ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ
ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2022 Μέρος 4ο
1.1.4. Παροχή διευκολύνσεων στη
διέλευση των ΑμεΑ από τους αυτοκινητοδρόμους της χώρας – Τα αδιέξοδα της
σύνδεσης με την Ψηφιακή Κάρτα Αναπηρίας
Η υπόθεση των παρεχόμενων (ή μη) διευκολύνσεων (ατέλεια ή
μειωμένο τέλος διοδίου) προς τα ΑμεΑ για την διέλευση τους από τους
αυτοκινητοδρόμους της χώρας έχει απασχολήσει πολλαπλώς το ΣτΠ, και έχει
απευθύνει έγγραφα (18) προς το ΥΜΕ κοινοποιούμενα στο Συντονιστικό Μηχανισμό
Αναπηρίας, όπου διαπιστώνει την πολυπλοκότητα αλλά και την ασάφεια της
κατάστασης καθώς:
Α) Στις συμβάσεις παραχώρησης, οι οποίες αποτελούν νόμους
του κράτους, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για ατελή διέλευση των ΑμεΑ από τους
σταθμούς διοδίων. Όπως αναφέρεται στην απάντηση της Υπηρεσίας (19), οι
περισσότερες Παραχωρησιούχοι επιτρέπουν την ατελή διέλευση των ΑμεΑ στα πλαίσια
της εταιρικής κοινωνικής τους ευθύνης και με διαδικασία που έγκειται στην
απόλυτη διακριτική τους ευχέρεια.
Β) Ως αποτέλεσμα της πλήρους απουσίας νομοθετικού πλαισίου
περί το θέμα, στην διέλευση των ΑμεΑ από τους σταθμούς διοδίων της Επικράτειας
απαντάται κάθε πρακτική: από διέλευση με πλήρες τέλος
(Αττική Οδός), σε διέλευση με μειωμένο τέλος (Γέφυρα ΑΕ) σε ατελή διέλευση αλλά
με έκδοση ειδικής ηλεκτρονικής κάρτας της συγκεκριμένης εταιρίας
(Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου, Νέα Οδός Κεντρική οδός) και σε ατελή διέλευση με
δικαιολογητικό το υφιστάμενο Δελτίο Στάθμευσης ΑμεΑ (Εγνατία, Μορέας ΑΕ,
Ολυμπία Οδός).
Γ) Επιπλέον εμφανίζονται και διάφορα ακατανόητα φαινόμενα
όπως αυτό που αναφέρεται στο απαντητικό έγγραφο της Υπηρεσίας «τις διελεύσεις
αυτές (τις ατελείς), επειδή δεν εξαιρούνται νομοθετικά, οι εταιρίες παραχώρησης
λογιστικά τις προσμετρούν στα έσοδά τους και αποδίδουν τον αναλογούντα ΦΠΑ».
Δ) Η Πολιτεία (δια στόματος της εν λόγω υπηρεσίας) ρητά
αναφέρει ότι από το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο «δεν συνάγεται η υποχρέωση
της ατελούς διέλευσης των ΑμεΑ από το οδικό δίκτυο των αυτοκινητοδρόμων, παρά
μόνον η κατά προτεραιότητα εξυπηρέτηση αυτών». Ως εκ τούτου η μέχρι σήμερα
ατελής διέλευση των ΑμεΑ από τους αυτοκινητοδρόμους (όπου υφίσταται) αποτελεί
επιπρόσθετη παροχή των παραχωρησιούχων εταιριών και όχι υποχρέωσή τους,
«γεγονός για το οποίο φέρει ευθύνη η έλλειψη σαφούς
νομοθετικού πλαισίου».
Εν συνεχεία υιοθετήθηκε η διάταξη της παρ. 17 του άρθρου 211
του ν. 4782/2021 (ΦΕΚ Α΄ 36), με την οποία θεσπίστηκε ενιαία κάρτα για την
διέλευση των ΑμεΑ από τους αυτοκινητοδρόμους με διόδια. Ωστόσο, διαπιστώθηκε
ότι η βασική πρόταση του ΣτΠ για την αποσύνδεση οποιουδήποτε δικαιώματος
μετακίνησης ΑμεΑ από συγκεκριμένο όχημα, δεν είχε εισακουσθεί, καθότι στην
ενιαία κάρτα προβλεπόταν εκ νέου η εγγραφή αριθμού κυκλοφορίας συγκεκριμένου
οχήματος, κατ’ αντιστοιχία με τα στοιχεία του ΔΣΑ.
Ο ΣτΠ προέβη σε άμεσες ενέργειες προς την αρμόδια Διεύθυνση
Οδικών Τελών (20) διατυπώνοντας εκ νέου αντιρρήσεις για την σύνδεση αυτή. Εν
τέλει η θέση του ΣτΠ έγινε δεκτή με το άρθρο 17 του ν. 4903/2022, που προβλέπει
ότι:
«Η κάρτα εμπεριέχει το ονοματεπώνυμο, το πατρώνυμο, τη
χρονολογία γεννήσεως, τη φωτογραφία του δικαιούχου, καθώς και την ημερομηνία
λήξης ισχύος της κάρτας», συνδέοντας έτσι την κάρτα μόνο με συγκεκριμένο ΑμεΑ
και όχι με συγκεκριμένο όχημα. Ωστόσο στην συνέχεια, το ίδιο άρθρο προβλέπει
ότι ενδέχεται να παραχωρείται ατελής διέλευση εάν, ενώ δεν επιβαίνει στο όχημα
το δικαιούχο ΑμεΑ, η μετακίνηση γίνεται προς εξυπηρέτηση αυτού, υπό
προϋποθέσεις που θα περιλαμβάνονται σε ΥΑ. Η εν λόγω ΥΑ δεν έχει ακόμη εκδοθεί,
με αποτέλεσμα η διάταξη να παραμένει ανενεργή.
Εν τω μεταξύ, όμως, ούτε η ενιαία κάρτα έχει ακόμη εκδοθεί,
λόγω του ότι προέκυψαν νεότερες εξελίξεις. Οι εξελίξεις αυτές περιλαμβάνουν την
έκδοση του ν. 4961/2022 (ΦΕΚ Α΄ 146), το άρθρο 105 του οποίου αφορά το Ψηφιακό
Μητρώο Ατόμων με Αναπηρία, στο οποίο «καταγράφονται όλα τα άτομα που διαθέτουν
πιστοποίηση αναπηρίας που έχει εκδοθεί από το Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας
(ΚΕ.Π.Α.), την Ανώτατη Υγειονομική Επιτροπή του Στρατού, του Ναυτικού, της
Αεροπορίας, της Ελληνικής Αστυνομίας και του Πυροσβεστικού Σώματος.[…] Το
Ψηφιακό Μητρώο Ατόμων με Αναπηρία διασυνδέεται με δημόσιους φορείς που χορηγούν
παροχές ή κοινωνικές υπηρεσίες προς άτομα με αναπηρία. Οι φορείς του πρώτου
εδαφίου, ως αποδέκτες δεδομένων από το εν λόγω Μητρώο, κατά την έννοια του
στοιχ. (9) του άρθρου 4 του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Απριλίου 2016 (L 119) (Γενικού
Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων Γ.Κ.Π.Δ.), έχουν πρόσβαση στο σύνολο των
δεδομένων που είναι απαραίτητα για τη χορήγηση των παραπάνω παροχών ή
κοινωνικών υπηρεσιών και ενημερώνουν ψηφιακά την Εθνική Πύλη Αναπηρίας ως προς
τους συγκεκριμένους ωφελούμενους στους οποίους χορηγούνται παροχές ή κοινωνικές
υπηρεσίες, καθώς και ως προς το χρονικό διάστημα για το οποίο χορηγούνται. Οι
φορείς του πρώτου εδαφίου παρέχουν στατιστικά δεδομένα των δικαιούχων και των
ωφελούμενων από τις παροχές αυτές για σκοπούς άσκησης δημόσιας πολιτικής».
Το άρθρο 106 του ιδίου νόμου, «Κάρτα Αναπηρίας», προβλέπει
τα ακόλουθα:
1. Στα άτομα με αναπηρία που διαθέτουν πιστοποίηση αναπηρίας
σε ισχύ και είναι εγγεγραμμένα στο Ψηφιακό Μητρώο Ατόμων με Αναπηρία χορηγείται
Κάρτα Αναπηρίας, εφόσον έχουν συνολικό ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον πενήντα
τοις εκατό (50%). Η Κάρτα Αναπηρίας αποδεικνύει την ταυτότητα του κατόχου της
και την ιδιότητα του ατόμου με αναπηρία έναντι κάθε δημόσιας αρχής και τρίτου.
2. Η Κάρτα Αναπηρίας διασυνδέεται με το Ψηφιακό Μητρώο
Ατόμων με Αναπηρία. Με τη διασύνδεση αυτή, επιβεβαιώνεται ότι ο κάτοχος της
Κάρτας Αναπηρίας είναι εγγεγραμμένος στο Ψηφιακό Μητρώο Ατόμων με Αναπηρία και
προσδιορίζονται τα πιστοποιημένα χαρακτηριστικά της αναπηρίας του, όπως και τα
ειδικότερα ωφελήματα που δικαιούται, για τα οποία είναι απαραίτητη η
ταυτοπροσωπία, καθώς και η απόδειξη της ιδιότητας του κατόχου μέσω της Κάρτας
Αναπηρίας.
Τον Νοέμβριο του 2022, το Υπουργείο Εργασίας ανακοίνωσε (21)
την έκδοση της Ψηφιακής Κάρτας Αναπηρίας, επισημαίνοντας ότι «η Ψηφιακή Κάρτα
Αναπηρίας θα είναι ένα αποδεικτικό στοιχείο για όλες ανεξαιρέτως τις δημόσιες
υπηρεσίες, χωρίς οι ανάπηροι συμπολίτες μας να αναζητούν συνεχώς καινούρια
πιστοποιητικά αναπηρίας για κάθε επαφή τους με το Δημόσιο. Θα ενσωματώνει
επίσης σταδιακά όλες τις επιμέρους υπηρεσίες τις οποίες παρέχει κάθε δημόσιος
φορέας στον ανάπηρο με βάση τον βαθμό και το είδος της αναπηρίας του».
Φαίνεται επομένως ότι η πρόθεση είναι να ενσωματωθούν
σταδιακά στην ΨΚΑ όλα τα δικαιώματα των ΑμεΑ, όπως λ.χ. η στάθμευση και η
διέλευση από τους σταθμούς διοδίων των αυτοκινητοδρόμων.
Οι παραπάνω εξαγγελίες θα ήταν πολύ ουσιαστικής και
αποφασιστικής σημασίας για τα ΑμεΑ της χώρας, εάν δεν υπήρχε ένα πολύ σοβαρό
εμπόδιο το οποίο, ενώ προϋπήρχε του ν. 4961/22, δεν επισημάνθηκε από κανέναν
από τους φορείς οι οποίοι ενεπλάκησαν στον σχεδιασμό της εν λόγω νομοθεσίας,
ενώ ο ΣτΠ το είχε επισημάνει ήδη από τον Μάρτιο του 2022 (22), σε έγγραφο του
προς τις στρατιωτικές επιτροπές πιστοποίησης αναπηρίας, με θέμα: «Ψηφιακή
πιστοποίηση και διασύνδεση με τις φορολογικές αρχές». Οι ΓΑΠΑ που εκδίδονται
από τα ΚΕΠΑ εισάγονται στο σύστημα των ανοικτών δεδομένων και της ψηφιακής
διαλειτουργικότητας, και η Δ.Ο.Υ. τις αντλεί άνευ ετέρου από το σύστημα και
αναγνωρίζει τις αρμόζουσες φορολογικές απαλλαγές και ελαφρύνσεις. Όμως οι
Επιτροπές των ΕΔ και Σωμάτων Ασφαλείας δεν παρέχουν τέτοια δυνατότητα, οι
γνωματεύσεις των Επιτροπών δεν κοινοποιούνται στις φορολογικές αρχές
ηλεκτρονικά μέσω TAXIS και τα ΑμεΑ, προκειμένου να τους χορηγηθούν οι
δικαιούμενες φορολογικές ελαφρύνσεις, υποχρεώνονται να κινήσουν προσωπικά την
διαδικασία, για να ενταχθεί στο σύστημα δεδομένων της φορολογικής διοίκησης η
καθ’ όλα έγκυρη και ισότιμη των πιστοποιήσεων ΚΕ.Π.Α., πιστοποίηση αναπηρίας
που χορηγείται από τις Επιτροπές αυτές.
Ο ΣτΠ ζήτησε από τις Επιτροπές να αποτελέσει προτεραιότητα
τους η πιστοποίησή τους ως φορέων με την ταυτόχρονη αναβάθμιση των
μηχανογραφικών συστημάτων και την ψηφιακή συνδεσιμότητα με τις φορολογικές
αρχές κατά το πρότυπο των ΚΕ.Π.Α. Ωστόσο η απάντηση των Επιτροπών, όπως
προκύπτει από σχετικό έγγραφο της Ανωτάτης Στρατιωτικής Υγειονομικής Επιτροπής
(ΑΣΥΕ), ήταν, επί της ουσίας, ότι αυτό οφείλει να το κάνει ο ΕΦΚΑ. Η θέση του
Υπουργείου Εργασίας, εποπτεύοντος τον ΕΦΚΑ, όπως προέκυψε από προφορικές
επικοινωνίες με την Αρχή ήταν ότι ένταξη στο Κέντρο Διαλειτουργικότητας (ΚΕ.Δ.)
του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης γίνεται κατόπιν αίτησης του φορέα ο
οποίος επιθυμεί να κάνει χρήση των υπαρχουσών διαδικτυακών υπηρεσιών (ws) μέσω
του ΚΕ.Δ, και συνεπώς υπόχρεες προς τούτο είναι οι ίδιες οι Υγειονομικές
Επιτροπές των ΕΔ και ΣΑ. Μέχρι εκείνη την στιγμή το θέμα αφορούσε αποκλειστικά
την πρόσβαση μέσω του ΚΕ.Δ. των υπηρεσιών της ΑΑΔΕ στις Πιστοποιήσεις αναπηρίας
των εν λόγω επιτροπών. Ωστόσο, στο τέλος του 2022, το ζήτημα γενικεύθηκε μετά
την έκδοση του ν. 4961/22, και τις εξαγγελίες περί Ψηφιακού Μητρώου και Κάρτας
Αναπηρίας. Ο ΣτΠ ζήτησε (23) συνάντηση εργασίας με την συμμετοχή εκπροσώπων
τόσο της Διεύθυνσης Υγειονομικού Στρατού (ΔΥΓ) του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας,
όσο και της Γενικής Διεύθυνσης Κοινωνικής Αλληλεγγύης του Υπουργείου Εργασίας
και Κοινωνικών Υποθέσεων. Η ΔΥΓ απήντησε ότι ενώ δεν είχε διαφοροποιήσει τις
απόψεις της, δεν θα είχε αντίρρηση να συμμετάσχει στην συνάντηση. Το Υπουργείο
Εργασίας δεν πήρε θέση. Το θέμα δεν επιλύθηκε εντός του 2022 και ο ΣτΠ
συνεχίζει τις προσπάθειές του. Εν τω μεταξύ, μια μεγάλη κατηγορία των ΑμεΑ της
χώρας, που δεν αφορά μόνο σε εν ενεργεία και εν αποστρατεία ένστολους και τα
μέλη των οικογενειών τους, αλλά και σε όλους του δημοσίους υπαλλήλους και τα
μέλη των οικογενειών τους, που δύνανται να πιστοποιούνται από την ΑΣΥΕ, καθώς
και όλα τα στελέχη του Εμπορικού Ναυτικού, που δύνανται να πιστοποιούνται από
την ΑΝΥΕ, παραμένουν εκτός Ψηφιακού Μητρώου ΑμεΑ και χωρίς Ψηφιακή Κάρτα ΑμεΑ.
Ταυτόχρονα, έχει παγώσει και η ενσωμάτωση άλλων δικαιωμάτων στην κάρτα, έως
ότου διευθετηθεί το ζήτημα αυτό και αποκτήσουν όλα τα ΑμεΑ της χώρας πρόσβαση
σε αυτό το δικαίωμα.
18. ΣτΠ 280072/30518/08.07.2020, 280072/53197/12.11.2020.
19. ΥΜΕ, Δ17 α.π.ΛΕ/ΟΛ/00/07/09/16889/22.09.2020.
20. ΣτΠ 280072/24855/28.04.2021.
21.
https://ypergasias.gov.gr/pos-leitourgei-i-psifiaki-karta-anapirias/.
22. ΣτΠ 307924/13928/15.03.2022.
23. ΣτΠ 307924/71032/29.11.2022.
