ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2022 Μέρος 30ο
Παρατηρήσεις – Συστάσεις Συνηγόρου
Ο Συνήγορος του Πολίτη αναγνωρίζει την άκρως θετική διάσταση
στην υιοθέτηση πολιτικών για την διασφάλιση του δικαιώματος στην εργασία ατόμων
με αναπηρίες μέσα από την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και με την
υποστήριξη και των συμβάσεων που συνάπτει το ίδιο το κράτος με επιχειρήσεις. Επισημαίνει
δε ότι το κράτος, με την υιοθέτηση σχετικών πρακτικών στις συμβάσεις που
συνάπτει με τις επιχειρήσεις-αναδόχους του, μπορεί να αποτελέσει μακροπρόθεσμα
παράδειγμα για τον ιδιωτικό τομέα και την ιδιωτική αγορά στηρίζοντας κοινωνικές
επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ένταξη ατόμων με αναπηρίες. Προτιμώντας
τέτοιες επιχειρήσεις εξάλλου, μπορεί να μειώσει τα εμπόδια στον ανταγωνισμό που
αντιμετωπίζουν συχνά οι επιχειρήσεις αυτές σε σχέση με τις τυπικές επιχειρήσεις
(68) και να βοηθήσει σημαντικά στο να καταστούν ισότιμοι παίκτες στην αγορά.
Ταυτόχρονα, τα αναμενόμενα αποτελέσματα και στόχοι που
θέτουν τα παραπάνω σχέδια δράσης είναι επίσης στην θετική κατεύθυνση
(δημιουργία θέσεων απασχόλησης για τα ΑμεΑ, αύξηση κατά 20% των δημόσιων
διαγωνισμών με αξιοποίηση συμβάσεων κοινωνικής αναφοράς, αύξηση θέσεων εργασίας
ατόμων από ευάλωτες ομάδες, μεταξύ των οποίων και ΑμεΑ, αύξηση κατά 50% των
Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης, αύξηση αριθμού φορέων Κ.ΑΛ.Ο. που θα συμμετέχει σε ΚΥΔΣ). Επισημαίνεται
μάλιστα ότι ενώ η ελληνική έννομη τάξη αναγνωρίζει την μορφή της Κοιν.Σ.Επ.
Ένταξης (για ευάλωτα άτομα) ήδη από το 2011 (ν. 4019/2011), ο αριθμός των
επιχειρήσεων αυτών είναι συντριπτικά χαμηλότερος από τις λοιπές Κοιν.Σ.Επ. (που
δεν αφορούν ευάλωτα άτομα) (69).
Ωστόσο, οι ειδικότεροι δείκτες και οι δράσεις που έχουν
περιληφθεί στα εν λόγω σχέδια δεν φαίνεται να είναι πάντα οι ενδεδειγμένοι για
την επίτευξη των ως άνω στόχων-αποτελεσμάτων (αφορούν κυρίως την πραγματοποίηση
εκπαιδεύσεων, ενημερώσεων και υποστηρικτικών ενεργειών παρά απτά αποτελέσματα
για τα ΑμεΑ ή τις επιχειρήσεις ένταξης αυτών).
Επιπρόσθετα κάποιες από αυτές τις δράσεις, που είτε θα
μπορούσαν να παράξουν πιο απτά αποτελέσματα (όπως η έκδοση ενός π.δ. με
συγκεκριμένες υποχρεώσεις προς τους δημόσιους φορείς για σύναψη συμβάσεων με
κοινωνικές επιχειρήσεις) είτε θα συγκεκριμενοποιούσαν τους δείκτες και τις
δράσεις προς την κατεύθυνση της επίτευξης συγκεκριμένων αποτελεσμάτων υπέρ των
ατόμων με αναπηρίες (όπως η εκπόνηση ενός σχεδίου δράσης ειδικά για ΚΥΔΣ) ήδη
παρουσιάζουν καθυστέρηση στην υλοποίησή τους.
Παράλληλα, τα μόνα επίσημα στοιχεία υλοποίησης του εν λόγω
στόχου 14 του ΕΣΔ (70), είτε είναι αρκετά αόριστα χωρίς να παρέχονται
αριθμητικά δεδομένα (αναφέρεται αορίστως ότι δημιουργήθηκαν θέσεις απασχόλησης
για τα άτομα με αναπηρία μέσα από την κοινωνική οικονομία και
επιχειρηματικότητα), είτε αναφέρονται μεν στην υλοποίηση κάποιων συναντήσεων με
φορείς, αλλά χωρίς να καταγράφονται τα αποτελέσματα αυτών.
Με αυτά τα δεδομένα ο Συνήγορος του Πολίτη θεωρεί ότι όλοι
οι εμπλεκόμενοι φορείς, κατά το λόγο της αρμοδιότητάς τους, θα πρέπει:
Να αναθεωρήσουν τους δείκτες και ενδεχομένως και ορισμένες
από τις δράσεις των σχεδίων ώστε να είναι δυνατή η διαπίστωση της αλλαγής προς
την κατεύθυνση της ενίσχυσης της ένταξης ατόμων με αναπηρία μέσα από την
κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και τις δημόσιες συμβάσεις
Να επισπεύσουν την υλοποίηση δράσεων που έχουν ήδη
περιληφθεί στα σχέδια αυτά και οι οποίες είναι ικανές να παράξουν σημαντικά
πλεονεκτήματα για την διασφάλιση του δικαιώματος εργασίας για τα άτομα με
αναπηρίες (έκδοση π.δ., εγκυκλίων, σχεδίου δράσης ΚΥΔΣ)
Να ερευνήσουν την δυνατότητα επιβολής υποχρεώσεων στους
δημόσιους φορείς σε σχέση με τη σύναψη συμβάσεων με κοινωνικές επιχειρήσεις
ένταξης ατόμων με αναπηρίες (όπως οι Κοιν. Σ.Επ. και οι Κοι.Σ.Π.Ε.), αντί της
υφιστάμενης προαιρετικής φύσης (του αρ. 20 του ν. 4412/2016)
Να ερευνηθούν διεξοδικά οι λόγοι της ύπαρξης σημαντικά
χαμηλών αριθμών Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης ευάλωτων ομάδων και ενδεχόμενοι τρόποι
αντιμετώπισής τους ώστε να καταστεί εφικτός ο στόχος αύξησης του αριθμού τους.
Τέλος, και δεδομένου ότι αφενός δεν υπάρχουν επίσημα
συγκεντρωτικά στοιχεία για την πορεία ή/και τα αποτελέσματα των σχετικών
δράσεων του Ε. Σ.Δ. μετά το 2021 και μέχρι τη σύνταξη της παρούσας και αφετέρου
η υλοποίηση των δράσεων του σχεδίου δράσης ΚΑΛΟ έχει προγραμματιστεί μετά το
2022, ο Συνήγορος του Πολίτη έχει εντάξει στις παρεμβάσεις του για το έτος
2023, στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς του δυνάμει του αρ. 72 του ν. 4488/2017, την
παροχή στοιχείων και πληροφοριών από τους εμπλεκόμενους φορείς σχετικά με την
υλοποίηση δράσεων δημιουργίας θέσεων απασχόλησης για τα ΑμεΑ μέσα από την
κοινωνική οικονομία και επιχειρηματικότητα και τις ΚΥΔΣ όπως ιδίως στοιχείων
για τον αριθμό των συμβάσεων που έχουν συναφθεί σύμφωνα με τις διατάξεις του
άρθρου 20 του Ν.4412/16 καθώς και κάθε άλλη σχετική πληροφορία που ενδεχομένως
τηρείται για τις συμβάσεις αυτές (π.χ. σχετικά με τον προϋπολογισμό, την
κατηγορία και το είδος των συμβάσεων, τον αριθμό των επιχειρήσεων αναδόχων, το
είδος των επιχειρήσεων, ΚΟΙΣΠΕ/ΚΟΙΝΣΕΠ ένταξης ή άλλη). Επιφυλάσσεται δε για
την καταγραφή και αξιολόγηση των σχετικών αποτελεσμάτων/στοιχείων σε επόμενη
έκθεσή του.
68. Βλ. αιτ. σκ. 36 Οδηγίας 2014/24/ΕΕ και αρ. 20 και 77
αυτής (αρ 20 και 110 ν. 4412/2016).
69. Στο Μητρώο Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας (31/08/2022) η
πλειοψηφία (1.514 φορείς, 93,9%) ήταν φορείς με τη νομική μορφή της Κοιν.Σ.Επ.
Συλλογικής και Κοινωνικής Ωφέλειας, ενώ σχετικά περιορισμένος ήταν ο αριθμός
των λοιπών νομικών μορφών (Κοι.Σ.Π.Ε., Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης Ευάλωτων Ομάδων,
Συνεταιρισμοί Εργαζομένων και Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης Ειδικών Ομάδων). Ειδικότερα σε
απόλυτους αριθμούς: 1514 Κοιν.Σ.Επ. Συλλογικής και Κοινωνικής Ωφέλειας έναντι
μόλις 34 Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης Ευάλωτων Ομάδων και 29 Κοι.Σ.Π.Ε.
Πηγή: Επικαιροποιημένο Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική και
Αλληλέγγυα Οικονομία (Μάρτιος 2023), κεφ. 5.2.1, διαθέσιμο σε https://ypergasias.gov.gr/apascholisi/
ethniko-schedio-drasis-gia-tin-koinoniki-oikonomia-kai-tin-koinoniki-kainotomia/.
70. Έκθεση υλοποίησης του ΕΣΔ (Νοέμβριος 2021). Διαθέσιμη σε https://www.amea.gov.gr/action-report.
