήρων από την έννοια του εισοδήματος και ως εκ τούτου διευκρίνιζε ότι αυτά δεν υπόκεινται σε ειδική εισφορά αλληλεγγύης, έπαψε να ισχύει από την 1η-1-2014, επειδή βασιζόταν στις διατάξεις του προηγούμενου Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 2238/1994), ο οποίος καταργήθηκε από την 1η-1-2014, ημερομηνία έναρξης ισχύος του νέου Κ.Φ.Ε. (ν. 4172/2013)!
Συμπερασματικά, σύμφωνα με το παραπάνω σκεπτικό του υπουργείου Οικονομικών, τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται ως οικονομική ενίσχυση-βοήθημα σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (άτομα με ειδικές ανάγκες, ηλικιωμένους, άπορους, κλπ) από το Δημόσιο ή από άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς, από την 1η-1-2014 και μετά, δεν εμπίπτουν σε καμία κατηγορία εισοδήματος και δε φορολογούνται, ΜΟΝΟ εφόσον καταβάλλονται ΕΚΤΑΚΤΑ στα άτομα αυτά! Αν υπάρχει περιοδικότητα στην καταβολή τους, μόνιμη πηγή προέλευσης, καθώς και "τακτική εκμετάλλευση της πηγής αυτής" τότε θεωρούνται εισόδημα.
Βασιζόμενη στο παραπάνω σκεπτικό του υπουργείου Οικονομικών, η Γ.Γ.Δ.Ε. προσυμπλήρωσε στους κωδικούς 619-620 του πίνακα 6 της περυσινής φορολογικής δήλωσης τα ποσά πολλών τακτά και μόνιμα καταβαλλόμενων προνοιακών επιδομάτων σε αναπήρους! Το αποτέλεσμα ήταν τα ποσά αυτά να θεωρηθούν αυτομάτως ως εισοδήματα φοροαπαλλαχθέντα επί των οποίων όμως πρέπει να επιβληθεί ειδική εισφορά αλληλεγγύης! Έτσι πολλοί ανάπηροι φορολογούμενοι, εξαιτίας της πρόσθεσης των ποσών αυτών στα λοιπά εισοδήματά τους, αναγκάστηκαν να εμφανίσουν στις φορολογικές τους δηλώσεις συνολικά ετήσια εισοδήματα πάνω από το όριο των 12.000 ευρώ και επιβαρύνθηκαν άδικα με ειδική εισφορά αλληλεγγύης.
Επίσης, πολλοί άλλοι ανάπηροι φορολογούμενοι των ίδιων κατηγοριών, εξαιτίας του γεγονότος ότι τα ποσά αυτά προσυμπληρώθηκαν στους κωδικούς 619-620 και προσμετρήθηκαν στα συνολικά τους ετήσια εισοδήματα, εκλήθησαν να πληρώσουν περισσότερη ειδική εισφορά αλληλεγγύης από αυτήν που θα κατέβαλλαν αν δεν είχαν συνυπολογισθεί τα ποσά αυτά στα συνολικά τους εισοδήματα.
Κανονικά, τα προνοιακά επιδόματα των ατόμων με αναπηρία κάτω του 80% καθώς και των ατόμων με αναπηρία 80% και άνω που δεν είναι τυφλοί ή δεν έχουν βαριές κινητικές αναπηρίες θα έπρεπε να είχαν προσυμπληρωθεί από τη Γ.Γ.Δ.Ε. στους κωδικούς 781-782 του πίνακα 6, όπου αναγράφονται όλα τα εισπραχθέντα ποσά που δεν αποτελούν εισόδημα, ώστε να μην συναθροίζονταν στα συνολικά εισοδήματα των δικαιούχων που λαμβάνονται υπόψη για την επιβολή της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης.
Ουσιαστικά, το υπουργείο Οικονομικών και η Γ.Γ.Δ.Ε. θεώρησαν ότι τα παραπάνω ποσά έχουν την εννοιολογική έννοια του εισοδήματος μόνο και μόνο επειδή καταβάλλονται τακτικά, κάθε μήνα! Ως εκ τούτου έκριναν ότι δεν έπρεπε πλέον να προσυμπληρώνονται στους κωδικούς 781-782 του πίνακα 6 της φορολογικής δήλωσης, όπου δηλώνονται τα ποσά που δεν θεωρούνται εισόδημα, αλλά στους κωδικούς 619-620 του ίδιου πίνακα, στους οποίους αναγράφονται τα απαλλασσόμενα από το φόρο εισοδήματος ποσά, τα οποία όμως υπόκεινται σε ειδική εισφορά αλληλεγγύης!
Η ίδια αδικία (προκαλούμενη από την παραπάνω νέα ερμηνεία του όρου του "εισοδήματος", η οποία διαφέρει από όσα είχαν γίνει αποδεκτά μέχρι την 31η-12-2013) επαναλήφθηκε και φέτος, αυτή τη φορά από την Α.Α.Δ.Ε., με την σύμφωνη γνώμη του υπουργείου Οικονομικών και παρά τις έντονες διαμαρτυρίες των εκπροσώπων των αναπήρων. Στην απόφαση για τον τύπο και το περιεχόμενο των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων φορολογικού έτους 2016 που εξέδωσε τον περασμένο Μάρτιο ο Διοικητής της Α.Α.Δ.Ε. Γ. Πιτσιλής, την υπ΄ αριθμόν ΠΟΛ. 1034/2017, αναφέρεται ότι στους κωδικούς 781-782 του πίνακα 6 του Ε1, όπου αναγράφονται τα ποσά τα οποία δεν θεωρούνται εισόδημα (και ως εκ τούτου δεν επιβαρύνονται με εισφορά αλληλεγγύης) συγκαταλέγονται οικονομικές ενισχύσεις που καταβάλλονται έκτακτα, σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες κι όχι και τα τακτικά καταβαλλόμενα προνοιακά επιδόματα των αναπήρων!
Στην ίδια απόφαση του κ. Πιτσιλή αναφέρεται εξάλλου ότι στους κωδικούς 619-620 του πίνακα 6 του Ε1 προσυμπληρώνονται για να υπαχθούν σε ειδική εισφορά αλληλεγγύης το εξωϊδρυματικό επίδομα και κάθε συναφές ποσό που καταβάλλεται σε αναπήρους και το οποίο συγκεντρώνει τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος όπως περιοδικότητα και μόνιμη πηγή προέλευσης.
Την εμμονή της Α.Α.Δ.Ε. στην άποψη ότι τα προνοιακά επιδόματα χιλιάδων αναπήρων πολιτών πρέπει να θεωρούνται "εισόδημα" απαλλασσόμενο μεν από το φόρο εισοδήματος αλλά επιβαρυνόμενο με ειδική εισφορά αλληλεγγύης αποτυπώνει νεώτερη εγκύκλιος της Διεύθυνσης Εφαρμογής Άμεσης Φορολογίας της Α.Α.Δ.Ε., (η υπ΄ αριθμόν πρωτοκόλλου ΔΕΑΦ Α 1099109 ΕΞ 2017), η οποία εκδόθηκε στις 27 Ιουνίου 2017. Στην εγκύκλιο επαναλαμβάνονται τα παραπάνω σαθρά επιχειρήματα που προαναφέραμε, ενώ για το ζήτημα που έχει ανακύψει εξαιτίας της προσμέτρησης των προνοιακών επιδομάτων στο συνολικό οικογενειακό εισόδημα των αναπήρων και της συνακόλουθης απώλειας απαλλαγών και εκπτώσεων από τον ΕΝ.Φ.Ι.Α. λόγω υπέρβασης των προβλεπόμενων εισοδηματικών ορίων η νέα εγκύκλιος της Α.Α.Δ.Ε. επιρρίπτει αδίκως ευθύνες στις υπηρεσίες και τους φορείς χορήγησης των επιδομάτων!
Πηγή: www.dikaiologitika.gr

Θ. Φωτίου: Κοινωνικό δίκτυ προστασίας για τα άτομα με βαριά κινητική αναπηρία

 Θ. Φωτίου: Κοινωνικό δίκτυ προστασίας για τα άτομα με βαριά κινητική αναπηρία
 Σε επίκαιρη ερώτηση απάντησε η αναπληρώτρια Υπουργός κα Θεανώ Φωτίου σχετικά με τα θέματα ατόμων με αναπηρία
Θ. Φωτίου: Κοινωνικό δίκτυ προστασίας για τα άτομα με βαριά κινητική αναπηρία
Σε επίκαιρη ερώτηση απάντησε η αναπληρώτρια Υπουργός κα Θεανώ Φωτίου σχετικά με τα θέματα ατόμων με αναπηρία
Αναλυτικά το έγγραφο που έστειλε η κα Φωτίου αναφέρει τα εξής:
Το Υπουργείο μας με το σχεδιασμό και την εφαρμογή της προνοιακής πολιτικής για ΑμεΑ αποσκοπεί στην ενίσχυση των ατόμων αυτών για την αντιμετώπιση των αυξημένων και εξειδικευμένων αναγκών εξαιτίας της αναπηρίας τους, αλλά και στην κοινωνική τους ένταξη μέσω της εφαρμογής των προγραμμάτων κοινωνικής αποκατάστασης.
Στο πλαίσιο του επικουρικού και συμπληρωματικού χαρακτήρα της Πρόνοιας σε σχέση με τις παροχές των ασφαλιστικών ταμείων, εφαρμόζονται 9 προγράμματα οικονομικής ενίσχυσης ανάλογα με το είδος και το ποσοστό αναπηρίας, το ασφαλιστικό καθεστώς κ.τ.λ. και από τα προγράμματα αυτά καλύπτονται όλες οι κατηγορίες αναπηρίας.
Επισημαίνεται ότι παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία δεν έχει γίνει καμία περικοπή στα ποσά που χορηγούνται στα ΑμεΑ, μέσω της εφαρμογής των ανωτέρω προγραμμάτων.
Με τις διατάξεις του ν. 4387/2016 αναμορφώνεται πλήρως το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στο πλαίσιο ενός Ενιαίου Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλειας, βασιζόμενο στις γενικές αρχές της εξασφάλισης αξιοπρεπούς διαβίωσης και κοινωνικής προστασίας με όρους ισότητας, κοινωνικής δικαιοσύνης, αναδιανομής και αλληλεγγύης των γενεών. Στο πλαίσιο αυτό επιτυγχάνεται ισονομία, κοινωνική δικαιοσύνη καθώς και ο ανακαθορισμός των συντάξεων, κατ΄ επιταγή των αρχών της συμμετοχικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης των γενεών.
Σύμφωνα με το άρθρο 11 του ν.4387/2016, με Κοινή Απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης συστάθηκε και λειτουργεί ειδική επιτροπή με αντικείμενο την επανεξέταση των υφιστάμενων διατάξεων και τη θέσπιση νέων ενιαίων κανόνων για όλες τις συντάξεις αναπηρίας, καθώς και για τη χορήγηση των επιδομάτων αναπηρίας (επίδομα παραπληγίας - τετραπληγίας, επίδομα απολύτου αναπηρίας),.
Με βάση το πόρισμα της Επιτροπής θα προσδιορισθούν οι προϋποθέσεις θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος λόγω αναπηρίας, ο βαθμός αναπηρίας που καθορίζει το αντίστοιχο ποσό της σύνταξης (πλήρους ή μερικής) και γενικά όλα τα λοιπά θέματα που αφορούν στην παροχή σύνταξης λόγω αναπηρίας.
Συμπληρωματικά, αναφέρεται ότι σύμφωνα με τις διατάξεις του αρ. 27 του ν. 4387/2016 για όσους συνταξιοδοτούνται με τις ειδικές συνταξιοδοτικές διατάξεις του ν. 612/1977 ή με βάση διατάξεις που παραπέμπουν σε αυτόν δεν εφαρμόζεται η πρόβλεψη για τη μείωση της εθνικής σύνταξης της παρ. 2 του αρ. 7 του ν.4387/2016, για χρόνο διαμονής στην Ελλάδα που υπολείπεται των σαράντα (40) ετών, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και όσον αφορά το εξωϊδρυματικό επίδομα χορηγείται στους ασφαλισμένους, στους συνταξιούχους και στα μέλη των οικογενειών τους, εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στις ισχύουσες διατάξεις.

Πηγή: www.taxheaven.gr

Τετάρτη 26 Ιουλίου 2017

Στα τέλη Αυγούστου η ανάρτηση των εκκαθαριστικών του ΕΝΦΙΑ |

kathimerini.gr
Στα τέλη Αυγούστου η ανάρτηση των εκκαθαριστικών του ΕΝΦΙΑ | Ελληνική Οικονομία
ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ
3-4 λεπτά

Μετά και την υποβολή των 6,1 εκατ. φορολογικών δηλώσεων, η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων ξεκίνησε τη διαδικασία για την έκδοση και ανάρτηση στο Διαδίκτυο των εκκαθαριστικών του Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων για το 2017.
Τα εκκαθαριστικά πρέπει να «ανέβουν» στο taxisnet (ή στον ιστότοπο aade.gr) το αργότερο μέχρι τα τέλη Αυγούστου προκειμένου η πρώτη δόση του φόρου να καταβληθεί στα τέλη Σεπτεμβρίου και η τελευταία τον Ιανουάριο του 2018.
Συνολικά 7,4 εκατ. φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις καλούνται να πληρώσουν περίπου 3,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2,65 υπολογίζεται να εισέλθουν στον κρατικό κορβανά (η εισπραξιμότητα του φόρου ανέρχεται περίπου στο 80%). Για τους περισσότερους φορολογουμένους ο φόρος θα είναι στα ίδια επίπεδα με πέρυσι και μόνο όσοι είχαν προσαύξηση της περιουσίας ή μείωσή της, θα διαπιστώσουν αλλαγές στο εκκαθαριστικό σημείωμα.
Στο σημείωμα θα αναγράφονται το ποσό της κάθε δόσης καθώς και η ταυτότητα οφειλής η οποία ακολουθεί την οφειλή μέχρι την πλήρη εξόφλησή της. Δηλαδή, οι φορολογούμενοι μπορούν να προσκομίζουν την ταυτότητα οφειλής (ουσιαστικά πρόκειται για ένα αριθμό) στις τράπεζες ή στα ΕΛΤΑ και να πληρώνουν τη δόση που προκύπτει. Υπενθυμίζεται ότι όσοι αδυνατούν να καταβάλουν τον ΕΝΦΙΑ δικαιούνται πλήρη απαλλαγή ή έκπτωση. Ειδικότερα, και σύμφωνα με τη νομοθεσία, όσοι δεν μπορούν λόγω οικονομικής αδυναμίας να πληρώσουν τον φόρο δικαιούνται έκπτωση ή πλήρη απαλλαγή υπό προϋποθέσεις:
• Εκπτωση 50% μπορεί να γίνει αν διαπιστωθεί οικονομική αδυναμία πληρωμής της οφειλής για το συγκεκριμένο έτος. Πρέπει, όμως, να συντρέχουν σωρευτικά τα εξής:
α) Το συνολικό φορολογητέο οικογενειακό εισόδημα του προηγούμενου έτους να μην είναι πάνω από 9.000 ευρώ. Το ποσό αυτό αυξάνεται κατά 1.000 ευρώ για τον/τη σύζυγο και κάθε εξαρτώμενο μέλος.
β) Το σύνολο της επιφάνειας των κτισμάτων όλων των πιο πάνω προσώπων να μην είναι πάνω από 150 τ.μ.
γ) Η συνολική αξία της ακίνητης περιουσίας, όπως αυτή προσδιορίζεται για τον υπολογισμό του συμπληρωματικού φόρου, να μην ξεπερνάει το ποσό των 85.000 ευρώ για τον άγαμο, των 150.000 ευρώ για τον έγγαμο και τον ή τη σύζυγό του ή τη μονογονεϊκή οικογένεια με ένα εξαρτώμενο τέκνο και των 200.000 ευρώ για τον έγγαμο, τον ή τη σύζυγό του και τα εξαρτώμενα τέκνα τους ή τη μονογονεϊκή οικογένεια με δύο εξαρτώμενα τέκνα.
• Εκπτωση 100% μπορεί να γίνει αν υπάρχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:
α) Το φορολογητέο οικογενειακό εισόδημα του προηγούμενου έτους να μην είναι πάνω από 12.000 ευρώ. Το ποσό αυτό αυξάνεται κατά 1.000 ευρώ για τον/τη σύζυγο και κάθε εξαρτώμενο μέλος.
β) Το σύνολο της επιφάνειας των κτισμάτων όλων των πιο πάνω προσώπων να μην είναι πάνω από 150 τ.μ.
γ) Ο αριθμός των εξαρτώμενων τέκνων να είναι από τρία και άνω ή ο φορολογούμενος, ο ή η σύζυγος ή κάποιο από τα εξαρτώμενα παιδιά της οικογένειας να έχει αναπηρία από 80% και άνω.
Οσοι διαπιστώσουν λάθη στην ακίνητη περιουσία που ενδεχομένως να ανεβάζουν τον λογαριασμό του ΕΝΦΙΑ έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε διορθώσεις μέσω της εφαρμογής «Ε9 Περιουσιολόγιο» στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.aade.gr. Ιδιαίτερα οι κληρονόμοι ή όσοι έκαναν αγορές και έχουν αλλαγές σε σχέση με το Ε9 του 2016, θα πρέπει να εντοπίσουν έγκαιρα τυχόν ανακρίβειες και να τις διορθώσουν.
 

Δευτέρα 24 Ιουλίου 2017

Δεσμεύσεις για τα προαπαιτούμενα, συνάντηση Υπουργού κυρίας Φωτίου και γ.γ. πρόνοιας κυρίου Καρέλα με την ΕΣΑΜΕΑ


 Συνάντηση με την αναπληρώτρια υπουργό Εργασίας Θ. Φωτίου
Συνάντηση με την αναπληρώτρια υπουργό Εργασίας Θ. Φωτίου και τον γ.γ. Πρόνοιας Δ. Καρέλλα είχε χθες Πέμπτη 20 Ιουλίου αντιπροσωπεία της ΕΣΑμεΑ, αποτελούμενη από τον πρόεδρό της Ι. Βαρδακαστάνη, τον γ.γ. Γ. Λυμβαίο, τον αντιπρόεδρο Αντώνη Χαροκόπο και τα μέλη της Εκτελεστικής Γραμματείας Β. Λάσπη και Δ. Σηφάκη.
21.07.2017
Αρ. Πρωτ.: 1027
Δεσμεύσεις για τα προαπαιτούμενα
Συνάντηση με την αναπληρώτρια υπουργό Εργασίας Θ. Φωτίου και τον γ.γ. Πρόνοιας Δ. Καρέλλα είχε χθες Πέμπτη 20 Ιουλίου αντιπροσωπεία της ΕΣΑμεΑ, αποτελούμενη από τον πρόεδρό της Ι. Βαρδακαστάνη, τον γ.γ. Γ. Λυμβαίο, τον αντιπρόεδρο Αντώνη Χαροκόπο και τα μέλη της Εκτελεστικής Γραμματείας Β. Λάσπη και Δ. Σηφάκη.
Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε για να ζητηθούν σαφείς δεσμεύσεις, υπό τη σκιά της δημοσιοποίησης των 113 προαπαιτούμενων που ζητούν οι δανειστές της χώρας και τα οποία έχουν θορυβήσει το αναπηρικό κίνημα, καθώς εάν εφαρμοστούν, αίρεται η προστασία των ατόμων με αναπηρία, όπως ορίζεται από το Σύνταγμα της χώρας. Τα άτομα με αναπηρία θα οδηγηθούν σε καθαρή φτωχοποίηση.
Υπενθυμίζεται ότι για το ίδιο θέμα είχε σταλεί από την ΕΣΑμεΑ επείγουσα ανοιχτή επιστολή στον πρωθυπουργό λίγες ημέρες νωρίτερα.
Συζητήθηκαν τα προαπαιτούμενα 75, 76, 97, 105 και 106 όπως στην επιστολή που κατατέθηκε από πλευράς ΕΣΑμεΑ.
Προαπαιτούμενα 75 και 76. Ειδικά για το θέμα των επιδομάτων, η αντιπροσωπεία της ΕΣΑμεΑ ζήτησε την προστασία των αναπηρικών επιδομάτων, που είναι γνωστό ότι έχουν σχεδιαστεί και δίδονται αποκλειστικά για την κάλυψη των αναγκών που πηγάζουν από την κάθε αναπηρία. Επισημαίνεται η πρόσφατη δέσμευση του πρωθυπουργού στη συνάντηση της 8ης Μαΐου, ότι δεν υφίσταται θέμα θέσπισης εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων για τη χορήγηση των αναπηρικών επιδομάτων.
Τα προνοιακά επιδόματα βρίσκονται διαρκώς στο στόχαστρο των δανειστών της χώρας. Πρόκειται για αδικαιολόγητη, αψυχολόγητη, εξωπραγματική και απάνθρωπη εμμονή. Τα επιδόματα που λαμβάνουν τα άτομα με αναπηρία είναι το ελάχιστο που μπορεί να προσφέρει η ελληνική Πολιτεία σε μια από τις πλέον ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, η οποία πλήττεται σκληρά και επώδυνα από την οικονομική κρίση. Το αναπηρικό κίνημα θα βρεθεί απέναντι, όπως σε όλα τα χρόνια της κρίσης, σε κάθε προσπάθεια να θιγούν.
Παράλληλα η αντιπροσωπεία δήλωσε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο ότι το αναπηρικό κίνημα δεν θα επιτρέψει να περικοπεί ο αριθμός των δικαιούχων καρτών μετακίνησης και να θιγεί περαιτέρω το δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση.
Η υπουργός τόνισε ότι ισχύει στο ακέραιο η δέσμευσή της όπως και του πρωθυπουργού σε προηγούμενο χρόνο: «Η Κυβέρνηση δεν έχει καμία πρόθεση αλλαγής στο θέμα των αναπηρικών επιδομάτων αλλά ούτε και σε κάποιου άλλου είδους υφιστάμενη παροχή, όπως αυτές τις μετακίνησης, προς τα άτομα με αναπηρία».
97 και 105: Στη λίστα των δανειστών επανέρχεται η διφορούμενη και αμφισβητούμενη έννοια της λειτουργικότητας του αναπήρου, σε αντιδιαστολή με τις μέχρι σήμερα διαβεβαιώσεις του υπουργείου Εργασίας περί του αντιθέτου. Όπως και σε προηγούμενες προσπάθειες που επιχειρήθηκαν για την επιβολή αυτού του συστήματος, η αντιπροσωπεία της ΕΣΑμεΑ τόνισε ότι το αναπηρικό κίνημα δεν θα επιτρέψει τα άτομα με αναπηρία να γίνουν πειραματόζωα στη δημιουργία ενός συστήματος που δεν έχει εφαρμοστεί πραγματικά και ολοκληρωμένα σε καμία ευρωπαϊκή χώρα. Η απαίτηση των δανειστών να εισαχθεί στην Ελλάδα το ICF είναι παράλογη και ανιστόρητη. Θα είναι μεγάλο χτύπημα να οδηγηθούν εκ νέου εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις που έχουν ήδη εξεταστεί από τα ΚΕΠΑ σε νέα επανεξέταση. Η αντιπροσωπεία της ΕΣΑμεΑ ζήτησε επίσης την ουσιαστική βελτίωση του ΚΕΠΑ, με ορθή αξιολόγηση, και όχι τη θέσπιση από την αρχή ενός συστήματος πιστοποίησης της αναπηρίας και εκ νέου ταλαιπωρία εκατοντάδων χιλιάδων αναπήρων πολιτών, την ολοκλήρωση του έργου της Ειδικής Επιστημονική Επιτροπής για τα θέματα της πιστοποίησης και αξιολόγησης της αναπηρίας, την ένταξη και νέων κατηγοριών αναπηρίας/χρόνιας πάθησης που δεν έχουν συμπεριληφθεί στον ισχύον Πίνακα και στη συμπλήρωση του Πίνακα των 43 μη αναστρέψιμων παθήσεων
Η κ. Φωτίου από την πλευρά της ξεκαθάρισε ότι εφαρμογή του ICF δεν συζητείται. Ο σχεδιασμός που υπάρχει είναι η ουσιαστική αναμόρφωση των ΚΕΠΑ, η αναθεώρηση του Ενιαίου Πίνακα Προσδιορισμού Αναπηρίας, καθώς και η μετατροπή του ΟΓΑ σε Ενιαία Αρχή Πληρωμής Επιδομάτων.
Στη συνάντηση τέθηκε επίσης το θέμα της διασφάλισης της λειτουργίας των ΚΔΑΠ - ΜΕΑ και η δημιουργία νέων, η διασφάλιση της λειτουργίας και η επέκταση του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι», το επικουρικό προσωπικό των Κέντρων Κοινωνικής Πρόνοιας και θέματα του ν. 2643/98.
Η υπουργός συμφώνησε στην άμεση σύσταση ομάδας εργασίας με τη συμμετοχή της ΕΣΑμεΑ ώστε να γίνουν τροποποιήσεις στον ν. 2643/98, καθώς και στη σύσταση ομάδας εργασίας με τη συμμετοχή της ΕΣΑμεΑ για την επεξεργασία νέου κανονισμού για τα ΚΔΑΠ - ΜΕΑ. Η κ. Φωτίου τόνισε ότι αναζητείται νομική λύση στο θέμα του επικουρικού προσωπικού των ΚΚΠ, ώστε να μην μείνουν υποστελεχωμένα, ενώ ανακοίνωσε ότι αυτές τις ημέρες κατατίθεται τροπολογία για τη συνέχιση του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι» για τα επόμενα 2 χρόνια.
Με το πέρας της συνάντησης, ο κ. Βαρδακαστάνης δήλωσε ότι η ΕΣΑμεΑ παραμένει στην πρώτη γραμμή υπεράσπισης των θεμελιωδών μέτρων προστασίας των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους, είναι σε επιφυλακή και δεν εφησυχάζει.

Πηγή: http://www.esaea.gr/

Παρασκευή 21 Ιουλίου 2017

Εγκύκλιος του υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης της 21ης Ιουλίου 2017 και με αριθμό πρωτοκόλλου ΔΙΔΑΔ/Φ.69 /92/οικ.24248, σχετικά με το μειωμένο ωράριο δημοσίων υπαλλήλων γονέων τέκνων με αναπηρία.

 Χορήγηση μειωμένου ωραρίου σε υπαλλήλους γονείς τέκνων με αναπηρία
Εγκύκλιος του υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης της 21ης Ιουλίου 2017 και με αριθμό πρωτοκόλλου ΔΙΔΑΔ/Φ.69 /92/οικ.24248, σχετικά με το μειωμένο ωράριο δημοσίων υπαλλήλων γονέων τέκνων με αναπηρία.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ
ΤΜΗΜΑ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ
Ταχ. Δ/νση: Βασ. Σοφίας 15
Τ.Κ. 106 74 Αθήνα
Τηλέφωνο: 213 131336, 3337, 3338, 3340
Fax: 213 1313389
Email: mhalazo@ydmed.gov.gr
Αθήνα, 21/7/ 2017
Αριθμ.Πρωτ.: ΔΙΔΑΔ/Φ.69 /92/οικ.24248
ΠΡΟΣ:
Όπως πίνακας αποδεκτών
Με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο
ΘΕΜΑ: Χορήγηση μειωμένου ωραρίου σε υπαλλήλους γονείς τέκνων με αναπηρία
Σύμφωνα με τις παρ. 4 και 5 του άρθρου 16 του ν.2527/1997, όπως αντικαταστάθηκαν με την παρ. 8 του άρθρου 30 του ν.3731/2008 και το άρθρο 27 του ν.4305/2014: «4. Η μείωση του ωραρίου εργασίας κατά μία (1) ώρα την ημέρα, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 5 του π.δ. 193/1988 (Α` 84), προκειμένου για τακτικούς υπαλλήλους και υπαλλήλους με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου και ορισμένου χρόνου του Δημοσίου, των Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α., που έχουν παιδιά με πνευματική, ψυχική ή σωματική αναπηρία σε ποσοστό 67% και άνω ή παιδιά έως 15 ετών που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη ινσουλινοεξαρτώμενο ή τύπου 1 με ποσοστό αναπηρίας 50% και άνω ή σύζυγο με αναπηρία 80% και άνω τον οποίο συντηρεί, γίνεται χωρίς ανάλογη περικοπή των αποδοχών τους. Το ποσοστό αναπηρίας βεβαιούται σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τις ισχύουσες διατάξεις…».
Όσον αφορά τη χορήγηση του μειωμένου ωραρίου σε υπαλλήλους γονείς τέκνων με αναπηρία σε ποσοστό 67% και άνω επισημαίνεται ότι είναι δυνατή και στην περίπτωση που το τέκνο βρίσκεται σε ίδρυμα στην ίδια πόλη ή σε τόπο που κατά κοινή πείρα και λογική μπορεί να επισκέπτεται ο γονέας.
Σκοπός των σχετικών διατάξεων είναι και η ενθάρρυνση του γονέα να διατηρεί συστηματική επαφή και επικοινωνία με το παιδί το οποίο διαμένει σε ίδρυμα και η αποτροπή του αισθήματος της παραμέλησης ή εγκατάλειψης του τέκνου (σχετικό και το με αριθμ.πρωτ. 225581/16658/2017/13.04.2017 έγγραφο του Συνηγόρου του Πολίτη). Σε κάθε περίπτωση για τη χορήγηση του μειωμένου ωραρίου κατά τις σχετικές διατάξεις δέον όπως εξετάζονται οι ισχύουσες κατά περίπτωση πραγματικές συνθήκες υπό τις οποίες τελούν οι υπάλληλοι γονείς και τα παιδιά με αναπηρία, προκειμένου να αποφεύγονται τυχόν καταχρήσεις.
Περαιτέρω η μείωση του ωραρίου εργασίας κατά μία (1) ώρα την ημέρα σύμφωνα με τις διατάξεις των παρ. 4 και 5 του άρθρου 16 του ν. 2527/1997 όπως ισχύουν, αποτελεί αυτοτελές δικαίωμα του υπαλλήλου για κάθε μέλος της οικογένειας που πληροί τις προϋποθέσεις των σχετικών διατάξεων.
Τη χρήση μειωμένου ωραρίου δικαιούνται και οι υπάλληλοι οι οποίοι έχουν με δικαστική απόφαση την επιμέλεια ατόμου με αναπηρία 67% και άνω. Η επιμέλεια θα πρέπει να ορίζεται ρητά στην απόφαση της δικαστικής συμπαράστασης, σύμφωνα με το άρθρο 1680 του Αστικού Κώδικα, καθόσον μόνη η δικαστική συμπαράσταση δεν συνεπάγεται και την επιμέλεια.

Η ΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΟΛΓΑ ΓΕΡΟΒΑΣΙΛΗ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ (με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο):
1. Υπουργεία, Γενικές ή Ειδικές Γραμματείες και Ανεξάρτητες Αρχές
- Διευθύνσεις Διοικητικού/Προσωπικού
- Δ/νσεις εποπτείας Νομικών Προσώπων (με την παράκληση να κοινοποιήσουν αυθημερόν την παρούσα στα νομικά πρόσωπα της εποπτείας τους)
2. Υπουργείο Εσωτερικών
- Γενική Διεύθυνση Αποκέντρωσης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης
3. Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (με την παράκληση να κοινοποίησουν αυθημερόν την παρούσα στους οτα α΄βαθμού της χωρικής τους αρμοδιότητας)
4. Περιφέρειες
Δ/νσεις Διοικητικού
5. ΑΔΕΔΥ
- Εκτελεστική Επιτροπή
ΚΟΙΝ. (με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο):
1. Όλα τα Υπουργεία
- Γραφεία Υπουργών, Υφυπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών
- Γραφεία Γενικών, Ειδικών και Αναπληρωτών Γραμματέων
2. Περιφέρειες
- Γραφεία Περιφερειαρχών
ΕΣΩΤΕΡΙΚΉ ΔΙΑΝΟΜΉ (με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο):
1. Γραφείο Υπουργού
2. Γραφείο Γενικού Γραμματέα
3. Προϊστάμενοι Γενικών Διευθύνσεων
4. Δ/νση Διοικητικών Υπηρεσιών
5. Δ/νση Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης
αποστολή στην ηλεκτρονική διεύθυνση webupload@ydmed.gov.gr για την ανάρτηση στην ιστοσελίδα του Υπουργείου, www.ydmed.gov.gr.

Πηγή: http://www.nomotelia.gr/
 

Δικαστική συμπαράσταση, από το ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥτου καθηγητή μας στο πανεπιστήμιο Αποστόλου Γεωργιάδη εκδόσεις Σάκκουλα 2014


Δικαστική συμπαράσταση,
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Σ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ
Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. 2014
Κεφάλαιο δεύτερο
Δικαστική συμπαράσταση, ακούσια νοσήλεια
Και δικαστική επιμέλεια ξένων υποθέσεων
§ 46. Έννοια και ίδρυση της δικαστικής συμπαράστασης
Διάγραμμα
I. Έννοια δικαστικής συμπαράστασης 1-2
1. Ορισμοί 1
2. Σχέση με επιτροπεία ανηλίκων 2
ΙΙ. Υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση 3-13
1. Πρόσωπα που υποβάλλονται σε δικαστική συμπαράσταση 3-9
2. Αίτηση για υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση 10-12
3. Αναγκαστικό δίκαιο 13
ΙΙΙ. Διορισμός δικαστικού συμπαραστάτη και εποπτικού συμβουλίου 14-29
1. Διορισμός με δικαστική απόφαση 15-16
2. Δικαστικός συμπαραστάτης 17-27
3. Εποπτικό συμβούλιο 28-29
Ι. Έννοια δικαστικής συμπαράστασης
1. Ορισμοί
Δικαστική συμπαράσταση είναι η στέρηση ή ο περιορισμός με δικαστική απόφαση της δικαιοπρακτικής ικανότητας ενήλικων προσώπων, τα οποία για συγκεκριμένους λόγους –που αναφέρονται περιοριστικά στον νόμο– είτε αδυνατούν να φροντίζουν μόνα τους για τις υποθέσεις τους είτε εκθέτουν σε κίνδυνο στέρησης τον εαυτό τους ή την οικογένειά τους (ΑΚ 1666 § 1, 1667 § 1 εδ. α΄). Το πρόσωπο που πρόκειται να υπαχθεί σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης ονομάζεται «συμπαραστατέος», το πρόσωπο που βρίσκεται ήδη σε δικαστική συμπαράσταση ονομάζεται «συμπαραστατούμενος» και το πρόσωπο που αντιπροσωπεύει τον συμπαραστατούμενο ή συναινεί στις δικαιοπραξίες του τελευταίου ονομάζεται «δικαστικός συμπαραστάτης». Η δικαστική συμπαράσταση τέλος διακρίνεται (ΑΚ 1676 αρ. 1 και 2) σε: α) στερητική, όταν το δικαστήριο κηρύσσει το πρόσωπο ανίκανο για όλες ή για ορισμένες δικαιοπραξίες (πλήρης ή μερική αντίστοιχα), και β) επικουρική, όταν το δικαστήριο ορίζει ότι για την ισχύ όλων ή ορισμένων δικαιοπραξιών του προσώπου απαιτείται η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη (πλήρης ή μερική αντίστοιχα).
2. Σχέση με επιτροπεία ανηλίκων
Η δικαστική συμπαράσταση είναι συγγενής θεσμός με τον αντίστοιχο της επιτροπείας ανηλίκων, καθώς και οι δύο προστατεύουν πρόσωπα που λόγω της κατάστασής τους (ανηλικότητα, έλλειψη πνευματικής διαύγειας κ.ά.) δεν έχουν πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε ο ίδιος ο ΑΚ προβλέπει, όπου δεν ορίζεται διαφορετικά, την ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων για την επιτροπεία ανηλίκων στις περιπτώσεις στερητικής δικαστικής συμπαράστασης (ΑΚ 1682 εδ. α΄). Εντούτοις, η ομοιότητα των περιπτώσεων επιβάλλει σε πολλά θέματα την ανάλογη εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων και σε περιπτώσεις επικουρικής δικαστικής συμπαράστασης, καθώς οι αντίστοιχες διατάξεις των ΑΚ 1666 επ. δεν ρυθμίζουν όλα τα ζητήματα.
Παραδείγματα:
1) Ο δικαστικός συμπαραστάτης επιθυμεί να πωλήσει στον συμπαραστατούμενο ένα ακίνητό του. Για την κατάρτιση της δικαιοπραξίας απαιτείται ο διορισμός ειδικού δικαστικού συμπαραστάτη, διότι υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων. Εν προκειμένω εφαρμόζονται αναλόγως οι ΑΚ 1627 και 1628, ανεξάρτητα αν πρόκειται για στερητική ή επικουρική δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1682 εδ. α΄, βλ. και ΚΠολΔ 801 § 1 εδ. α΄).
2) Ο δικαστικός συμπαραστάτης, όπως και ο επίτροπος, δεν δικαιούται να χρησιμοποιεί για δικό του λογαριασμό την περιουσία του συμπαραστατουμένου και ιδίως μετρητά χρήματά του. Εκ των πραγμάτων η ως άνω απαγόρευση ισχύει μόνο στην περίπτωση της στερητικής δικαστικής συμπαράστασης, διότι στην επικουρική ο δικαστικός συμπαραστάτης απλώς συναινεί στην επιχείρηση δικαιοπραξιών από τον συμπαραστατούμενο (ΑΚ 1682 εδ. α΄, 1618, 1676 αρ. 1 και 2).
ΙΙ. Υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση
1. Πρόσωπα που υποβάλλονται σε δικαστική συμπαράσταση
Σε δικαστική συμπαράσταση υποβάλλονται συγκεκριμένες κατηγορίες προσώπων, οι οποίες αναφέρονται περιοριστικώς στον νόμο, ενώ και οι αντίστοιχες προϋποθέσεις πρέπει να ερμηνεύονται στενά. Αν το δικαστήριο διαπιστώσει ότι συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις, υποχρεούται να διατάξει τη δικαστική συμπαράσταση. Τα πρόσωπα αυτά είναι:
α) Ψυχική ή διανοητική διαταραχή: Υποβάλλεται σε δικαστική συμπαράσταση ο ενήλικος, ο οποίος λόγω –παροδικής (π.χ. επιληπτικές κρίσεις) ή μόνιμης αλλά όχι κατ’ανάγκη ανίατης– ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής αδυνατεί εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 1).
Ως ψυχική ή διανοητική διαταραχή νοείται κάθε πρόβλημα ψυχικό ή διανοητικό αντίστοιχα που εμποδίζει την ελεύθερη διαμόρφωση της βούλησης (απώλεια επαφής με το περιβάλλον, εγκεφαλικές διαταραχές, νοητική υστέρηση κ.ά.). Υποβάλλεται λ.χ. σε δικαστική συμπαράσταση: το πρόσωπο που είναι σε κατάσταση διφορούμενων φρενών εξαιτίας πνευματικής ασθένειας η οποία δεν αποκλείει εντελώς τη χρήση του λογικού, ο υπερήλικας που πάσχει από γεροντική άνοια, το πρόσωπο που λόγω εγκεφαλοπάθειας έχει χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, το πρόσωπο που πάσχει από σχιζοφρένεια ή μανιοκατάθλιψη κοκ.
Εφόσον ο ενήλικος που πάσχει από ψυχική ή διανοητική ασθένεια μπορεί παρόλα αυτά να φροντίζει για τις προσωπικές και περιουσιακές υποθέσεις του, δεν τίθεται υπό δικαστική συμπαράσταση. Κριτήρια αποτελούν αφενός η συνολική προσωπικότητα του πάσχοντος και αφετέρου η φύση και το είδος των υποθέσεών του [ΕφΑθ 1104/1996 Αρμ 1996, 1336, Κακατσάκης, άρθρο 1666 αρ. 4]. Επίσης, το δικαστήριο μπορεί να μη διατάξει την υποβολή του προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση, αν υπάρχει ήδη γενικός πληρεξούσιος του τελευταίου που χειρίζεται τις υποθέσεις του (ΑΚ 211 επ.).
Παράδειγμα: Ο Α είναι εσωστρεφής, εκκεντρικός και αγοραφοβικός. Οι εν λόγω ιδιορρυθμίες του χαρακτήρα του δεν δικαιολογούν επέμβαση στην προσωπική του σφαίρα μέσω της υποβολής του σε δικαστική συμπαράσταση.
β) Σωματική αναπηρία: Υποβάλλεται σε δικαστική συμπαράσταση ο ενήλικος που λόγω σωματικής αναπηρίας αδυνατεί εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 1). Στην περίπτωση αυτή, η δικαστική συμπαράσταση διατάσσεται μόνον ύστερα από αίτηση του ίδιου του σωματικά ανάπηρου προσώπου (ΑΚ 1667 § 2). Ως σωματική αναπηρία νοείται κάθε πρόβλημα που αφορά είτε στα όργανα των αισθήσεων (π.χ. οράσεως) είτε στα όργανα της κίνησης (π.χ. κάτω άκρα). Σωματική αναπηρία, που ενδέχεται να εμποδίζει το πρόσωπο να φροντίζει τις υποθέσεις του, συντρέχει π.χ. όταν κάποιος έχει γεννηθεί κουφός, τυφλός ή άλαλος, εκτός πάλι αν αυτός έχει εκπαιδευτεί ειδικώς για να αντεπεξέρχεται στις ανάγκες του [ΕφΑθ 4017/1988 ΕλλΔνη 1988, 1429]. Επίσης, σωματικά ανάπηρος μπορεί να χαρακτηριστεί και ο υπερήλικας που λόγω φυσικής εξάντλησης των σωματικών του δυνάμεων αδυνατεί να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του. Σε κάθε περίπτωση, σωματική αναπηρία δεν σημαίνει οπωσδήποτε και αδυναμία επικοινωνίας του αναπήρου με το περιβάλλον του.
Παράδειγμα: Ο εργάτης Α έχασε τρία δάχτυλα του χεριού του λόγω εργατικού ατυχήματος. Για τον λόγο αυτόν υπέβαλε αίτηση να τεθεί υπό δικαστική συμπαράσταση. Η αίτηση δεν θα γίνει δεκτή, διότι η σωματική του αναπηρία δεν τον εμποδίζει να φροντίζει ο ίδιος για τις υποθέσεις του (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 1, 1667 § 2).
γ) Ασωτία, τοξικομανία και αλκοολισμός: Υποβάλλεται σε δικαστική συμπαράσταση ο ενήλικος που λόγω ασωτίας, τοξικομανίας ή αλκοολισμού –και όχι από άλλους λόγους– εκθέτει στον κίνδυνο της στέρησης τον εαυτό του, τον σύζυγό του [Έστω και αν βρίσκεται σε διάσταση με τον άλλο, αρκεί να οφείλει διατροφή. Στην περίπτωση αυτή δεν μπορεί όμως να υποβάλει τη σχετική αίτηση ο εν διαστάσει σύζυγος (ΑΚ 1667 § 1)], τους κατιόντες ή τους ανιόντες του (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 2). Κίνδυνος στέρησης υπάρχει όταν κινδυνεύει η προσήκουσα εκπλήρωση της νόμιμης οφειλόμενης διατροφής. Επομένως, αν δεν υφίσταται υποχρέωση διατροφής κατά τον χρόνο που ζητείται η δικαστική συμπαράσταση, δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να γίνει λόγος για έκθεση σε κίνδυνο στερήσεως [Σπυριδάκης, Η δικαστική συμπαράσταση, σ. 35]. Άσωτος είναι εκείνος που προβαίνει σε αλόγιστα έξοδα ανεξάρτητα από τα κίνητρά του (π.χ. σύναψη υπέρογκων σε σχέση με τα εισοδήματα καταναλωτικών δανείων), τοξικομανής είναι εκείνος που είναι εθισμένος σε ουσίες, και αλκοολικός είναι εκείνος που συχνά βρίσκεται σε κατάσταση μέθης λόγω κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών. Ο ενήλικος τοξικομανής κ.λπ. δεν τίθεται όμως σε δικαστική συμπαράσταση, όταν ο κίνδυνος αφορά σε άλλα πρόσωπα που ενδεχομένως αυτός έχει υποχρέωση να διατρέφει (π.χ. αδελφό κατ’ΑΚ 1504). Συνήθως όμως το πρόσωπο αυτό θα εκθέτει στον κίνδυνο της στέρησης και τον ίδιο του τον εαυτό, οπότε και πάλι θα μπορεί να τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση.
Παραδείγματα:
1) Ο πλούσιος εφοπλιστής Α και ο δημόσιος υπάλληλος Β έχουν πάθος με τη χαρτοπαιξία, με αποτέλεσμα να χάνουν συχνά μεγάλα ποσά στο καζίνο. Ο Β μπορεί να θεωρηθεί άσωτος, όχι όμως και ο Α (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 2).
2) Η ηλικιωμένη Α δαπανά μικρό μέρος από τη συνολικά μεγάλη περιουσία της, προκειμένου να ικανοποιεί τις επιθυμίες του εραστή της. Η συμπεριφορά της Α δεν συνιστά ασωτία (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 2) [ΠρΘηβ 235/1960 ΕλλΔνη 2/1961, 1094].
3) Ο Α, κληρονόμος μεγάλης περιουσίας, είναι τοξικομανής και λόγω του εθισμού του πολλές φορές λιποθυμά και τραυματίζεται. Η σύζυγός του Β υποβάλλει αίτηση να τεθεί αυτός σε δικαστική συμπαράσταση. Η αίτηση θα απορριφθεί, διότι δεν κινδυνεύει η διατροφή της Β (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 2) [Έτσι και Κουτσουράδης, Προστατευτικοί θεσμοί, σ. 77-78, αντίθ. Δασκαρόλης ΙΙ, σ. 713, Σπυριδάκης, Η δικαστική συμπαράσταση, σ. 33].
δ) Ποινή στερητική της ελευθερίας: Υποβάλλεται σε δικαστική συμπαράσταση ο ενήλικος που εκτίει ποινή στερητική της ελευθερίας του τουλάχιστον δύο ετών (ΑΚ 1688 εδ. α΄). Εν προκειμένω, η δικαστική συμπαράσταση είναι επικουρική (όχι στερητική) και κηρύσσεται –κατά την κρίση του δικαστηρίου– μόνο με αίτηση του προσώπου που εκτίει την ποινή και μόνο για τις πράξεις που αυτός προσδιόρισε στην αίτησή του (ΑΚ 1688 εδ. α΄ και β΄).
ε) Ανήλικοι: Υποβάλλεται σε δικαστική συμπαράσταση ο ανήλικος που βρίσκεται ήδη υπό γονική μέριμνα ή επιτροπεία, έχει συμπληρώσει τα 17 έτη [Αυτό κατά τον χρόνο συζήτησης της αίτησης (βλ. και Αγγ. Γεωργιάδη, άρθρο 1666 αρ. 45)] και λόγω της κατάστασής του πιθανολογείται βάσιμα ότι και μετά την ενηλικίωσή του είτε θα αδυνατεί λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή λόγω σωματικής αναπηρίας να φροντίζει εν όλω ή εν μέρει μόνος για τις υποθέσεις του είτε λόγω ασωτίας, τοξικομανίας ή αλκοολισμού θα εκθέτει στον κίνδυνο στέρησης τον εαυτό του, τον σύζυγό του (αν έχει), τους κατιόντες του (αν έχει) ή τους ανιόντες του (ΑΚ 1666 § 2 εδ. α΄). Εν προκειμένω, το δικαστήριο διαθέτει διακριτική ευχέρεια να διατάξει την υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση ή όχι. Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα της υποβολής σε δικαστική συμπαράσταση αρχίζουν αυτοδικαίως, αφότου ο ανήλικος ενηλικιωθεί (ΑΚ 1666 § 2 εδ. β΄).
Παράδειγμα: Ο Α που έχει συμπληρώσει τα 17 έτη είναι εθισμένος στα ναρκωτικά και γι’αυτό τον λόγο έχει καταντήσει επαίτης. Οι γονείς του Β και Γ μπορούν να ζητήσουν να τεθεί ο Α σε δικαστική συμπαράσταση, τα αποτελέσματα της οποίας θα αρχίσουν αφότου αυτός ενηλικιωθεί (ΑΚ 1666 §§ 1 αρ. 2, 2, 1667 § 1 εδ. α΄). Μέχρι τότε οι Β και Γ θα εξακολουθήσουν να ασκούν τη γονική μέριμνα του Α (ΑΚ 1510 § 1 εδ. α΄).
2. Αίτηση για υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση
Η υποβολή στη δικαστική συμπαράσταση αποφασίζεται μόνον) από το δικαστήριο ύστερα από αίτηση του ίδιου του πάσχοντος ή του συζύγου του, εφόσον υπάρχει πραγματική έγγαμη συμβίωση κατά τον χρόνο συζήτησης της αίτησης [Βλ. και ΕφΑθ 4076/2006 ΤΝΠ ΔΣΑ, Κακατσάκη, άρθρο 1667 αρ. 5: Η υπαιτιότητα για τη διακοπή της συμβίωσης δεν παίζει ρόλο], ή των γονέων [Κατ’αρχήν αυτοτελώς ή από κοινού. Αν όμως ο συμπαραστατέος είναι ανήλικος κατ’ΑΚ 1666 § 2 εδ. α΄, η αίτηση πρέπει να υποβληθεί και από τους δύο γονείς από κοινού (ΑΚ 1510 § 1 εδ. α΄, 1512)] ή τέκνων του (ενδεχομένως μέσω ειδικού επιτρόπου αν είναι ανήλικα βάσει της ΑΚ 1517) ή του εισαγγελέα ή και αυτεπαγγέλτως (ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄). Στην τελευταία περίπτωση, οι δημόσιοι ή δημοτικοί υπάλληλοι, οι εισαγγελείς (εφόσον δεν επιθυμούν οι ίδιοι να υποβάλουν αίτηση), τα όργανα των αρμόδιων κοινωνικών υπηρεσιών, καθώς και οι προϊστάμενοι μονάδων ψυχικής υγείας οφείλουν –μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα– να γνωστοποιούν στο δικαστήριο κάθε περίπτωση που μπορεί να συνεπάγεται την υποβολή ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση, αμέσως μόλις την πληροφορούνται κατά την άσκηση των καθηκόντων τους (ΑΚ 1668, άρθρο 5 του π.δ. 250/1999). Παραβίαση του ανωτέρω καθήκοντος ενδέχεται να θεμελιώσει αξίωση αποζημίωσης υπέρ του πάσχοντος (ΕισΝΑΚ 105, 106).
Επίσης, όταν πρόκειται να υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση υπό τους όρους της ΑΚ 1666 § 2 εδ. α΄ ανήλικος που τελεί υπό επιτροπεία, τη σχετική αίτηση μπορεί να υποβάλει και ο επίτροπος του ανηλίκου (ΑΚ 1667 § 1 εδ. β΄). Όταν τέλος το πρόσωπο πάσχει αποκλειστικά από σωματική αναπηρία ή εκτίει ποινή στερητική της ελευθερίας του τουλάχιστον δύο ετών, το δικαστήριο αποφασίζει μόνον ύστερα από αίτηση του ιδίου (ΑΚ 1667 § 2, 1688 εδ. β΄).
Εκτός των παραπάνω αναφερομένων, κανένα άλλο πρόσωπο (ο αδελφός, ο παππούς, ο εγγονός ή ο θείος εκείνου που πάσχει ψυχικώς, ο σύντροφός του από σύμφωνο συμβίωσης [Έτσι και Κουτσουράδης, ΕφΑΔ 2011, 788 σημ. 11], τρίτο πρόσωπο που επιθυμεί να συναλλαγεί με τον πάσχοντα, ίδρυμα κοκ.) δεν μπορεί να υποβάλει αίτηση για δικαστική συμπαράσταση ούτε να ασκήσει παρέμβαση στη σχετική δίκη ή τριτανακοπή κατά της απόφασης που θα εκδοθεί (ΚΠολΔ 803 § 2) [ΑΠ 1953/2006 ΧρΙΔ 2007, 526: Η αναφορά των νομιμοποιούμενων προσώπων στην ΑΚ 1667 είναι περιοριστική, ΕφΑθ 2656/2012 ΤΝΠ ΔΣΑ, Παπαζήση, Δ 2006, 231]. Άλλο είναι όμως το ζήτημα ότι κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να υποβάλει σχετική αίτηση στον εισαγγελέα ή να ενημερώσει σχετικώς το δικαστήριο, οπότε η διαδικασία υποβολής σε δικαστική συμπαράσταση θα κινηθεί μέσω του εισαγγελέως ή αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο [Βλ. και ΑΠ 1103/2005 ΤΝΠ ΔΣΑ].
Παραδείγματα:
1) Η Α εγκαταλείπει τη συζυγική στέγη, διότι ο σύζυγός της Β είναι αλκοολικός, ασκεί αγωγή διαζυγίου (ΑΚ 1391 § 1, 1439 § 1) και ταυτόχρονα υποβάλλει αίτηση να τεθεί ο Β σε δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 2). Το δικαστήριο θα απορρίψει την αίτηση, διότι έχει διακοπεί η έγγαμη συμβίωση μεταξύ της Α και του Β (ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄).
2) Ο Α τραυματίστηκε στη σπονδυλική του στήλη και έμεινε καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο. Για τον λόγο αυτό η σύζυγός του Β υπέβαλε αίτηση αφενός να τεθεί αυτός σε δικαστική συμπαράσταση και αφετέρου να διοριστεί η ίδια δικαστικός συμπαραστάτης του (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 1, 1669). Η αίτηση είναι απαράδεκτη λόγω έλλειψης ενεργητικής νομιμοποίησης, καθότι μόνον ο σωματικά ανάπηρος Α μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο να τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1667 § 2).
3) Οι Α και Β είναι αδέλφια και πάσχουν από σύνδρομο Dwn. Ο Β υποβάλλει αίτηση στο δικαστήριο να τεθούν αυτός και ο αδελφός του υπό δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 1, ΚΠολΔ 802 § 1). Το δικαστήριο θα κάνει δεκτή την αίτηση ως προς τον αιτούντα Β αλλά θα την απορρίψει ως προς τον Α, διότι ο Β, ως αδελφός του Α, δεν νομιμοποιείται να ζητήσει την υποβολή του τελευταίου σε δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄). Ο Β θα μπορούσε να υποβάλει σχετική αναφορά στον εισαγγελέα του Πρωτοδικείου του τόπου διαμονής του Α (βλ. και ΚΠολΔ 801 § 1 εδ. α΄). Ο εισαγγελέας στη συνέχεια, κρίνοντας τα πραγματικά περιστατικά και αξιολογώντας την κατάσταση της υγείας του Α, θα μπορούσε ενδεχομένως να υποβάλει ο ίδιος πλέον αίτηση στο δικαστήριο για να τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση και ο Α (ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄).
3. Αναγκαστικό δίκαιο
Οι διατάξεις των ΑΚ 1666 επ. που ρυθμίζουν τη διαδικασία και τα αποτελέσματα υποβολής ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση περιέχουν αναγκαστικό δίκαιο. Αυτό σημαίνει ότι η ιδιωτική βούληση δεν μπορεί να παρεκκλίνει από τις ανωτέρω ρυθμίσεις (ΑΚ 3). Για παράδειγμα, δεν μπορεί να τεθεί υπό δικαστική συμπαράσταση ένα απόλυτα υγιές πρόσωπο, έστω και εάν συναινεί το ίδιο (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 1).
Παράδειγμα: Οι σύζυγοι Α και Β συμφωνούν ενώπιον συμβολαιογράφου να τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση ο Α με δικαστικό συμπαραστάτη τη Β. Η συμφωνία είναι άκυρη, διότι η δικαστική συμπαράσταση διατάσσεται αποκλειστικά από το δικαστήριο (ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄, 3, 174), μπορεί όμως να ισχύσει ενδεχομένως κατά μετατροπή ως συμφωνία παραχώρησης γενικής πληρεξουσιότητας (ΑΚ 182, 216).
ΙΙΙ. Διορισμός δικαστικού συμπαραστάτη και εποπτικού συμβουλίου
Τα καθήκοντα της δικαστικής συμπαράστασης αναλαμβάνει ο δικαστικός συμπαραστάτης, ο οποίος στην περίπτωση της στερητικής δικαστικής συμπαράστασης εποπτεύεται από το εποπτικό συμβούλιο. Πρόκριμα για τον διορισμό (οριστικού όχι προσωρινού) δικαστικού συμπαραστάτη και ενδεχομένως εποπτικού συμβουλίου είναι η υποβολή ορισμένου προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση.
1. Διορισμός με δικαστική απόφαση
Ο δικαστικός συμπαραστάτης διορίζεται πάντοτε με δικαστική απόφαση. Ειδικότερα, η δικαστική απόφαση που διατάσσει την υποβολή προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση διορίζει –χωρίς να είναι όμως υποχρεωτικό– ταυτόχρονα και τον δικαστικό συμπαραστάτη (ΑΚ 1669 εδ. α΄). Με την ίδια απόφαση διορίζονται και τα μέλη του εποπτικού συμβουλίου (ΑΚ 1682 εδ. β΄). Στην πράξη, ο αιτών με το δικόγραφο της αίτησης υποβάλλει τα ακόλουθα αιτήματα: α) Να τεθεί ορισμένο πρόσωπο υπό δικαστική συμπαράσταση (στερητική ή επικουρική, πλήρη ή μερική), β) να οριστεί δικαστικός συμπαραστάτης, γ) να οριστεί προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης, και δ) να οριστεί –όπου αυτό προβλέπεται– εποπτικό συμβούλιο (βλ. και ΚΠολΔ 69 § 1 περ. δ΄).
Το διατακτικό της εν λόγω απόφασης –καθώς και της απόφασης για τον διορισμό προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη– καταχωρίζεται σε ειδικό βιβλίο που τηρείται στη γραμματεία του Μονομελούς Πρωτοδικείου που την εξέδωσε, ενώ η απόφαση στο σύνολό της επιδίδεται, με την επιμέλειά του, στα πρόσωπα που έλαβαν μέρος στη διαδικασία, στον δικαστικό συμπαραστάτη, στην αρμόδια κοινωνική υπηρεσία και στον Πρόεδρο της τοπικής επιτροπής ψυχικής υγείας του νομού (ΑΚ 1675, ΚΠολΔ 740 § 1 εδ. α΄, 802 § 4, 805 § 4, άρθρο 4 § 2 του π.δ. 250/1999). Μετά την επίδοση και την καταχώριση (του διατακτικού) της απόφασης στο ειδικό βιβλίο δικαστικών συμπαραστάσεων της αρμόδιας κοινωνικής υπηρεσίας, ανατίθεται σε κοινωνικό λειτουργό το έργο του συντονισμού και της παρακολούθησης της λειτουργίας της δικαστικής συμπαράστασης (άρθρο 4 § 1 εδ. γ΄ του π.δ. 250/1999).
2. Δικαστικός συμπαραστάτης
α) Κριτήρια διορισμού: Για να διορισθεί κάποιος από το δικαστήριο ως δικαστικός συμπαραστάτης, πρέπει αφενός να είναι κατάλληλος γι’αυτό το λειτούργημα και αφετέρου να έχει κριθεί η καταλληλότητά του από την αρμόδια κοινωνική υπηρεσία που υποβάλλει σχετική έκθεση.
(α) Καταλληλότητα προσώπου: Βασικό κριτήριο για τον διορισμό δικαστικού συμπαραστάτη είναι η καταλληλότητά του, η οποία κρίνεται με βάση το συμφέρον του συμπαραστατουμένου (ΑΚ 1684 εδ. α΄). Το τελευταίο εξυπηρετείται όταν υφίσταται σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης ανάμεσα στα μέρη, καθώς και όταν ο συμπαραστάτης εκδηλώνει πραγματικό ενδιαφέρον για τον πάσχοντα [Αγγ. Γεωργιάδη, ΧρΙΔ 2001, 582].
Καταρχήν, το Μονομελές Πρωτοδικείο της εκούσιας δικαιοδοσίας διορίζει υποχρεωτικά δικαστικό συμπαραστάτη το φυσικό πρόσωπο που έχει προτείνει αυτός τον οποίο αφορά το μέτρο είτε στο παρελθόν (για το ενδεχόμενο να τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση στο μέλλον [ΕφΘεσ 617/2010 Αρμ 2011, 959, Αγγ. Γεωργιάδη, άρθρο 1669 αρ. 12]) είτε στο παρόν, εφόσον όμως ο τελευταίος έχει συμπληρώσει το δέκατο έκτο έτος της ηλικίας του –με την προοπτική της ενδεχόμενης μελλοντικής αίτησης για υποβολή του σε δικαστική συμπαράσταση μετά τη συμπλήρωση του 17ου έτους του– και το προτεινόμενο πρόσωπο κρίνεται κατάλληλο και μπορεί κατά τον νόμο να διορισθεί (ΑΚ 1669 εδ. α΄, 1670, 1684 εδ. β΄). Η δήλωση προτίμησης πρέπει να είναι σαφής, ειδική και ορισμένη [Δεν είναι όμως τέτοια η δήλωση π.χ. του Α ότι επιθυμεί να αναλάβει την αποκλειστική φροντίδα και επιμέλειά του ο Β (ΕφΑθ 1088/2007 ΤΝΠ ΔΣΑ)].
Παράδειγμα: Ο εισαγγελέας Πρωτοδικών υποβάλλει αίτηση στο Μονομελές Πρωτοδικείο να υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση ο Α και να διοριστεί προσωρινός και μετέπειτα οριστικός δικαστικός συμπαραστάτης η θεία του Β (ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄). Στην προσωπική επικοινωνία του δικαστή με τον Α ο τελευταίος εξέφρασε την επιθυμία να διοριστεί συμπαραστάτης του ο αδελφός του Γ, ο οποίος όμως δεν δείχνει ενδιαφέρον για τη φροντίδα του. Το δικαστήριο θα διορίσει ως καταλληλότερο πρόσωπο τη Β (ΑΚ 1669 εδ. β΄).
(β) Έκθεση κοινωνικής υπηρεσίας: Το δικαστήριο, προκειμένου να αποφασίσει την υποβολή ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση και τον διορισμό δικαστικού συμπαραστάτη καθώς και όταν πρόκειται να διορίσει προσωρινό δικαστικό συμπαραστάτη, συνεκτιμά –χωρίς άρα να δεσμεύεται– την έκθεση της αρμόδιας κοινωνικής υπηρεσίας σχετικά με την αναγκαιότητα του μέτρου και την καταλληλότητα του προσώπου που πρόκειται να διοριστεί δικαστικός συμπαραστάτης ή του σωματείου ή του ιδρύματος, στο οποίο πρόκειται να ανατεθεί η δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1674, άρθρα 49 επ. του ν. 2447/1996, άρθρα 1 και 2 του π.δ. 250/1999).
β) Αποκλεισμός προσώπων: Ορισμένα πρόσωπα αποκλείονται από τη δυνατότητα να διορισθούν ως δικαστικοί συμπαραστάτες με συνέπεια, αν παραταύτα διοριστούν, ο διορισμός τους δεν παράγει έννομα αποτελέσματα.
(α) Περιπτώσεις: Σύμφωνα με την ΑΚ 1670 εδ. α΄ δεν διορίζεται δικαστικός συμπαραστάτης: 1) Αυτός που δεν έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, όπως π.χ. ο ανήλικος (ΑΚ 127) ή αυτός που βρίσκεται ήδη υπό δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 128 αρ. 2, 129 αρ. 2 και 3) [Στον εν λόγω περιορισμό όμως δεν περιλαμβάνεται και η περίπτωση της ΑΚ 131 § 1, εάν το πρόσωπο που πάσχει δεν έχει τεθεί υπό δικαστική συμπαράσταση]. 2) Ο ενήλικος για τον οποίο έχει διοριστεί προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης κατά το άρθρο 1672 ΑΚ. 3) Αυτός που συνδέεται με σχέση εξάρτησης ή με οποιονδήποτε άλλο στενό δεσμό με τη μονάδα ψυχικής υγείας στην οποία ο συμπαραστατέος έχει εισαχθεί για θεραπεία ή απλώς διαμένει.
Παράδειγμα: Δεν μπορεί να διοριστεί δικαστικός συμπαραστάτης το πρόσωπο που: α) τελεί σε πλήρη ή μερική επικουρική δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1676 αρ. 2, 129 αρ. 3, 1670 αρ. 1), β) εργάζεται ως νοσοκόμος στην ψυχιατρική κλινική στην οποία φιλοξενείται ο συμπαραστατέος (ΑΚ 1670 αρ. 3).
(β) Έννομες συνέπειες: Εάν διοριστεί δικαστικός συμπαραστάτης πρόσωπο που δεν έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα (π.χ. ο ανήλικος μικρότερος αδελφός του νοητικά ανάπηρου), ο διορισμός δεν παράγει έννομα αποτελέσματα (ΑΚ 1670 εδ. β΄). Αυτό έχει τις ακόλουθες συνέπειες: 1) Ο συμπαραστατούμενος εξακολουθεί να στερείται της δικαιοπρακτικής του ικανότητας ή να έχει περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα, διότι ο παράνομος διορισμός δικαστικού συμπαραστάτη δεν θίγει και το κύρος της δικαστικής συμπαράστασης αυτής καθεαυτή (πρβλ. και ΑΚ 1681). 2) Ο δικαστικός συμπαραστάτης που δεν έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα παράνομα καταρτίζει δικαιοπραξίες στο όνομα του συμπαραστατουμένου, με συνέπεια να είναι αυτές απολύτως άκυρες (ΑΚ 130, 174).
γ) Αδυναμία διορισμού: Αν δεν βρίσκεται κατάλληλο φυσικό πρόσωπο για να διοριστεί δικαστικός συμπαραστάτης, σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 1669 ΑΚ (π.χ. έχουν αποβιώσει οι στενοί συγγενείς του συμπαραστατέου), η δικαστική συμπαράσταση ανατίθεται σε σωματείο ή ίδρυμα που έχει συσταθεί ειδικά για τον σκοπό αυτό και διαθέτει το κατάλληλο προσωπικό και υποδομή, αλλιώς στην αρμόδια κοινωνική υπηρεσία (ΑΚ 1671 εδ. α΄, άρθρα 52 § 2 και 64 εδ. α΄ του ν. 2447/1996). Στην τελευταία περίπτωση τα έργα του εποπτικού συμβουλίου ασκεί ο ειρηνοδίκης (ΑΚ 1671 εδ. β΄, 1635 εδ. α΄).
δ) Αντικατάσταση ή παύση: Σχετικά με την αντικατάσταση ή την παύση του δικαστικού συμπαραστάτη στη στερητική δικαστική συμπαράσταση ισχύουν αναλόγως οι διατάξεις για την επιτροπεία ανηλίκων (ΑΚ 1682 εδ. α΄, 1650-1654, ΚΠολΔ 801 § 1 εδ. α΄) [ΑΠ 1103/2005 ΤΝΠ ΔΣΑ, βλ. mutatis mutandis και παραπ. § 44 αρ. 2 επ.]. Εφόσον το δικαστήριο κρίνει ότι συντρέχει περίπτωση παύσης του δικαστικού συμπαραστάτη, διορίζει –ύστερα από αίτηση ή και αυτεπαγγέλτως– αφενός προσωρινό και αφετέρου νέο μόνιμο δικαστικό συμπαραστάτη για τον χρόνο μετά την τελεσιδικία της απόφασης [ΕφΑθ 1834/2013 ΤΝΠ ΔΣΑ].
Έτσι, αν συντρέχει σπουδαίος λόγος που θέτει σε κίνδυνο τα υλικά ή ηθικά συμφέροντα του συμπαραστατουμένου, το εποπτικό συμβούλιο (ή το δικαστήριο αυτεπαγγέλτως) νομιμοποιείται ενεργητικώς να ζητήσει αφενός την παύση του δικαστικού συμπαραστάτη και αφετέρου τον διορισμό –εκ των πραγμάτων– προσωρινού και στη συνέχεια οριστικού δικαστικού συμπαραστάτη (ΑΚ 1682 εδ. α΄, 1651) [Πρβλ. όμως ΜΠρΘεσ 15539/2008 ΤΝΠ ΔΣΑ: Στην περίπτωση θανάτου του δικαστικού συμπαραστάτη διορίζεται νέος δικαστικός συμπαραστάτης, ο οποίος δεν είναι προσωρινός, έτσι και ΜΠρΘεσ 22507/1997 Αρμ 1997, 1501]. Εντούτοις, ενόψει της ΑΚ 1667 που επιτρέπει και στον ίδιο τον πάσχοντα να υποβάλει αίτηση για δικαστική συμπαράσταση, θα πρέπει να γίνει δεκτό με τελολογική ερμηνεία ότι ο τελευταίος έχει και ο ίδιος δικαίωμα να ζητήσει την παύση του δικαστικού συμπαραστάτη [Αγγ. Γεωργιάδη, άρθρο 1669 αρ. 24, Δεληγιάννης, σ. 47. Κατά τον Σπυριδάκη, Η δικαστική συμπαράσταση, σ. 99, νομιμοποιούνται να ζητήσουν την παύση όσοι νομιμοποιούνται να ζητήσουν την κήρυξη της δικαστικής συμπαράστασης κατ’ΑΚ 1667].
Παράδειγμα: Ο Α και η Β έχουν μητέρα τη Γ. Το δικαστήριο διατάσσει την υποβολή της Γ σε πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση και διορίζει τον Α δικαστικό της συμπαραστάτη. Ο Α ωστόσο δεν επιτρέπει την επικοινωνία της Γ με τη Β, ενώ παρεμβαίνει και σε θέματα που αφορούν στην ιατρική της περίθαλψη, χωρίς να συμμορφώνεται με τους κανόνες του ιδρύματος στο οποίο φιλοξενείται η Γ. Η Β μπορεί να ζητήσει από το εποπτικό συμβούλιο να υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο να αντικατασταθεί ο Α και να διοριστεί δικαστικός συμπαραστάτης η Β (ΑΚ 1682 εδ. α΄, 1651) [Πρβλ. και ΑΠ 1103/2005 ΤΝΠ ΔΣΑ: Το δικαίωμα υποβολής αίτησης παύσης του δικαστικού συμπαραστάτη περιορίζεται μόνο στο εποπτικό συμβούλιο ως όργανο (που σημαίνει ότι δεν μπορεί να ασκηθεί από τα επί μέρους μέλη του ούτε από συγγενείς του συμπαραστατέου) και στο Δικαστήριο αυτεπαγγέλτως].
ε) Προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης: Ο διορισμός προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη γίνεται πριν από την τελεσιδικία της απόφασης που διορίζει τον μόνιμο δικαστικό συμπαραστάτη ή ακόμη και χωρίς να υπάρχει δικαστική συμπαράσταση (βλ. και ΑΚ 1672 εδ. α΄, 1681 εδ. β΄), μπορεί όμως να συντρέξει λόγος διορισμού του και μετά την τελεσιδικία της ως άνω απόφασης.
Κατά τα λοιπά ισχύουν όσα αναπτύχθηκαν και για τον διορισμό του μόνιμου δικαστικού συμπαραστάτη.
3. Εποπτικό συμβούλιο
Στη στερητική δικαστική συμπαράσταση το έργο του δικαστικού συμπαραστάτη εποπτεύεται από το εποπτικό συμβούλιο (ΑΚ 1682 εδ. α΄ και β΄). Το τελευταίο αποτελείται από τρία έως πέντε μέλη, τα οποία διορίζονται, με την ίδια απόφαση που διορίζει τον δικαστικό συμπαραστάτη, από συγγενείς ή φίλους του συμπαραστατουμένου, όχι άλλου προσώπου, όπως π.χ. του ίδιου του συμπαραστάτη (ΑΚ 1682 εδ. α΄ και β΄) [Υποστηρίζεται ότι, και με βάση το συμφέρον του συμπαραστατουμένου, οι συγγενείς προηγούνται καταρχήν των φίλων του τελευταίου (Παπαχρίστου, ΧρΙΔ 2011, 82)].
Όλες οι πράξεις του εποπτικού συμβουλίου πρέπει να αποβλέπουν στο συμφέρον του συμπαραστατουμένου (ΑΚ 1684 εδ. α΄). Πριν από κάθε ενέργεια ή απόφαση, πρέπει να επιδιώκεται η προσωπική επικοινωνία με τον συμπαραστατούμενο και να συνεκτιμάται η γνώμη του (ΑΚ 1684 εδ. β΄). Κατά τα λοιπά, εφαρμόζονται και εδώ αναλόγως, εφόσον δεν υπάρχει ειδικότερη ρύθμιση, οι ΑΚ 1634-1645 που αναφέρονται στο εποπτικό συμβούλιο ως όργανο της επιτροπείας ανηλίκου (ΑΚ 1682 εδ. α΄) [ΕφΑθ 227/2008 ΕλλΔνη 2008, 1491: Ανάλογη εφαρμογή της ΑΚ 1639 εδ. β΄ για την παύση μέλους του εποπτικού συμβουλίου]. Για παράδειγμα, τον διορισμό, την παύση ή την αντικατάσταση μελών του εποπτικού συμβουλίου μπορούν να ζητήσουν μόνο τα πρόσωπα που νομιμοποιούνται να ζητήσουν αντίστοιχα την υποβολή προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση (π.χ. ο εισαγγελέας ή το δικαστήριο αυτεπαγγέλτως με πράξη του αρμόδιου δικαστή κατά την ΚΠολΔ 747 § 4), καθώς βέβαια και ο ίδιος ο δικαστικός συμπαραστάτης (ΑΚ 1667).
Παράδειγμα: Η Α, αδελφή του συμπαραστατούμενου Β, επιθυμεί να παυθούν από τα καθήκοντά τους τόσο ο δικαστικός συμπαραστάτης Γ όσο και τα μέλη του εποπτικού συμβουλίου. Η ίδια όμως δεν μπορεί να υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο, για τον λόγο αυτό θα διαβιβάσει την αίτηση στον εισαγγελέα Πρωτοδικών του τόπου της συνήθους διαμονής του Β, προκειμένου αυτός πλέον κατά την κρίση του να υποβάλει τη σχετική αίτηση (ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄).
§ 47. Περιεχόμενο και άρση της δικαστικής συμπαράστασης
Διάγραμμα
I. Αποτελέσματα της υποβολής σε δικαστική συμπαράσταση 1-12
1. Περιπτώσεις 1-2
2. Έναρξη αποτελεσμάτων 3-7
3. Εξουσίες του δικαστηρίου 8-12
ΙΙ. Στερητική δικαστική συμπαράσταση 13-21
1. Έννοια και διακρίσεις 13-14
2. Περιεχόμενο 15-19
3. Ανάλογη εφαρμογή διατάξεων για την επιτροπεία ανηλίκων 20-21
ΙΙΙ. Επικουρική δικαστική συμπαράσταση 22-26
1. Έννοια και διακρίσεις 22
2. Συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη 23-26
ΙV. Άλλες έννομες συνέπειες 27-29
1. Επιμέλεια του συμπαραστατουμένου 27-28
2. Αποδοχή κληρονομίας 29
V. Άρση της δικαστικής συμπαράστασης 30-31
1. Αυτοδίκαιη άρση 30
2. Άρση με δικαστική απόφαση 31
Ι. Αποτελέσματα της υποβολής σε δικαστική συμπαράσταση
1. Περιπτώσεις
Η υποβολή ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση μπορεί να έχει κατά περίπτωση τις ακόλουθες έννομες συνέπειες (ΑΚ 1676 εδ. α΄): α) Το πρόσωπο κηρύσσεται ανίκανο να καταρτίζει αυτοπροσώπως (ή να διεξάγει αντίστοιχα τις δίκες που αφορούν) όλες ή ορισμένες δικαιοπραξίες, στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για πλήρη και στη δεύτερη για μερική στερητική δικαστική συμπαράσταση, β) το πρόσωπο κηρύσσεται ανίκανο να καταρτίζει χωρίς τη συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη όλες ή ορισμένες δικαιοπραξίες, στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για πλήρη και στη δεύτερη για μερική επικουρική δικαστική συμπαράσταση, γ) το πρόσωπο κηρύσσεται ανίκανο αφενός να καταρτίζει αυτοπροσώπως ορισμένες δικαιοπραξίες και αφετέρου να καταρτίζει χωρίς τη συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη άλλες δικαιοπραξίες (συνδυασμός μερικής στερητικής και μερικής επικουρικής δικαστικής συμπαράστασης). Το δικαστήριο μπορεί επίσης να αναθέτει στον δικαστικό συμπαραστάτη εν όλω ή εν μέρει και την επιμέλεια του προσώπου του συμπαραστατουμένου (ΑΚ 1680 εδ. α΄).
Έναντι των προσώπων, τέλος, που βρίσκονται υπό δικαστική συμπαράσταση:
α) Η παραγραφή των αξιώσεών τους δεν συμπληρώνεται πριν περάσουν έξι μήνες αφότου έγιναν απεριορίστως ικανά ή απέκτησαν δικαστικό συμπαραστάτη (ΑΚ 258 § 2 εδ. α΄), και β) εξαιρούνται τα πράγματά τους από την τακτική ή έκτακτη χρησικτησία ενόσω διαρκεί η δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1055).
Παραδείγματα:
1) Ο Α έχει κηρυχθεί ανίκανος να καταρτίζει αυτοπροσώπως οποιαδήποτε δικαιοπραξία. Μετά την τελεσιδικία της σχετικής απόφασης που είχε διορίσει δικαστικό συμπαραστάτη τον Β, ο Γ τραυματίζει θανάσιμα τον πατέρα του Α, τον Δ. Την αγωγή για χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης του Α θα ασκήσει κατά του Γ ο Β στο όνομα και για λογαριασμό του πρώτου ως νόμιμος αντιπρόσωπός του (ΑΚ 1676 αρ. 1, 932 εδ. γ΄).
2) Ο Α βρίσκεται σε καθεστώς πλήρους στερητικής δικαστικής συμπαράστασης. Ο Α δεν μπορεί να αναγνωρίσει εκουσίως το ανήλικο τέκνο Β, μπορούν όμως να το αναγνωρίσουν είτε ο παππούς είτε η γιαγιά του από την πατρική γραμμή (ΑΚ 1676 αρ. 1, 1475 § 3).
2. Έναρξη αποτελεσμάτων
α) Δικαιοπρακτική ανικανότητα: Οι περιορισμοί στη δικαιοπρακτική ικανότητα του συμπαραστατουμένου ισχύουν αφότου δημοσιευθεί η σχετική διαπλαστική οριστική απόφαση (ΑΚ 1681 εδ. α΄). Αν ασκηθεί έφεση κατά της απόφασης που δέχεται την αίτηση για τη δικαστική συμπαράσταση και γίνει (η έφεση) δεκτή, τα αποτελέσματα ανατρέπονται αναδρομικά από τον χρόνο δημοσίευσης της οριστικής απόφασης [Αγγ. Γεωργιάδη, άρθρο 1681 αρ. 3, Κακατσάκης, άρθρο 1681 αρ. 2.].
Παράδειγμα: Ο Α μετά την οριστική απόφαση που διέτασσε την υποβολή του σε πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση ασκεί έφεση και παράλληλα πωλεί ένα ακίνητό του στον Γ. Το Εφετείο εξαφανίζει την απόφαση του Πρωτοδικείου και απορρίπτει την αίτηση για υποβολή του Α σε δικαστική συμπαράσταση. Η πώληση του ακινήτου καθίσταται εξ υπαρχής έγκυρη.
Αποκλίσεις από τον παραπάνω κανόνα της ΑΚ 1681 εδ. α΄ υφίστανται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
(α) Στην περίπτωση της σύνταξης διαθήκης, η ανικανότητα του συμπαραστατούμενου διαθέτη αρχίζει όχι από τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης αλλά από τη στιγμή που υποβλήθηκε η αίτηση ή συντάχθηκε η πράξη για την αυτεπάγγελτη εισαγωγή της υπόθεσης προς συζήτηση, με βάση τις οποίες διατάχθηκε η υποβολή στη δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1719 εδ. β΄). Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται το πρόσωπο που καταθέτει την αίτηση για την υποβολή του διαθέτη σε δικαστική συμπαράσταση από την πιθανότητα να τον εκδικηθεί ο τελευταίος με τη διαθήκη του στο ενδιάμεσο διάστημα μεταξύ αιτήσεως και αποφάσεως [Για περισσότερα σχετικώς βλ. Γεωργιάδη, Κληρονομικό, § 11 αρ. 15 επ. και ιδίως αρ. 2224].
(β) Αν ο συμπαραστατούμενος, από τον οποίο αφαιρέθηκε (ή έχει αφαιρεθεί) ρητά η ικανότητα να συντάσσει διαθήκη, συνέταξε διαθήκη προτού καταστεί τελεσίδικη η απόφαση που τον υπέβαλε στη δικαστική συμπαράσταση, η μεταγενέστερη τελεσιδικία της απόφασης δεν επιδρά στο κύρος της διαθήκης, αν ο διαθέτης πεθάνει πριν από την τελεσιδικία (ΑΚ 1720 εδ. α΄).
β) Διορισμός δικαστικού συμπαραστάτη και ανάθεση της επιμέλειας: Το λειτούργημα του δικαστικού συμπαραστάτη αρχίζει μετά την τελεσιδικία της απόφασης που τον διορίζει (ΑΚ 1681 εδ. β΄). Αν αυτός επιχειρήσει νομικές πράξεις νωρίτερα, οι τελευταίες είναι άκυρες, η ακυρότητά τους όμως θεραπεύεται αναδρομικά μετά την τελεσιδικία του διορισμού του (βλ. και ΑΚ 231 § 1) [ΕφΛαρ 327/2010 ΤΝΠ ΔΣΑ: Η μεταγενέστερη τελεσιδικία της απόφασης διορισμού δικαστικού συμπαραστάτη ισχυροποιεί αναδρομικώς την προηγούμενη άσκηση αγωγής εκ μέρους του για λογαριασμό του συμπαραστατουμένου]. Για το διάστημα, ωστόσο, από τη δημοσίευση της απόφασης έως την τελεσιδικία της διορίζεται υποχρεωτικά προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης (ΑΚ 1672 εδ. γ΄).
Αντίστοιχα, εφόσον το δικαστήριο ανέθεσε στον δικαστικό συμπαραστάτη και την επιμέλεια του προσώπου του συμπαραστατουμένου, ο πρώτος αναλαμβάνει το καθήκον της επιμέλειας με την έναρξη του λειτουργήματός του, δηλαδή και πάλι μετά την τελεσιδικία της απόφασης που τον διορίζει.
3. Εξουσίες του δικαστηρίου
Το δικαστήριο (Μονομελές Πρωτοδικείο εκούσιας δικαιοδοσίας) που επιβάλλει περιορισμούς στη δικαιοπρακτική ικανότητα του συμπαραστατουμένου έχει τις ακόλουθες εξουσίες:
α) Όλες οι πράξεις του δικαστηρίου πρέπει να αποβλέπουν στο συμφέρον του συμπαραστατουμένου και να σέβονται την προσωπικότητά του (ΑΚ 1684 εδ. α΄, ΚΠολΔ 802 § 5 εδ. γ΄).
β) Το δικαστήριο δεν δεσμεύεται από την αίτηση για την υποβολή συγκεκριμένου προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση, οφείλει όμως να επιβάλλει στον συμπαραστατούμενο τους ελάχιστους δυνατούς περιορισμούς που απαιτεί το συμφέρον του (ΑΚ 1676 εδ. β΄). Όταν όμως την αίτηση υποβάλλει το πρόσωπο που πάσχει αποκλειστικά από σωματική αναπηρία, το δικαστήριο δεν μπορεί να επιβάλει, με την αρχική ή την τροποποιητική απόφασή του, περιορισμούς περισσότερους από όσους ζητούνται (ΑΚ 1676 εδ. γ΄, 1667 § 2).
γ) Με μεταγενέστερη απόφασή του, και υπό την αυτονόητη προϋπόθεση της ουσιώδους μεταβολής των πραγματικών συνθηκών, το δικαστήριο μπορεί να τροποποιεί και αυτεπάγγελτα το είδος (π.χ. από στερητική σε επικουρική) και την έκταση (π.χ. από πλήρη σε μερική) της δικαστικής συμπαράστασης (ΑΚ 1677, ΚΠολΔ 758). Αν μάλιστα ο δικαστικός συμπαραστάτης γνωρίζει περιστατικά που δικαιολογούν οποιαδήποτε μεταβολή στο καθεστώς της δικαστικής συμπαράστασης, οφείλει να τα γνωστοποιεί στο δικαστήριο χωρίς καθυστέρηση (ΑΚ 1686).
Παράδειγμα: Ο ψυχασθενής Α τέθηκε από το δικαστήριο σε πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση. Μετά από δύο χρόνια φαρμακευτικής αγωγής η κατάσταση της υγείας του βελτιώθηκε αισθητά. Ο Α μπορεί να υποβάλει στο δικαστήριο νέα αίτηση, προκειμένου να διαταχθεί πλέον μερική στερητική δικαστική συμπαράσταση ή επικουρική δικαστική συμπαράσταση (ΑΚ 1677, 1667 § 1 εδ. α΄).
δ) Όταν το δικαστήριο υποβάλλει τον συμπαραστατούμενο σε συνδυασμό στερητικής και επικουρικής δικαστικής συμπαράστασης, ορίζει ρητά στην απόφασή του ποιες πράξεις δεν μπορεί ο συμπαραστατούμενος να επιχειρεί αυτοπροσώπως και ποιες δεν μπορεί να επιχειρεί χωρίς τη συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη του (ΑΚ 1679 εδ. α΄). Ο συνδυασμός μπορεί να συνίσταται και στο να αφαιρεί το δικαστήριο από αυτόν, τον οποίο υποβάλλει σε επικουρική δικαστική συμπαράσταση, την αυτοπρόσωπη διοίκηση της περιουσίας του, είτε στερώντας του ταυτόχρονα και την ελεύθερη διάθεση των εισοδημάτων από αυτήν είτε όχι, και να την αναθέτει στον δικαστικό συμπαραστάτη (ΑΚ 1679 εδ. β΄).
Παράδειγμα: Το δικαστήριο με την απόφασή του ορίζει τα ακόλουθα (ΑΚ 1679 εδ. α΄): α) Ο Α μπορεί να καταρτίζει με τη συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη (επικουρική δικαστική συμπαράσταση) κάθε δικαιοπραξία που σχετίζεται με θέματα της υγείας του, β) οποιαδήποτε άλλη δικαιοπραξία καταρτίζεται μόνον από τον δικαστικό συμπαραστάτη (στερητική δικαστική συμπαράσταση).
ΙΙ. Στερητική δικαστική συμπαράσταση
1. Έννοια και διακρίσεις
Αυτός που τελεί υπό στερητική δικαστική συμπαράσταση είναι ανίκανος να καταρτίσει αυτοπροσώπως δικαιοπραξίες (ή να διεξαγάγει δίκες) που αφορούν στην περιουσία ή το πρόσωπό του. Αν το πράξει, η δικαιοπραξία είναι απολύτως άκυρη, έστω και αν ενήργησε κατά τη διάρκεια φωτεινού διαλείμματος (ΑΚ 128 αρ. 2, 129 αρ. 2, 130, 170) [Αγγ. Γεωργιάδη, Προστατευτικοί θεσμοί, σ. 111, Δασκαρόλης ΙΙ, σ. 736]. Θα πρέπει λοιπόν τη δικαιοπραξία να καταρτίσει ο δικαστικός συμπαραστάτης ως νόμιμος αντιπρόσωπος του συμπαραστατουμένου (ΑΚ 211, 1676 αρ. 1). Τις προσωποπαγείς δικαιοπραξίες όμως (π.χ. σύναψη γάμου ή συμφώνου συμβίωσης [Βλ. για το σύμφωνο συμβίωσης παραπ. § 22 αρ. 9], συναίνεση στην τεχνητή γονιμοποίηση [Βλ. και παραπ. § 24 αρ. 18], υιοθεσία [Βλ. και παραπ. § 36 αρ. 6], λήψη απόφασης για θέμα του συζυγικού βίου [Βλ. και παραπ. § 8 αρ. 11] κ.ά.) δεν μπορεί να καταρτίσει κανένας, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στον νόμο.
Ειδικότερα, η στερητική δικαστική συμπαράσταση διακρίνεται σε: α) πλήρη, όταν το πρόσωπο δεν μπορεί να καταρτίσει καμία δικαιοπραξία, και β) μερική, όταν το πρόσωπο είναι ανίκανο για ορισμένες μόνο δικαιοπραξίες (ΑΚ 1676 αρ. 1).
2. Περιεχόμενο
Το περιεχόμενο της στερητικής δικαστικής συμπαράστασης ορίζεται κάθε φορά από την ίδια τη δικαστική απόφαση. Ειδικότερα:
α) Ο συμπαραστατούμενος στερείται πλήρως τη δικαιοπρακτική του ικανότητα, εφόσον αυτό ορίζεται ρητώς στην απόφαση (ΑΚ 1678 § 1).
β) Ο συμπαραστατούμενος δεν μπορεί να καταρτίσει αυτοπροσώπως εκείνες τις δικαιοπραξίες, τις οποίες αναφέρει ρητώς η απόφαση (βλ. ΑΚ 1678 § 2:
«αν δεν ορίζεται διαφορετικά … στη δικαστική απόφαση»).
γ) Αν δεν ορίζεται διαφορετικά στον νόμο ή στη δικαστική απόφαση, ο συμπαραστατούμενος δεν μπορεί να επιχειρεί αυτοπροσώπως όσες πράξεις δεν μπορεί να επιχειρεί ο επίτροπος του ανηλίκου χωρίς την άδεια του δικαστηρίου, ούτε να διεξάγει τις συναφείς με αυτές δίκες (ΑΚ 1678 § 2, 1624). Για παράδειγμα, ο συμπαραστατούμενος δεν μπορεί να δανείζει ή να δανείζεται, αλλά πρέπει τη σχετική σύμβαση να καταρτίζει στο όνομα και για λογαριασμό του ο δικαστικός συμπαραστάτης μετά από γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου και την άδεια του Μονομελούς Πρωτοδικείου (ΑΚ 1678 § 2, 1624 § 1 αρ. 8, 1682 εδ. α΄, ΚΠολΔ 740 § 1 εδ. α΄) [Βλ. και ΕφΑθ 804/2012 ΤΝΠ ΔΣΑ: Εκποίηση ιδανικού μεριδίου ακινήτου του συμπαραστατουμένου].
Παράδειγμα: Το δικαστήριο ορίζει στην απόφασή του ότι ο Α τίθεται υπό στερητική δικαστική συμπαράσταση με δικαστικό συμπαραστάτη τον Β. Στη συνέχεια ο Α εκμισθώνει στον Γ ακίνητό του για πέντε έτη. Η σύμβαση είναι έγκυρη, διότι δεν υπερβαίνει τα εννέα έτη (ΑΚ 1678 § 2, 1624 § 1 αρ. 7).
δ) Ο συμπαραστατούμενος δεν μπορεί, εφόσον δεν του έχει επιτραπεί ρητά με την απόφαση, να επιχειρεί μόνος χαριστικές δικαιοπραξίες, να εισπράττει απαιτήσεις και να παρέχει εξόφληση (ΑΚ 1678 § 3). Ο περιορισμός αυτός καταλαμβάνει και τη σύνταξη διαθήκης διότι αυτή, στον βαθμό που ρυθμίζει περιουσιακά θέματα (εγκατάσταση κληρονόμου, κληροδόχου, καταπιστευματοδόχου κ.λπ.), αποτελεί χαριστική δικαιοπραξία [Γεωργιάδης, Κληρονομικό Δίκαιο, § 11 αρ. 18].
3. Ανάλογη εφαρμογή διατάξεων για την επιτροπεία ανηλίκων
Σε κάθε περίπτωση στερητικής (αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις επικουρικής) δικαστικής συμπαράστασης έχουν, εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, ανάλογη εφαρμογή οι διατάξεις για την επιτροπεία ανηλίκων (ΑΚ 1682 εδ. α΄, 1590 επ.). Ο νόμος ορίζει π.χ. διαφορετικά στις ακόλουθες περιπτώσεις: α) Ποιοι έχουν δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση για την υποβολή του προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση ή επιτροπεία αντίστοιχα (ΑΚ 1667 σε αντιπαραβολή με 1591 § 1), και β) ποιο πρόσωπο διορίζεται δικαστικός συμπαραστάτης ή επίτροπος αντίστοιχα (ΑΚ 1669 και 1670 σε αντιπαραβολή με 1592 και 1595).
Από την άλλη, όπως στην επιτροπεία ανηλίκου έτσι και στη στερητική δικαστική συμπαράσταση, ενδεικτικώς (ΑΚ 1682 εδ. α΄): α) Το φυσικό πρόσωπο που διορίζεται δικαστικός συμπαραστάτης έχει το δικαίωμα να αποποιηθεί τον διορισμό ή, εάν έχει ήδη αναλάβει τα καθήκοντά του, να παραιτηθεί, εφόσον συντρέχει σπουδαίος λόγος (ΑΚ 1599, 1600, 1671 εδ. α΄) [Έτσι και Αγγ. Γεωργιάδη, άρθρο 1669 αρ. 19], β) ο δικαστικός συμπαραστάτης οφείλει να συντάσσει απογραφή της περιουσίας του συμπαραστατουμένου (ΑΚ 1611), γ) ο δικαστικός συμπαραστάτης δεν δικαιούται να χρησιμοποιεί για δικό του λογαριασμό την περιουσία του ανηλίκου και ιδίως μετρητά χρήματά του (ΑΚ 1618), δ) μπορεί να διοριστεί ειδικός δικαστικός συμπαραστάτης (ΑΚ 1627, 1628, ΚΠολΔ 801 § 1 εδ. α΄), ε) ο δικαστικός συμπαραστάτης ευθύνεται για κάθε ζημία του συμπαραστατουμένου από πταίσμα του κατά την άσκηση των καθηκόντων του (ΑΚ 1632 εδ. α΄), στ) αν ο δωρητής ή ο διαθέτης παραχώρησε περιουσιακά στοιχεία στον συμπαραστατούμενο και όρισε απλώς να μην έχει τη διοίκησή τους ο δικαστικός συμπαραστάτης, διορίζεται ειδικός δικαστικός συμπαραστάτης (ΑΚ 1616 § 2), ζ) ο δικαστικός συμπαραστάτης ενεργεί καταρχήν ως προς την περιουσία του συμπαραστατουμένου κάθε πράξη τακτικής διαχείρισης, ιδίως την πληρωμή χρεών και την είσπραξη απαιτήσεων (ΑΚ 1615), η) ο δικαστικός συμπαραστάτης μπορεί να μισθώνει ακίνητα στο όνομα του συμπαραστατουμένου με μόνη την άδεια του εποπτικού συμβουλίου (ΑΚ 1619 αρ. 1), θ) ο δικαστικός συμπαραστάτης δεν μπορεί να δανείζεται στο όνομα του συμπαραστατουμένου ούτε να εκποιεί ακίνητό του χωρίς τη γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου και την άδεια του Μονομελούς Πρωτοδικείου (ΑΚ 1624 § 1 αρ. 8 και 2 αντίστοιχα) [Η απόφαση του δικαστηρίου που χορηγεί την άδεια δεν προσβάλλεται με έφεση (ΑΚ 1682 εδ. α΄, 1624, άρθρο 47 εδ. α΄ του ν. 2447/1996): ΕφΑθ 4251/2009 ΕλλΔνη 2010, 156], (ι) το δικαστήριο διορίζει για τον συμπαραστατούμενο ένα δικαστικό συμπαραστάτη, εκτός αν ιδιαίτεροι λόγοι που αναφέρονται στο συμφέρον του πρώτου επιβάλλουν τον διορισμό περισσοτέρων (ΑΚ 1594 εδ. α΄, 1604 και 1605) κοκ.
Παράδειγμα: Ο Α κατέλιπε με διαθήκη ένα διαμέρισμα στον πλήρως στερητικώς συμπαραστατούμενο Β με τον όρο ότι ο τελευταίος θα καταβάλει στον Γ 30 χρυσές λίρες. Ο δικαστικός συμπαραστάτης Δ αποδέχεται την κληροδοσία. Η εν λόγω αποδοχή είναι σχετικώς άκυρη, διότι έγινε χωρίς τη γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου και την άδεια του δικαστηρίου (ΑΚ 1682 εδ. α΄, 1625 § 1 αρ. 2, 1630).
ΙΙΙ. Επικουρική δικαστική συμπαράσταση
1. Έννοια και διακρίσεις
Αυτός που τελεί υπό επικουρική δικαστική συμπαράσταση καταρτίζει υποχρεωτικά τις δικαιοπραξίες με τη συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη. Ειδικότερα, η επικουρική δικαστική συμπαράσταση διακρίνεται σε: α) πλήρη, όταν η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη απαιτείται για την ισχύ όλων των δικαιοπραξιών του συμπαραστατουμένου, και β) μερική, όταν η παραπάνω συναίνεση απαιτείται για την ισχύ ορισμένων μόνο δικαιοπραξιών (ΑΚ 1676 αρ. 2) [Για την έκταση των περιορισμών εφαρμόζεται η ΑΚ 1678]. Θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι τις προσωποπαγείς δικαιοπραξίες καταρτίζει ο συμπαραστατούμενος χωρίς τη συναίνεση του συμπαραστάτη, εκτός αν ορίζει διαφορετικά ο νόμος [Για την άσκηση του δικαιώματος διάζευξης από τον επικουρικώς συμπαραστατούμενο βλ. παραπ. § 17 αρ. 18. Επίσης για την απαγόρευση κατάρτισης συμφώνου συμβίωσης από επικουρικώς συμπαραστατούμενο βλ. παραπ. § 22 αρ. 9]. Τέτοιες προσωποπαγείς δικαιοπραξίες είναι π.χ. η σύνταξη διαθήκης (βλ. και ΑΚ 1719 αρ. 2) [Βλ. και Γεωργιάδη, Κληρονομικό, § 11 αρ. 21], καθώς και η εκούσια αναγνώριση της πατρότητας (ΑΚ 1475 εδ. α΄ σε συνδυασμό με ΚΠολΔ 614 § 1 περ. ε΄, 598 και 63 § 1 εδ. β΄).
Παράδειγμα: Το δικαστήριο ορίζει ότι ο Α θα μπορεί να συντάξει διαθήκη μόνο με τη συναίνεση του δικαστικού του συμπαραστάτη Β (ΑΚ 1676 αρ. 2). Η απόφαση δεν είναι ορθή, διότι η σύνταξη διαθήκης είναι αυστηρώς προσωποπαγής δικαιοπραξία και δεν μπορεί να καταρτιστεί με τη συγκατάθεση τρίτου προσώπου. Ο Α όμως, για να συντάξει διαθήκη, πρέπει πρώτα να προσβάλει την απόφαση (ΑΚ 176, 174). Το δικαστήριο θα μπορούσε πάντως να υποβάλει τον Α σε μερική στερητική δικαστική συμπαράσταση, απαγορεύοντάς του γενικώς τη σύνταξη διαθήκης (ΑΚ 1676 αρ. 1, 1719 αρ. 2).
2. Συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη
α) Παροχή της συναίνεσης: Η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη, από την οποία εξαρτάται η ισχύς ορισμένων ή όλων των δικαιοπραξιών αυτού που έχει υποβληθεί σε επικουρική δικαστική συμπαράσταση, παρέχεται εγγράφως μόνο πριν από την επιχείρηση της πράξης (ΑΚ 1683 εδ. α΄). Επομένως, μεταγενέστερη έγκριση του δικαστικού συμπαραστάτη δεν θεραπεύει την ακυρότητα, μπορεί όμως να θεμελιώνει καταχρηστική επίκληση εκ μέρους του της ακυρότητας της κρίσιμης δικαιοπραξίας (ΑΚ 1683 εδ. δ΄, 281). Επίσης, αν η κρίσιμη δικαιοπραξία απαιτεί άλλον τύπο (π.χ. συμβολαιογραφικό έγγραφο), θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι ο ίδιος τύπος απαιτείται και για τη συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη [Έτσι και Αγγ. Γεωργιάδη, άρθρο 1683 αρ. 3]. Κατά τα λοιπά, εφαρμόζονται όσα γίνονται δεκτά για τη συναίνεση των ΑΚ 236 επ.
Αν ο δικαστικός συμπαραστάτης αρνείται να συναινέσει, αποφασίζει το δικαστήριο (Μονομελές Πρωτοδικείο εκούσιας δικαιοδοσίας) ύστερα από αίτηση του συμπαραστατουμένου (ΑΚ 1683 εδ. β΄).
β) Σχετική ακυρότητα: Οι πράξεις του συμπαραστατουμένου, για τις οποίες ο νόμος (ή ενδεχομένως η δικαστική απόφαση) απαιτεί τη συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη, είναι άκυρες αν επιχειρήθηκαν χωρίς αυτή τη συναίνεση (ΑΚ 1683 εδ. γ΄), όπως συμβαίνει π.χ. όταν ο δικαστικός συμπαραστάτης παρέχει τη συναίνεσή του μετά την επιχείρηση της πράξης (βλ. ΑΚ 1683 εδ. α΄).
Την ακυρότητα προτείνει όμως μόνον ο δικαστικός συμπαραστάτης, ο συμπαραστατούμενος και οι καθολικοί και οι ειδικοί διάδοχοί του (ΑΚ 1683 εδ. δ΄). Αν, από την άλλη, την κρίσιμη δικαιοπραξία καταρτίσει μόνον ο δικαστικός συμπαραστάτης, εφαρμόζονται οι ΑΚ 231-234.
Παράδειγμα: Το δικαστήριο όρισε ότι ο Α μπορεί να εκποιεί ακίνητά του μόνο με τη συναίνεση του Β (ΑΚ 1676 αρ. 2). Ο Β πωλεί ακίνητο του Α στο όνομα του τελευταίου και εισπράττει από τον αγοραστή Γ 100.000 ευρώ ως τίμημα. Εν προκειμένω ισχύουν τα ακόλουθα: α) Κύριος του ακινήτου εξακολουθεί να είναι ο Α, διότι ο Β δεν είχε εξουσία αντιπροσώπευσης, β) ο Γ μπορεί να ζητήσει από τον Α τις 100.000 ευρώ με βάση τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (ΑΚ 904 επ.) ή να στραφεί κατά του Β και να ζητήσει αποζημίωση (ΑΚ 231 § 1).
γ) Σύναψη γάμου: Όποιος βρίσκεται σε επικουρική δικαστική συμπαράσταση, πλήρη ή μερική που περιλαμβάνει και τον γάμο, συνάπτει γάμο μόνο με τη συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη του (ΑΚ 1352 εδ. α΄), διαφορετικά, ο γάμος είναι άκυρος, μπορεί όμως να θεραπευθεί με μεταγενέστερη έγκριση (ΑΚ 1372 § 1 εδ. α΄, 1373 αρ. 4). Αν ο δικαστικός συμπαραστάτης αρνείται να συναινέσει, το δικαστήριο μπορεί, αφού τον ακούσει, να δώσει την άδεια για τη σύναψη του γάμου, εφόσον το επιβάλλει το συμφέρον του συμπαραστατουμένου (ΑΚ 1352 εδ. β΄).
IV. Άλλες έννομες συνέπειες
Η υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση έχει και τις ακόλουθες έννομες συνέπειες.
1. Επιμέλεια του συμπαραστατουμένου
Το δικαστήριο (Μονομελές Πρωτοδικείο εκούσιας δικαιοδοσίας) μπορεί να αναθέτει στον δικαστικό συμπαραστάτη εν όλω ή εν μέρει και την επιμέλεια του προσώπου του συμπαραστατουμένου (ΑΚ 1680 εδ. α΄, 1518 § 1 που εφαρμόζεται mutatis mutandis). Κριτήριο για την ανάθεση της επιμέλειας είναι κατά βάση το επίπεδο ωριμότητας καθώς και η ικανότητα διάκρισης του συμπαραστατουμένου. Για παράδειγμα, ένα πρόσωπο που δεν έχει καμία επαφή με το περιβάλλον έχει ανάγκη από συνεχή επίβλεψη, φροντίδα και εποπτεία (βλ. και ΑΚ 1518 § 1). Συνήθως, δεν υφίσταται τέτοια ανάγκη στις περιπτώσεις επικουρικής δικαστικής συμπαράστασης [Πρβλ. και Παπαχρίστου, σ. 441: Η ανάθεση της επιμέλειας διατάσσεται μόνο σε οριακές περιπτώσεις στερητικής δικαστικής συμπαράστασης, έτσι και Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη ΙΙ, σ. 581]. Σε κάθε περίπτωση πάντως, κατά την άσκηση της επιμέλειας ο δικαστικός συμπαραστάτης οφείλει να εξασφαλίζει στον συμπαραστατούμενο τη δυνατότητα να διαμορφώνει μόνος του τις προσωπικές του σχέσεις, εφόσον του το επιτρέπει η κατάστασή του (ΑΚ 1680 εδ. β΄).
Ειδική ρύθμιση προβλέπεται για την περίπτωση εκτέλεσης ιατρικών πράξεων σε ασθενή που βρίσκεται υπό (στερητική προφανώς) δικαστική συμπαράσταση. Εν προκειμένω, η συναίνεση για την εκτέλεση ιατρικών πράξεων παρέχεται από τον δικαστικό συμπαραστάτη, ωστόσο ο ιατρός πρέπει να προσπαθεί να εξασφαλίζει την εκούσια συμμετοχή, σύμπραξη και συνεργασία του πάσχοντος, και ιδίως εκείνου του ασθενή που κατανοεί την κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο της ιατρικής πράξης, τους κινδύνους, τις συνέπειες και τα αποτελέσματα της πράξης αυτής (άρθρο 12 § 2 περ. ββ΄, εδ. α΄ και γ΄ του ΚΙΔ).
Παράδειγμα: Ο ενήλικος Α πάσχει από νοητική υστέρηση και συμπεριφέρεται σαν μικρό παιδί. Το δικαστήριο θα αναθέσει στον δικαστικό συμπαραστάτη και την επιμέλεια του Α, προκειμένου αυτός (δικαστικός συμπαραστάτης) να μεριμνήσει για τη διατροφή, την ένδυση, την υγεία, την ψυχαγωγία του Α κ.λπ. (AK 1680 εδ. α΄).
2. Αποδοχή κληρονομίας
Εάν επαχθεί κληρονομία σε πρόσωπο που τελεί υπό στερητική ή επικουρική δικαστική συμπαράσταση, η αποδοχή της θεωρείται πάντοτε ότι έγινε με το ευεργέτημα της απογραφής, ο δε συμπαραστατούμενος –με την επιφύλαξη των διατάξεων της ΑΚ 1912– δεν εκπίπτει από το ευεργέτημα αυτό. Τρίτοι, που έχουν έννομο συμφέρον, μπορούν να αξιώσουν από τον δικαστικό συμπαραστάτη ο οποίος έχει τη διοίκηση να συντάξει απογραφή μέσα σε τέσσερις μήνες το βραδύτερο (ΑΚ 1678 § 4, 1527) [Βλ. σχετικώς και Γεωργιάδη, Κληρονομικό, § 43 αρ. 19, 25 και 75].
V. Άρση της δικαστικής συμπαράστασης
1. Αυτοδίκαιη άρση
Η δικαστική συμπαράσταση αίρεται αυτοδικαίως με τον θάνατο του συμπαραστατουμένου [ΕφΘεσ 432/2003 Αρμ 2005, 1393. Αν ο συμπαραστατέος αποβιώσει πριν τη συζήτηση της αίτησης, η τελευταία απορρίπτεται ως άνευ αντικειμένου] ή με την κήρυξή του σε αφάνεια [Βλ. mutatis mutandis και παραπ. § 44 αρ. 1]. Αντίθετα, αν αποβιώσει ο δικαστικός συμπαραστάτης, η δικαστική συμπαράσταση εξακολουθεί να ισχύει, ωστόσο, θα πρέπει να διοριστεί νέος συμπαραστάτης (ΑΚ 1682 εδ. α΄, 1650-1654).
2. Άρση με δικαστική απόφαση
Αν έλειψαν οι λόγοι που την προκάλεσαν (π.χ. αποκατάσταση της ψυχικής υγείας, περιορισμός της ασωτίας ή απεξάρτηση από τα ναρκωτικά), η δικαστική συμπαράσταση αίρεται με απόφαση του δικαστηρίου ύστερα από αίτηση των προσώπων που μπορούν να τη ζητήσουν (βλ. ΑΚ 1667 § 1) ή και αυτεπαγγέλτως (ΑΚ 1685 § 1). Επομένως, η αίτηση μπορεί να υποβληθεί και από τον ίδιο τον συμπαραστατούμενο, όχι όμως από τον δικαστικό συμπαραστάτη του. Αν όμως έχει τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση πρόσωπο που πάσχει αποκλειστικά από σωματική αναπηρία, το δικαστήριο αποφασίζει την άρση της δικαστικής συμπαράστασης, κατά την ελεύθερη εκτίμησή του, μόνον όταν το ζητεί ο ίδιος ο συμπαραστατούμενος (ΑΚ 1685 § 2).
Παραδείγματα:
1) Ο Α, αμέσως μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του γιου του Β σε αυτοκινητικό ατύχημα, παρουσίασε έντονη κατάθλιψη που επιβάρυνε την ψυχική του υγεία.
Η σύζυγός του Γ, μετά από αίτησή της, διορίστηκε από το δικαστήριο δικαστικός συμπαραστάτης του (ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄, 1669). Μετά από 3 χρόνια ο Α ξεπέρασε τον θάνατο του Β και είναι πλέον υγιής. Για τον λόγο αυτό ο ίδιος ο Α ή η Γ μπορούν να υποβάλουν αίτηση στο Μονομελές Πρωτοδικείο της κατοικίας του Α (άρα και της Γ) για την άρση της δικαστικής συμπαράστασης (ΑΚ 1685 § 1).
2) Ο εκ γενετής τυφλός Α τίθεται υπό πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση με συμπαραστάτη τη σύζυγό του Β (ΑΚ 1666 § 1 αρ. 1, 1676 αρ. 1). Μετά από χρόνια υποβάλλεται σε εγχείρηση, με την οποία αποκαθίσταται πλήρως η όρασή του. Για να ευχαριστήσει τον ιατρό του, του μεταβιβάζει λόγω δωρεάς ένα ακίνητό του. Η σύμβαση δωρεάς είναι απολύτως άκυρη, διότι δεν προηγήθηκε δικαστική απόφαση για την άρση της δικαστικής συμπαράστασης (ΑΚ 1685 § 1, 1676 § 1 α ρ. 1, 128 αρ. 2).

Ακούσια νοσηλεία από το ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥτου καθηγητή μας στο πανεπιστήμιο Απόστολου Γεωργιάδη εκδόσεις Σακκουλα 2014

  Ακούσια νοσηλεία
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Σ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ
Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. 2014

 § 48. Ακούσια νοσηλεία
Διάγραμμα
I. Έννοια 1-2
1. Ορισμός 1
2. Διάκριση από δικαστική συμπαράσταση 2
ΙΙ. Προϋποθέσεις 3-9
1. Προβλήματα ψυχικής υγείας 4-5
2. Δικαστική άδεια 6-9
ΙΙΙ. Λήξη 10-15
1. Αυτοδίκαιη λήξη 10
2. Δικαστική απόφαση 11-13
3. Εξιτήριο από την κλινική 14
4. Υποτροπή ασθένειας 15
Ι. Έννοια
1. Ορισμός
Ακούσια νοσηλεία είναι η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενούς εισαγωγή και παραμονή για θεραπεία σε κατάλληλη Μονάδα Ψυχικής Υγείας (άρθρο 95 § 1 εδ. α΄ του ν. 2071/1992) [Για την εκούσια νοσηλεία βλ. άρθρο 94 του ν. 2071/1992, επίσης Αγαλλοπούλου, σ. 39-40]. Η ακούσια νοσηλεία συνιστά μορφή στέρησης της προσωπικής ελευθερίας του ατόμου [Βλ. επίσης ΕΣΔΑ 5 § 1 περ. ε΄ σχετικά με τη δυνατότητα κράτησης φρενοβλαβούς] και για τον λόγο αυτό πρέπει να επιδεικνύεται σε όλη τη διάρκεια της νοσηλείας σεβασμός στην προσωπικότητα του ασθενούς (άρθρο 98 § 3 του ν. 2071/1992) [Γενικά για τις συνθήκες νοσηλείας βλ. άρθρο 98 του ν. 2071/1992]. Για παράδειγμα, η διοίκηση της κλινικής δεν θα πρέπει να αποκλείει στον ασθενή, χωρίς να υπάρχει σπουδαίος λόγος, τον προαυλισμό, την οργανωμένη έξοδο λόγω αδείας κ.λπ.
2. Διάκριση από δικαστική συμπαράσταση
Η ακούσια νοσηλεία πρέπει να διακρίνεται από τη δικαστική συμπαράσταση, καθώς η αναγκαστική εισαγωγή προσώπου σε ψυχιατρική κλινική δεν συνεπάγεται αυτοδικαίως και στέρηση ή περιορισμούς στη δικαιοπρακτική του ικανότητα. Εντούτοις, στην πράξη συνιστάται, παράλληλα με τη θέση σε ακούσια νοσηλεία, να υποβάλλεται (ενδεχομένως σωρευτικώς κατά την ΚΠολΔ 218 § 1) και αίτηση για τη θέση του ψυχικά πάσχοντος σε δικαστική συμπαράσταση, ώστε να είναι δυνατή η ρύθμιση των υποθέσεών του για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η ακούσια νοσηλεία του. Σε κάθε περίπτωση, η ύπαρξη εκκρεμούς διαδικασίας για τη θέση σε ακούσια νοσηλεία δεν εμποδίζει την έναρξη διαδικασίας για την υποβολή του ίδιου προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση (ή το αντίστροφο), καθώς οι ως άνω διαδικασίες έχουν διαφορετικό αντικείμενο και αίτημα (βλ. και ΚΠολΔ 221-222).
Παράδειγμα: Ο Α έχει τάσεις αυτοκτονίας. Για τον λόγο αυτό με πρωτοβουλία του πατέρα του Β εισάγεται σε ψυχιατρικό κατάστημα για θεραπεία (ΑΚ 1687). Στο θεραπευτικό κατάστημα γνωρίζει μία ασθενή και της χαρίζει το δαχτυλίδι του. Με την επιφύλαξη της ΑΚ 131 § 1, η δωρεά είναι έγκυρη διότι ο Α δεν έχει απωλέσει τη δικαιοπρακτική του ικανότητα.
ΙΙ. Προϋποθέσεις
Όταν η κατάσταση ενός προσώπου επιβάλλει την ακούσια νοσηλεία του σε μονάδα ψυχικής υγείας, αυτή γίνεται μετά προηγούμενη άδεια του δικαστηρίου και κατά τις διατάξεις ειδικών νόμων (ΑΚ 1687, άρθρο 64 εδ. β΄ του ν. 2447/1996, άρθρα 95-100 του ν. 2071/1992 [Όπου στην παρούσα παράγραφο παρατίθενται μόνον άρθρα νόμου, θα πρόκειται για τον ν. 2071/1992], άρθρο 16 του ν. 2716/1999).
Ειδικότερα, η ακούσια νοσηλεία προϋποθέτει τη συνδρομή των ακόλουθων στοιχείων.
1. Προβλήματα ψυχικής υγείας
Η υποβολή (ενήλικου ή ανήλικου) προσώπου σε ακούσια νοσηλεία προϋποθέτει ότι αυτό πάσχει από ψυχική [Και όχι από διανοητική, αντίθ. όμως Κακατσάκης, άρθρο 1687 αρ. 4, Δεληγιάννης, σ. 105, Αγαλλοπούλου, ΚριτΕ 1997/2, 260. Συνήθως όμως η διανοητική διαταραχή θα συνοδεύεται πράγματι και από συμπτώματα ψυχικής διαταραχής, τέτοια περίπτωση είναι π.χ. αυτή της παραφροσύνης] διαταραχή που χρήζει θεραπευτικής αγωγής και είτε δεν είναι ικανό να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του που βρίσκεται σε κίνδυνο είτε υπάρχει κίνδυνος να τελέσει πράξεις βίας κατά του εαυτού του ή τρίτου (άρθρο 95 § 2). Ψυχική διαταραχή, περιοδική ή διαρκής, είναι κάθε ψυχική νόσος που παρακωλύει την ελεύθερη διαμόρφωση της βούλησης ή της κρίσης του προσώπου και οφείλεται σε εγκεφαλικές ή ψυχικές διαταραχές καθώς και σε παθολογοανατομικές αλλοιώσεις, όπως η σχιζοφρένεια, η παράνοια, η ολιγοφρένεια, η μανιοκαταθλιπτική ψύχωση κ.ά.
Όσον αφορά άλλωστε στην επικινδυνότητα του ψυχικά ασθενούς, αυτή διαπιστώνεται συνήθως από τα αρμόδια αστυνομικά τμήματα, τα οποία μπορούν να βεβαιώσουν αν ο ασθενής είχε μετέλθει στο παρελθόν πράξεις βίας. Ο βαθμός επικινδυνότητας επιτείνεται μάλιστα, όταν ο ψυχικά ασθενής αρνείται να λάβει την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, στην περίπτωση αυτή επομένως συνιστάται η νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική προκειμένου να διασφαλισθεί η λήψη των φαρμάκων.
Παραδείγματα:
1) Ο ανήλικος Α πάσχει από κατάθλιψη και επιχείρησε στο παρελθόν να αυτοκτονήσει. Οι γονείς του Β και Γ μπορούν από κοινού να ζητήσουν την εισαγωγή του σε μονάδα ψυχικής υγείας και, αν διαφωνούν, θα αποφασίσει το δικαστήριο (ΑΚ 1510 § 1 εδ. α΄, 1512, άρθρο 95 § 2 περ. ΙΙ του ν. 2071/1992).
2) Το δικαστήριο αποφασίζει τον εγκλεισμό του Α σε ψυχιατρική κλινική, διότι «κλίνει προς τη χρήση βίας». Η αιτιολογία δεν είναι επαρκής, καθότι δεν αναφέρεται ότι ο Α άσκησε βία τουλάχιστον μία φορά στο παρελθόν [Έτσι Παρασκευόπουλος/Κοσμάτος, σ. 18-19].
2. Δικαστική άδεια
α) Εξασφάλιση δικαστικών εγγυήσεων: Η διαδικασία υποβολής σε ακούσια νοσηλεία δεν ρυθμίζεται εξαντλητικά από τον ΑΚ, ο οποίος παραπέμπει σε ειδικές διατάξεις (άρθρα 95 επ. του ν. 2071/1992). Παρόλα αυτά η ΑΚ 1687 ορίζει ρητώς ότι απαιτείται προηγούμενη άδεια του δικαστηρίου. Υπό το πρίσμα αυτό πρέπει να ερμηνεύονται και οι αντίστοιχες ρυθμίσεις του ν. 2071/1992, οι οποίες προβλέπουν τη δυνατότητα να διατάξει μόνος ο εισαγγελέας τον εγκλεισμό σε ψυχιατρική κλινική και να δοθεί μεταγενέστερα άδεια από το δικαστήριο (άρθρο 96 §§ 4 εδ. α΄, 6). Η νομολογία του ΕΔΔΑ άλλωστε, μολονότι δεν είναι αντίθετη καταρχήν στην παραπάνω ρύθμιση, έχει κατ’επανάληψη επισημάνει την ανάγκη ύπαρξης διαδικαστικών εγγυήσεων για τον έλεγχο της αναγκαστικής παραμονής ενός προσώπου σε ψυχιατρική κλινική [Βλ. σχετικές νομολογιακές αναφορές σε Παρασκευόπουλο/Κοσμάτο, σ. 16 και Κοσμάτο, σ. 20-21].
Θα πρέπει λοιπόν να γίνει δεκτό –ενόψει της ΑΚ 1687– ότι για την εισαγωγή του ασθενούς σε ψυχιατρικό κατάστημα δεν αρκεί εισαγγελική παραγγελία, αλλά απαιτείται οπωσδήποτε να έχει προηγηθεί δικαστική απόφαση ή έστω προσωρινή διαταγή του δικαστή του Μονομελούς Πρωτοδικείου (ΚΠολΔ 740 § 1 εδ. α΄, 781 § 1).
Παράδειγμα: Ο πατέρας Α υποβάλλει αίτηση στον εισαγγελέα να εισαχθεί ο γιος του Β σε ψυχιατρική κλινική, προσκομίζοντας παράλληλα και δύο σύμφωνες ψυχιατρικές γνωματεύσεις. Μετά από εισαγγελική παραγγελία τα αστυνομικά όργανα μεταφέρουν διά της βίας τον Β στο ψυχιατρείο. Ο Β κρατείται παράνομα, διότι δεν προηγήθηκε δικαστική απόφαση (ΑΚ 1687).
β) Υποβολή αίτησης: Η ακούσια νοσηλεία ψυχικά πάσχοντος προσώπου διατάσσεται από το δικαστήριο είτε ύστερα από αίτηση του συζύγου του (εφόσον υπάρχει έγγαμη συμβίωση: επιχείρημα από την ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄), συγγενούς σε ευθεία γραμμή απεριόριστα (π.χ. του παππού του ή του τέκνου του ή του εγγονού του), συγγενούς του εκ πλαγίου μέχρι και τον δεύτερο βαθμό (του αδελφού του), όποιου έχει την επιμέλεια του προσώπου του (π.χ. του επιτρόπου ή τρίτου στον οποίο έχει ανατεθεί η επιμέλειά του κατ’ΑΚ 1532 § 2), ή του δικαστικού συμπαραστάτη του εφόσον τελεί υπό στερητική δικαστική συμπαράσταση, είτε, εάν δεν υπάρχει κανένα από τα παραπάνω πρόσωπα και συντρέχει επείγουσα περίπτωση, ύστερα από αυτεπάγγελτη ενέργεια του εισαγγελέα πρωτοδικών του τόπου κατοικίας ή διαμονής του ασθενούς (ΑΚ 1687, άρθρο 96 § 1) [ΕφΠατρ 20/2008 ΑχΝομ 2009, 192: Απαράδεκτη η αίτηση του εισαγγελέα, διότι υπήρχε εν ζωή αδελφός του ψυχασθενούς].
Η αίτηση πρέπει να περιγράφει το ψυχικό νόσημα καθώς και την εκδηλούμενη συμπεριφορά και να αναφέρει τυχόν ενέργειες που είχαν προηγηθεί για εκούσια νοσηλεία [Βλ. σχετικώς ΕγκΕισΠρωτΘεσ 633/2000 ΠοινΔικ 2000, 512]. Επίσης, η αίτηση πρέπει να συνοδεύεται από αιτιολογημένες γραπτές ψυχιατρικές γνωματεύσεις και να απευθύνεται στον εισαγγελέα, ο οποίος (μόνον αυτός) με νέα αίτησή του ζητεί να επιληφθεί το δικαστήριο (τελολογική ερμηνεία του άρθρου 96 § 6 εδ. α΄) [Για το περιεχόμενο των γνωματεύσεων βλ. ΓνμδΕισΑΠ 19/1996 ΠοινΧρ 1996, 1343].
γ) Έκδοση απόφασης: Το δικαστήριο (Μονομελές Πρωτοδικείο) συνεδριάζει κατά την κρίση του μέσα σε 10 ημέρες από την υποβολή της αίτησης του εισαγγελέα «κεκλεισμένων των θυρών», ενώ στη συνεδρίαση καλείται πριν από 48 ώρες και ο ασθενής, ο οποίος δικαιούται να παραστεί με δικηγόρο και με ψυχίατρο ως τεχνικό σύμβουλο (άρθρο 95 § 6 εδ. α΄). Σε περίπτωση που ο ασθενής δεν εμφανιστεί κατά τη συνεδρίαση, το δικαστήριο οφείλει να ερευνήσει και αυτεπαγγέλτως αν κλήθηκε νόμιμα και εμπρόθεσμα και, σε περίπτωση μη νόμιμης ή μη εμπρόθεσμης κλήτευσής του, να κηρύξει απαράδεκτη τη συζήτηση της αίτησης. Η απόφαση του πρωτοδικείου πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένη, ενδέχεται μάλιστα να διατάσσει αναβολή της έκδοσης οριστικής απόφασης προκειμένου ο ασθενής να εξεταστεί από τρίτον ψυχίατρο [Έτσι η ΜΠρΛαρ 613/2003 ΑρχΝ 2006, 488, η οποία δεν έκρινε πειστικές τις γνωματεύσεις των αρχικών ψυχιάτρων].
ΙΙΙ. Λήξη
Η ακούσια νοσηλεία λήγει με τους ακόλουθους τρόπους:
1. Αυτοδίκαιη λήξη
Η ακούσια νοσηλεία λήγει αυτοδικαίως μετά την πάροδο έξι μηνών από την εισαγωγή του ασθενούς στη μονάδα ψυχικής υγείας (άρθρο 99 § 2 εδ. α΄). Σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις κατά τις οποίες πρέπει να παραταθεί η νοσηλεία του ασθενούς πέραν των έξι μηνών –και προφανώς για εύλογο χρονικό διάστημα [Κατά τους Παρασκευόπουλο/Κοσμάτο, σ. 36, αυτό δεν μπορεί να υπερβαίνει τους έξι μήνες]– τούτο είναι δυνατό μόνο μετά από σύμφωνη γνώμη επιτροπής εκ τριών ψυχιάτρων, εκ των οποίων ένας είναι ο θεράπων ιατρός και οι άλλοι δύο ορίζονται από τον εισαγγελέα (άρθρο 99 § 4). Στη συνέχεια, ο εισαγγελέας δικαιούται να υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο με αίτημα να παραταθεί η ακούσια νοσηλεία (επιχείρημα από την ΑΚ 1687 σε συνδυασμό με το άρθρο 99 § 2 εδ. β΄ του ν. 2071/1992).
2. Δικαστική απόφαση
Η ακούσια νοσηλεία διακόπτεται με απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου που εκδίδεται κατά την εκούσια δικαιοδοσία στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) Μετά την πάροδο των τριών πρώτων μηνών νοσηλείας, ο επιστημονικός διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής και άλλος ένας ψυχίατρος του τομέα ψυχικής υγείας, υποβάλλουν έκθεση στον εισαγγελέα για την κατάσταση της υγείας του ασθενούς. Ο εισαγγελέας δικαιούται να διαβιβάσει την έκθεση αυτή στο μονομελές πρωτοδικείο της περιφέρειάς του με αίτησή του να συνεχιστεί ή να διακοπεί η ακούσια νοσηλεία (ΚΠολΔ 740 § 1 εδ. α΄, άρθρο 99 § 2 εδ. α΄ και β΄). Το δικαστήριο κατά την κρίση του θα κρίνει για τη διακοπή ή όχι της ακούσιας νοσηλείας.
β) Ο ασθενής, ο σύζυγός του (εφόσον υπάρχει έγγαμη συμβίωση: επιχείρημα από την ΑΚ 1667 § 1 εδ. α΄), συγγενής σε ευθεία γραμμή απεριόριστα, συγγενής εκ πλαγίου μέχρι και τον δεύτερο βαθμό, όποιος έχει την επιμέλεια του προσώπου του, ο δικαστικός συμπαραστάτης στην περίπτωση της στερητικής δικαστικής συμπαράστασης ή ο επίτροπός του δικαιούται με αίτησή του προς τον εισαγγελέα να ζητήσει να διακοπεί η ακούσια νοσηλεία, επίσης έχει δικαίωμα να ζητήσει τη διακοπή της νοσηλείας και όποιος άλλος το επιθυμεί για συγκεκριμένο όμως σκοπό, όπως π.χ. προκειμένου να συνάψει γάμο με τον ασθενή (άρθρο 11 § 3 της ΥΑ Γ2β/3036/1973). Αν η αίτηση δεν γίνει δεκτή από το Μονομελές Πρωτοδικείο, στο οποίο την υποβάλλει αμέσως ο εισαγγελέας, νέα αίτηση μπορεί να υποβληθεί μετά από τρεις (3) μήνες (ΚΠολΔ 740 § 1 εδ. α΄, άρθρο 99 § 3 του ν. 2071/1992).
3. Εξιτήριο από την κλινική
Η ακούσια νοσηλία διακόπτεται και με τη χορήγηση εξιτηρίου από τον επιστημονικό διευθυντή της ψυχιατρικής κλινικής, στην οποία νοσηλεύεται ο ασθενής. Ειδικότερα, ο διευθυντής οφείλει να χορηγήσει στον ασθενή εξιτήριο, εφόσον πάψουν να συντρέχουν κατά την κρίση του οι ουσιαστικές προϋποθέσεις υποβολής του τελευταίου σε ακούσια νοσηλεία, ακόμη και αν εκκρεμεί σχετική αίτηση στο αρμόδιο δικαστήριο [Στην περίπτωση αυτή η τυχόν μεταγενέστερη έκδοση απόφασης καθίσταται άνευ αντικειμένου]. Αυτό συμβαίνει όταν έχει αποκατασταθεί το πρόβλημα ψυχικής υγείας ή τουλάχιστον έχει αντιμετωπιστεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μη δημιουργείται κίνδυνος για τον ίδιο τον ασθενή και για τρίτους (άρθρα 95 § 2, 99 § 1). Παράλληλα με τη χορήγηση εξιτηρίου, οφείλει ο επιστημονικός διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής να κοινοποιήσει σχετική έκθεση στον αρμόδιο εισαγγελέα (άρθρο 99 § 1 εδ. β΄ του ν. 2071/1992).
4. Υποτροπή ασθένειας
Σε περίπτωση υποτροπής ασθενούς που είχε νοσηλευτεί ακούσια, είναι δυνατή και πάλι η εισαγωγή του σε ψυχιατρική κλινική. Προϋπόθεση γι’αυτό είναι αφενός ο ασθενής να είναι πλέον ικανός να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του και αφετέρου να συμφωνήσει ο επιστημονικός διευθυντής ή ο νόμιμος αναπληρωτής του για την ανάγκη θεραπείας (άρθρα 94 § 2, 100). Για τη διαδικασία εφαρμόζονται όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για την αρχική υποβολή προσώπου σε ακούσια νοσηλεία (άρθρα 96, 100).

Πέμπτη 20 Ιουλίου 2017

Ερώτηση του βουλευτή Β’ Αθήνας, κύριο Χάρη Θεοχάρη, της 19ης Ιουλίου 2017 προς την υπουργό Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κυρία Αχτσιόγλου, με θέμα: «Φτωχοποίηση των Ατόμων με Αναπηρία».

 Φτωχοποίηση των Ατόμων με Αναπηρία
Ερώτηση του βουλευτή Β’ Αθήνας, κύριο Χάρη Θεοχάρη, της 19ης Ιουλίου 2017 προς την υπουργό Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κυρία Αχτσιόγλου, με θέμα: «Φτωχοποίηση των Ατόμων με Αναπηρία».
Αθήνα, 19/7/2017
ΕΡΩΤΗΣΗ
Προς την Υπουργό Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης
Θέμα: «Φτωχοποίηση των Ατόμων με Αναπηρία»
Τα άτομα με αναπηρία (Α.μεΑ.) στην Ελλάδα υπολογίζονται σε περίπου 10 τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού δηλαδή σε ένα εκατομμύριο συμπολίτες μας σύμφωνα με εκτίμηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, καθώς δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα επίσημη καταγραφή από τους αρμόδιους ελληνικούς κρατικούς φορείς. Η προστασία των Α.μεΑ. για την άρση πιθανών ανισοτήτων και προς διασφάλιση των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων πρέπει να αποτελεί πρώτιστο μέλημα της ελληνικής πολιτείας.
Η πρόσφατη δημοσιοποίηση της λίστας των 113 προαπαιτούμενων που προβλέπεται να εφαρμοστούν στο πλαίσιο της 3ης και 4ης αξιολόγησης μέχρι τον Ιούλιο 2018 περιλαμβάνει δέκα προαπαιτούμενα, τα οποία εστιάζουν σε πολιτικές που επηρεάζουν άμεσα τα Α.μεΑ.
Ειδικότερα, τα προαπαιτούμενα υπ. αριθ. 75, 76, 86. 97. 106 και 106 οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε άμεση μείωση τόσο των δικαιούχων όσο και των ποσών επιδομάτων αναπηρίας, σε περικοπές δαπανών και της προσωπικής διαφοράς στις συντάξεις, καθώς και σε εκ νέου θέσπιση συστήματος αξιολόγησης για την αναπηρία.
Το υπ. αριθ. 75 προαπαιτούμενο με τίτλο: «Κοινωνική προστασία: Μεταρρύθμιση Αναπηρικών Επιδομάτων - Νέα Νομοθεσία για τον Καθορισμό των Προϋποθέσεων Απόδοσης των Αναπηρικών Επιδομάτων» θέτει ξεκάθαρα ζήτημα θέσπισης εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων για την χορήγηση προνοιακών επιδομάτων αναπηρίας, τη στιγμή που αυτά χορηγούνται αποκλειστικά για την κάλυψη των πρόσθετων αναγκών που δημιουργεί η αναπηρία και όχι για λόγους βιοποριστικούς.
Το υπ. αριθ. 107 προαπαιτούμενο με τίτλο «Κοινωνική Ασφάλιση: Αναθεώρηση των Παροχών Αναπηρίας με το Νέο Πλαίσιο να Εφαρμόζεται μέχρι τα τέλη Ιουνίου 2018» προβλέπει έναν στείρο εξορθολογισμό αντί της ποιοτικής και ποσοτικής αναβάθμισης των παροχών αναπηρίας ανά υπουργείο, όπως άλλωστε επισημαίνουν η Εθνική Ομοσπονδία Τυφλών με την από 12/7/2017 επιστολή και η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) με την από 13/7/2017  επιστολή τους προς τον πρωθυπουργό. 
Το υπ.αριθ. 97 προαπαιτούμενο φιλοδοξεί να επαναφέρει την έννοια της λειτουργικότητας των Α.με.Α. μέσα από τη δημιουργία ενός συστήματος που φαίνεται να μην έχει εφαρμοστεί προηγουμένως ολοκληρωμένα σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Την ίδια στιγμή τα άρθρα 7 και 27 του ν.4387/2016 επιτάσσουν την αναλογική μείωση του ποσού της εθνικής σύνταξης στη βάση του ποσοστού αναπηρίας του δικαιούχου.
Με βάση τα παραπάνω ερωτάται η αρμόδια υπουργός:
- Προτίθεστε να καταργήσετε την διάταξη των άρθρων 7 και 27 του ν.4387/2016 καθώς η Εθνική σύνταξη δεν είναι επίδομα αναπηρίας; Ποιος ο προγραμματισμός για τη συνέχιση της καταβολής του ΕΚΑΣ και μετά το έτος 2019 σε άτομα με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω;
- Ποιοι είναι οι πυλώνες του νέου συστήματος πιστοποίησης της αναπηρίας και για ποιον λόγο δεν προβαίνετε σε ουσιαστική βελτίωση των Κέντρων Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕΠΑ) ώστε να αποφευχθεί εκ νέου η ταλαιπωρία χιλιάδων συμπολιτών μας με αναπηρία;
- Ποιες οι πολιτικές για την προστασία των πάσης φύσεως επιδομάτων αναπηρίας όπως τα προνοιακά επιδόματα, επίδομα συνοδού τυφλών, το διατροφικό επίδομα νεφροπαθών κ.λπ., τα οποία έχουν σχεδιαστεί για την κάλυψη των αναγκών που πηγάζουν από την αναπηρία;

Ο ερωτών βουλευτής
Θεοχάρης (Χάρης) Θεοχάρης, Β΄ Αθήνας

Πηγή: http://www.hellenicparliament.gr/

Ερώτηση του ΚΚΕ για τις τραγικές επιπτώσεις από την υποχρηματοδότηση του ΕΟΠΥΥ σε ανάπηρους και παιδιά

 Ερώτηση του ΚΚΕ για τις τραγικές επιπτώσεις από την υποχρηματοδότηση του ΕΟΠΥΥ σε ανάπηρους και παιδιά
Ερώτηση προς τον υπουργό Υγείας κατέθεσαν οι βουλευτές του ΚΚΕ Γιώργος Λαμπρούλης, Γιάννης Γκιόκας, Γιάννης Δελής και Χρήστος Κατσώτης για τις τραγικές επιπτώσεις από την υποχρηματοδότηση του ΕΟΠΥΥ από τον κρατικό προϋπολογισμό, σε ανάπηρους, χρόνιους πάσχοντες και ιδιαίτερα σε παιδιά με αναπηρίες και μαθησιακές δυσκολίες.
Αναλυτικά το κείμενο:
«ΕΡΩΤΗΣΗ
Προς τον Υπουργό Υγείας
Θέμα: Τραγικές οι επιπτώσεις από την υποχρηματοδότηση του ΕΟΠΥΥ από τον κρατικό προϋπολογισμό, σε ανάπηρους, χρόνιους πάσχοντες και ιδιαίτερα σε παιδιά με αναπηρίες και μαθησιακές δυσκολίες.
Οι πληρωμές που είναι αναγκασμένοι να καταβάλλουν οι ανάπηροι και οι χρόνιοι πάσχοντες στο εμπορευματοποιημένο σύστημα Υγείας έχουν σαν αποτέλεσμα την αφαίμαξη των οικογενειών τους και σε πολλές περιπτώσεις θέτουν σε κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή, την υγεία και την αποκατάστασή τους επειδή κάνουν πλημμελώς τις θεραπείες ή τις σταματούν γιατί δεν έχουν να πληρώσουν.
Σοβαρό πρόβλημα έχει δημιουργηθεί τους τελευταίους μήνες, λόγω της υποχρηματοδότησης από τον κρατικό προϋπολογισμό, από τον ΕΟΠΥΥ με τις θεραπείες Ειδικής Αγωγής των παιδιών με αναπηρίες και μαθησιακές δυσκολίες.
Το πρόβλημα έχει να κάνει με την ανυπαρξία κρατικών δομών πρώιμης διάγνωσης και έγκαιρης παρέμβασης, Ειδικής Αγωγής και αποκατάστασης που έχει ως συνέπεια αυτή η ζωτική ανάγκη για τα παιδιά και τις οικογένειές τους να έχει γίνει αντικείμενο άγριας εκμετάλλευσης από τους επιχειρηματίες του χώρου.
Οι γονείς ως τώρα πλήρωναν για τις θεραπείες των παιδιών τους στους διάφορους ιδιώτες και έπαιρναν ένα μέρος αυτών των χρημάτων με βάση τον κανονισμό του ΕΟΠΥΥ. Με το νέο χρόνο, με αφορμή τη νέα σύμβαση των κέντρων με τον ΕΟΠΥΥ που τελικά δεν προχώρησε, αλλά και τον κόφτη, διώχθηκαν χιλιάδες παιδιά από τα κέντρα που δήλωναν στους γονείς ότι δεν πρόκειται να υπογράψουν σύμβαση. Για όσα παιδιά συνέχισαν, οι γονείς καταθέτουν τα δικαιολογητικά στον ΕΟΠΥΥ, αλλά υπάρχουν καθυστερήσεις αποπληρωμής των γονιών μέχρι και δέκα μήνες ή και περισσότερο.
Λόγω αυτής της καθυστέρησης πολλά παιδιά στα μέσα του χρόνου σταμάτησαν τις θεραπείες τους και αν δεν υπάρξει άμεση καταβολή των οφειλόμενων προς τους γονείς, τώρα μέσα στο καλοκαίρι, πολλές περισσότερες χιλιάδες παιδιά δεν θα μπορέσουν να ξεκινήσουν τις θεραπείες τους και τα προγράμματά τους από το Σεπτέμβρη.
Αυτά τα προβλήματα είναι οι συνέπειες της πολιτικής της κυβέρνησης και των προηγούμενων, στα πλαίσια των κατευθύνσεων της ΕΕ και των απαιτήσεων του κεφαλαίου και των δανειστών. Δραστική συρρίκνωση των δημόσιων δαπανών και κοινωνικών υπηρεσιών και γιγάντωση του επιχειρηματικού τομέα σε αυτούς τους ευαίσθητους κοινωνικούς τομείς.
ΕΡΩΤΑΤΑΙ ο κ. Υπουργός τι μέτρα προτίθεται να πάρει ώστε:
1. Να γίνει η άμεση και πλήρης καταβολή των οφειλομένων του ΕΟΠΥΥ προς τους γονείς και τους ασθενείς.
2. Να καταβληθούν όλα τα δεδουλευμένα που οφείλονται στους εργαζόμενους στα Κέντρα Ειδικής Αγωγής και αποκατάστασης που ξεπερνούν τον ένα χρόνο, στα λεγόμενα φιλανθρωπικού χαρακτήρα, ΝΠΙΔ».

Πηγή: http://www.902.gr/