Πνευματική Ιδιοκτησία
Της καθηγήτριας πανεπιστημείου Καλλινίκου Διονυσίας
V. Αναπαραγωγή έργου πνευματικής ιδιοκτησίας προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων
195. Η ψηφιακή τεχνολογία δίνει πολλές δυνατότητες ανάπτυξης και υποστήριξης μηχανισμών που εξασφαλίζουν την πρόσβαση στη γνώση σε άτομα με ειδικές ανάγκες [Μαρία Κανελλοπούλου-Μπότη, Η πρόσβαση στην πληροφορία για τα άτομα με αναπηρία, Ιόνιος Επιθεώρηση του Δικαίου, 2006 σ. 34-48]. Οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν τη μετατροπή του έντυπου ή αναλογικού περιεχομένου σε ψηφιακό με μεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια. Πέρα από τη γραφή Braille, ειδικό λογισμικό μπορεί να μετατρέψει το γραπτό κείμενο σε ακουστικό, ενώ ειδικοί αποκωδικοποιητές μπορούν να δώσουν τεχνικές λύσεις για την κατανόηση τηλεοπτικού περιεχομένου κατά κατηγορία αναπηρίας ανάλογα με τα προβλήματα κάθε ατόμου [www.disabled.gr]. Πολλά προγράμματα και κοινοπραξίες έχουν στόχο τη βελτίωση των υπηρεσιών πληροφόρησης για άτομα με ειδικές ανάγκες και τη δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθηκών, όπως η ψηφιακή βιβλιοθήκη Helene στη Γαλλία [www.bibliotheque-helene.org].
Στην προσπάθεια αυτή η πνευματική ιδιοκτησία δεν θα έπρεπε να φέρει προσκόμματα στη χρήση των έργων από τα πρόσωπα αυτά. Για το σκοπό αυτό η νομοθεσία προβλέπει ειδική εξαίρεση από το περιουσιακό δικαίωμα. Το άρθρο 28Α που προστέθηκε στο Ν. 2121/1993 με το άρθρο 81 παρ. 2 Ν. 3057/2002, επιτρέπει την αναπαραγωγή του έργου προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων για χρήσεις που συνδέονται άμεσα με την αναπηρία και δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα, στο βαθμό που απαιτείται λόγω της συγκεκριμένης αναπηρίας. Προβλέπεται ακόμα ότι με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού μπορούν να καθορισθούν οι όροι εφαρμογής της ρύθμισης, καθώς και η επέκτασή της σε άλλες κατηγορίες προσώπων με αναπηρίες. Η ρύθμιση αυτή είναι σύμφωνη με την Κοινοτική Οδηγία 2001/29 που ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν τα κατάλληλα μέτρα τα οποία ευνοούν την πρόσβαση στα έργα, όσον αφορά τα άτομα με ειδικές ανάγκες (άρθρο 5 παρ. 3 β της Οδηγίας 2001/29 και αιτ. σκ.43), καθώς και με το Σύνταγμα που επιτρέπει στο νομοθέτη να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία και τη διευκόλυνση των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Ας σημειωθεί ότι το άρθρο 21 παρ.6 του Συντάγματος κατοχυρώνει το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και συμμετοχή στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Ανεξάρτητα από την ειδική ρύθμιση του άρθρου 28 Α, η αναπαραγωγή έργων με ειδικά στοιχεία για τους τυφλούς είναι δυνατό να αντιμετωπισθεί με βάση το άρθρο 281 ΑΚ, από την άποψη ότι η άσκηση του δικαιώματος από την πλευρά του δημιουργού θα μπορούσε να κριθεί καταχρηστική [Γ. Κουμάντου, σ. 278-279 και σ. 289]. Ειδική διάταξη επιτάσσει την πρόσβαση στο έργο για πρόσωπα με αναπηρίες όταν χρησιμοποιούνται τεχνολογικά μέτρα (άρθρο 6 παρ. 4 Οδηγίας 2001/29 και άρθρο 66 Α παρ. 4 Ν. 2121/1993, όπως ισχύει).
196. Με την υπ’αρ. ΥΠΠΟ/ΔΙΟΙΚ/98546/2007 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (ΦΕΚ Β? 2065/24.10.2007) καθορίστηκαν οι όροι εφαρμογής του άρθρου 28 Α. Σύμφωνα με το άρθρο 1 της παραπάνω απόφασης αποτελεί νόμιμο περιορισμό του περιουσιακού δικαιώματος του δημιουργού, η αναπαραγωγή ενός έργου που έχει προηγουμένως νόμιμα δημοσιευθεί, εφόσον γίνεται από «αρμόδιο φορέα» και πραγματοποιείται σε ειδικές μορφές αποκλειστικά προς όφελος των προσώπων με ειδικές ανάγκες (ο όρος «δικαιούχοι» δεν χρησιμοποιείται για να μη δημιουργείται σύγχυση με τους δικαιούχους της πνευματικής ιδιοκτησίας) για χρήσεις που συνδέονται άμεσα με την αναπηρία και δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα, στο βαθμό που απαιτείται λόγω της συγκεκριμένης αναπηρίας και εφόσον πληρούνται συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής (άρθρο 1).
«Αρμόδιος φορέας» που μπορεί να προβαίνει σε αναπαραγωγή είναι κάθε μη κερδοσκοπικός οργανισμός ή σωματείο ή ένωση ή άλλος συναφής φορέας που έχει ως βασική αποστολή του την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών σχετικά με την επιμόρφωση και την εκπαίδευση ή τη διευκόλυνση της επιμόρφωσης και της εκπαίδευσης τυφλών, συμπεριλαμβανομένων και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Σε περίπτωση αμφισβήτησης ως προς τον αρμόδιο φορέα αποφαίνεται ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας που διατηρεί και σχετική λίστα με όλους τους αρμόδιους φορείς (άρθρο 2).
Ο περιορισμός του άρθρου 28 Α εφαρμόζεται σε άτομα τα οποία πάσχουν από ελαττωματική ή εξασθενημένη όραση που δεν δύναται να διορθωθεί με χρήση διορθωτικών φακών σε βαθμό που θα ήταν ικανοποιητικός για διάβασμα, στους κωφάλαλους και γενικά σε άτομα που λόγω της αναπηρίας δεν έχουν τη δυνατότητα να διαβάσουν ένα τυπωμένο κείμενο σε συμβατικό τρόπο ή να αντιληφθούν το περιεχόμενο ενός έργου με χρήση των φυσικών αισθήσεών τους (άρθρο 3).
Η αναπαραγωγή επιτρέπεται για οποιοδήποτε έργο λόγου ή επιστήμης που δεν είναι αντιληπτό στην υφιστάμενη μορφή του για άτομα με ειδικές ανάγκες προκειμένου να δοθεί η κατάλληλη μορφή που θα επιτρέψει στα άτομα αυτά να το αντιληφθούν. Ο περιορισμός αυτός δεν εφαρμόζεται στον πηγαίο κώδικα των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών (άρθρο 4). Μορφές που ενδέχεται να αποκτήσουν τα παραπάνω έργα είναι οι γραφές braille, moon, daisy, τα ομιλούντα βιβλία, καθώς και οποιαδήποτε άλλη μέθοδος που έχει σχεδιαστεί αποκλειστικά για να χρησιμοποιείται από άτομα με ειδικές ανάγκες και ανταποκρίνεται στις ειδικές ανάγκες τους, στο βαθμό που απαιτείται από τη συγκεκριμένη αναπηρία (άρθρο 5).
Οι εκδότες έχουν την υποχρέωση να παραδώσουν στον αρμόδιο φορέα σε ηλεκτρονική μορφή τα αρχεία των έργων που ζητούνται για αναπαραγωγή υπό την προϋπόθεση ότι το συγκεκριμένο έργο τηρείται σε ηλεκτρονική μορφή. Τα έργα για τα οποία μπορεί να ζητηθεί παράδοση αρχείου σε ηλεκτρονική μορφή είναι όλα τα εκπαιδευτικά βιβλία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και τα υποχρεωτικά συγγράμματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ως προς το τελευταίο σημείο θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι, αν εφαρμοστεί ο νέος τρόπος διανομής συγγραμμάτων με λίστα, ενδέχεται να υπάρχει σύγχυση ως προς την έννοια του υποχρεωτικού συγγράμματος. Εκτός από τα έργα αυτά, κάθε εκδότης έχει υποχρέωση, εφόσον του ζητηθεί, να παραδώσει στον αρμόδιο φορέα αρχεία ηλεκτρονικής μορφής έργων που αντιστοιχούν συνολικά μέχρι και το 10% της ετήσιας εκδοτικής του παραγωγής μη υπολογιζομένων στο ποσοστό αυτό των εκπαιδευτικών συγγραμμάτων που εκδίδει. Το ποσοστό αυτό διπλασιάζεται σε περίπτωση που ο εκδότης αρνηθεί να συμμορφωθεί με την υποχρέωση αυτή. Κάθε αρμόδιος φορέας έχει την υποχρέωση να αγοράζει ένα αντίτυπο του έργου που ενδιαφέρεται να αναπαραγάγει, καθώς και να ενημερώνει τον εκδότη πόσα αντίτυπα έχει δημιουργήσει και σε ποια μορφή. Στον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας και στο Σύνδεσμο Εκδοτών Βιβλίου θα πρέπει να τηρείται βάση δεδομένων με όλους τους αρμόδιους φορείς, τους τίτλους των έργων με τα ηλεκτρονικής μορφής αρχεία που έχει ο κάθε φορέας και με την ειδική μορφή στην οποία τα έγγραφα αυτά έχουν αναπαραχθεί. Σε περίπτωση διάλυσης ή μεταβολής του σκοπού του φορέα προβλέπεται υποχρέωση καταστροφής των αρχείων ηλεκτρονικής μορφής και αναφοράς της καταστροφής στον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας και στο Σύνδεσμο Εκδοτών Βιβλίου (άρθρο 6).
Στο αντίτυπο του έργου που έχει αναπαραχθεί είναι υποχρεωτική η αναγραφή των ονομάτων του δημιουργού και του εκδότη, καθώς και της ημερομηνίας αρχικής δημοσίευσης, ενώ θα πρέπει να αναφέρεται ότι το συγκεκριμένο αντίτυπο έχει αναπαραχθεί, σύμφωνα με το άρθρο 28 Α και τη σχετική Υπουργική Απόφαση και ότι οποιαδήποτε άλλη αναπαραγωγή, πέρα από την προβλεπόμενη για άτομα με ειδικές ανάγκες, αποτελεί προσβολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας (άρθρο 7 παρ. 3). Απαγορεύεται η τροποποίηση ή η μεταβολή του κειμένου χωρίς την άδεια του δημιουργού και του εκδότη, εκτός αν πρόκειται για αλλαγές που σχετίζονται με τη μορφή και τη σελιδοποίηση και υπαγορεύονται από την ανάγκη μετατροπής της μορφής του έργου για την εξυπηρέτηση των αναγκών των ατόμων με ειδικές ανάγκες (άρθρο 7 παρ. 4). Οι αρμόδιοι φορείς φέρουν την ευθύνη προστήσαντος για τυχόν προσβολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας από τρίτους που επιλέγουν για την αναπαραγωγή αντιτύπων (άρθρο 7 παρ. 8).
Οι τυχόν διαφορές που ανακύπτουν από τη μη εφαρμογή των διατάξεων της παραπάνω Υπουργικής Απόφασης επιλύονται κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (άρθρο 8).
VII. Ρήτρα γενικής εφαρμογής επί των περιορισμών (τεστ τριών σταδίων)
198. Το άρθρο 28Γ προβλέπει τη λεγόμενη ρήτρα γενικής εφαρμογής επί των περιορισμών που αποτελεί πρόσθετη εγγύηση για τους δικαιούχους. Το πεδίο εφαρμογής του άρθρου αυτού καταλαμβάνει όλους τους περιορισμούς που αναφέρονται στο Τέταρτο Κεφάλαιο του Ν.2121/1993, όπως ισχύει, συμπεριλαμβανομένου και του άρθρου 18 που αφορά την εύλογη αμοιβή για ιδιωτική χρήση.
Το άρθρο 28Γ αναφέρεται στη γνωστή «διαδικασία/τεστ των τριών σταδίων» (three step test) σύμφωνα με την οποία οι προβλεπόμενοι στην εθνική νομοθεσία περιορισμοί εφαρμόζονται μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις που δεν αντίκεινται στην κανονική εκμετάλλευση του έργου ή άλλου προστατευόμενου αντικειμένου και δεν θίγουν αδικαιολόγητα τα έννομα συμφέροντα του δικαιούχου. Η ρύθμιση αυτή αποτελεί εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με το άρθρο 5 παρ.5 της Οδηγίας 2001/29 (αιτ.σκ.44) που προβλέπει τη διαδικασία των τριών σταδίων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 9 παρ.2 της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης, στο άρθρο 13 της Συμφωνίας ΤRIPS, στο άρθρο 10 της Συνθήκης WIPO για την πνευματική ιδιοκτησία και στο άρθρο 16 της Συνθήκης WIPO για τις ερμηνείες, εκτελέσεις και τα φωνογραφήματα.
Η ερμηνεία όλων αυτών των ρυθμίσεων που προβλέπουν τη διαδικασία των τριών σταδίων θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με το πνεύμα της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης (άρθρο 9 παρ. 2) που αποτελεί την αρχική πηγή οριοθέτησης των περιορισμών [Βλ. Jorg Reinbothe/ Silke von Lewinski, The WIPO Treaties, 2002, σ.134]. Σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 2 της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης, «οι νομοθεσίες των χωρών της Ένωσης διατηρούν την ευχέρεια να επιτρέψουν την αναπαραγωγή των εν λόγω έργων σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, με τον όρο ότι η αναπαραγωγή αυτή δεν βλάπτει την κανονική εκμετάλλευση του έργου, ούτε προκαλεί αδικαιολόγητη βλάβη στα νόμιμα συμφέροντα του δημιουργού».
Η Διεθνής Σύμβαση Βέρνης αφήνει στον εθνικό νομοθέτη την ευχέρεια να επιτρέψει την αναπαραγωγή σε «ορισμένες ειδικές περιπτώσεις» και συνεπώς να προσδιορίσει ποιες είναι οι περιπτώσεις αυτές. Η αναφορά στις «ειδικές περιπτώσεις» αναδεικνύει ένα γενικό κριτήριο με δύο όμως στοιχεία: α) η εν λόγω αναπαραγωγή πρέπει να καλύπτει «ορισμένο σκοπό», έτσι ώστε να αποκλείεται κάθε γενική κατηγορία περιορισμών και β) θα πρέπει να υπάρχει κάποιος «ειδικός λόγος» που να επιτρέπει την αναπαραγωγή, όπως πχ λόγοι δημοσίου συμφέροντος που πάντως δεν θα πρέπει να έχουν σχέση με τα οικονομικά ή συναλλαγματικά προβλήματα της χώρας. Κλασικό παράδειγμα είναι η αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση ή για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Κάθε προβλεπόμενος περιορισμός για να μην είναι αντίθετος με τη Διεθνή Σύμβαση Βέρνης, θα πρέπει να πληροί σωρευτικά και τα δύο επόμενα κριτήρια: η αναπαραγωγή να μην βλάπτει την κανονική εκμετάλλευση του έργου, όπως πχ όταν αναπαράγεται μεγάλος αριθμός αντιτύπων, ούτε να προκαλεί αδικαιολόγητη βλάβη στα νόμιμα συμφέροντα του δημιουργού, όπως πχ η αναπαραγωγή που γίνεται για χρήση εμπορική ή η αναπαραγωγή που θα επιτρεπόταν μόνο με αμοιβή [Για το παράδειγμα βλ. Wilhelm Nordemann/ Kai Vinck/ Paul Hertin, International Copyright and Neighbouring Rights Law, 1990, σ. 109].
Η διαδικασία των τριών σταδίων [Για την άποψη ότι με τη γενική ρήτρα του άρθρου 28 Γ μεταφέρεται στους περιορισμούς η θεωρία του σκοπού βλ. Λ. Κοτσίρη, σ. 232 αρ. 350. Για τη διαδικασία των τριών σταδίων βλ. Μ. Μαρίνου, Περιορισμοί και εξαιρέσεις από το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας – ερμηνεία και ο έλεγχος των τριών σταδίων, σε Κοινωνία των Πληροφοριών και Πνευματική Ιδιοκτησία, επιμ. Μ. Μαρίνου, σ.93-117.Χάρη Γεωργακόπουλου, Παρατηρήσεις σε ΜονΠρωτΘεσ 24610/2004 ΧρΙΔ 2006 σ. 929 επ. ειδικ. σ. 933-935. Τατιάνα Συνοδινού, Πνευματική ιδιοκτησία και νέες τεχνολογίες, ο.π., σ. 45 επ.], σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 28 Γ και στην Οδηγία 200/29 (άρθρο 5 παρ. 5), αποτελεί επιταγή προς το νομοθέτη να οριοθετήσει το πεδίο των περιορισμών, μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, δηλαδή στις περιπτώσεις των άρθρων 18 έως 28Β, αλλά και προς το δικαστή ο οποίος θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να ελέγχει, αν βλάπτεται η κανονική εκμετάλλευση του έργου και αν θίγονται αδικαιολόγητα τα έννομα συμφέροντα του δικαιούχου. Βλάπτει την κανονική εκμετάλλευση του έργου και θίγει αδικαιολόγητα τα έννομα συμφέροντα του δικαιούχου, η χωρίς τη σχετική άδεια φωτοτυπική αναπαραγωγή ολόκληρου βιβλίου που κυκλοφορεί στο εμπόριο, αφού συνήθως η πρακτική αυτή ματαιώνει την αγορά νόμιμων αντιτύπων και στερεί το δημιουργό από την αμοιβή του. Το ίδιο ισχύει και για τη χωρίς άδεια των δικαιούχων ανταλλαγή μουσικών αρχείων μέσω των συστημάτων peer to peer, αφού ο καταναλωτής παίρνει δωρεάν αυτό που κανονικά θα έπρεπε να πληρώσει.
Κατά συνέπεια, σύμφωνα με την Οδηγία 2001/29 (άρθρο 5 παρ.5) και την εθνική νομοθεσία (άρθρο 28 Γ), ο δικαστής έχει την εξουσία να ελέγχει κάθε φορά αν στη συγκεκριμένη περίπτωση η εφαρμογή του περιορισμού μπορεί να περάσει τη διαδικασία των τριών σταδίων. Η διαδικασία αυτή αποτελεί «περιορισμό των περιορισμών». Παρά το ότι αναζητείται μια ανοιχτή και δυναμική ερμηνεία της διάταξης σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, η διαδικασία των τριών σταδίων, έτσι όπως θεσμοθετήθηκε από το κοινοτικό κεκτημένο, δεν φαίνεται ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν βάση για τη θέσπιση νέων περιορισμών ή εξαιρέσεων [Για το άρθρο 10 παρ. 2 της Συνθήκης WIPO για την πνευματική ιδιοκτησία βλ. Jorg Reinbothe/ Silke von Lewinski, The WIPO Treaties, ο.π., σ. 135 αρ. 34], πέρα από τους προβλεπόμενους στον κλειστό κατάλογο της Οδηγίας 2001/29.
11. ΑΠΟΦΑΣΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ με αρ. ΥΠΠΟ/ΔΙΟΙΚ/98546/ 12.10.2007 «Αναπαραγωγή έργου πνευματικής ιδιοκτησίας προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων και επέκταση της ρύθμισης σε άλλες κατηγορίες ατόμων με αναπηρίες»
(ΦΕΚ Β’ 2065/24.10.2007)
Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Έχοντας υπόψη:
1. Τις διατάξεις:
α) Του άρθρου 81 του ν. 3057/2002 «Τροποποίηση και συμπλήρωση του ν. 2725/1999, ρύθμιση θεμάτων Υπουργείου Πολιτισμού και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 239), με το οποίο προστέθηκαν τα άρθρα 28 Α και 28 Γ στο ν. 2121/1993 «Πνευματική ιδιοκτησία, συγγενικά δικαιώματα και πολιτιστικά θέματα» (ΦΕΚ Α’ 25) και τροποποιήθηκε το άρθρο 52 του ιδίου νόμου, με το οποίο ενσωματώθηκε το άρθρο 5 παρ. 3 περ. β’ της Οδηγίας 2001/29 στην ελληνική νομοθεσία.
β) Του ν. 3184/2003 (ΦΕΚ Α’ 228/26.9.2003), που κύρωσε τη Συνθήκη του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας για την πνευματική ιδιοκτησία.
γ) Του αρθρ. 90 του Κώδικα Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά Όργανα που κυρώθηκε με το πρώτο άρθρο του π.δ. 63/2005 (ΦΕΚ Α’ 98).
δ) Του π.δ. 191/2003 «Οργανισμός Υπουργείου Πολιτισμού» (ΦΕΚ Α’ 146).
2. Το υπ’αριθμ. 8595/12.10.2007 έγγραφο του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας.
3. Το γεγονός ότι από τις διατάξεις της παρούσας δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του Κρατικού Προϋπολογισμού, αποφασίζουμε:
Άρθρο 1
Σκοπός και πεδίο εφαρμογής
Σύμφωνα με το άρθρο 28 Α του ν. 2121/1993 (ΦΕΚ Α’ 25/4.3.1993) επιτρέπεται και αποτελεί νόμιμο περιορισμό του περιουσιακού δικαιώματος του δημιουργού η αναπαραγωγή ενός προηγουμένως νομίμως δημοσιευμένου έργου από αρμόδιο φορέα του άρθρου 2, αν πραγματοποιείται σε ειδικές μορφές αποκλειστικά προς όφελος των δικαιούχων του άρθρου 3 για χρήσεις που συνδέονται άμεσα με την αναπηρία και δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα, στο βαθμό που απαιτείται λόγω της συγκεκριμένης αναπηρίας και εφόσον πληρούνται οι όροι εφαρμογής του άρθρου 7. Με την παρούσα καθορίζονται οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής αυτής της ρύθμισης καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια.
Άρθρο 2
Αρμόδιος φορέας
1. Αρμόδιος φορέας που επιτρέπεται να προβαίνει σε αναπαραγωγή του έργου σύμφωνα με το άρθρο 28 Α του ν. 2121/1993 και την παρούσα είναι κάθε μη κερδοσκοπικός οργανισμός ή σωματείο ή ένωση ή άλλος συναφής φορέας, που έχει ως βασική αποστολή του την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών σχετικά με την επιμόρφωση και την εκπαίδευση ή τη διευκόλυνση της επιμόρφωσης και της εκπαίδευσης τυφλών καθώς και των ατόμων που ορίζονται στο άρθρο 3 (στο εξής αρμόδιος φορέας). Ως αρμόδιος φορέας θεωρείται και εκπαιδευτικό ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
2. Σε περίπτωση αμφισβήτησης το κατά πόσον ένας φορέας δικαιούται να προβαίνει στις πράξεις του άρθρου 1 της παρούσας αποφαίνεται τελικά ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ). Ο ΟΠΙ διατηρεί σχετική λίστα με όλους τους αρμόδιους φορείς.
Άρθρο 3
Δικαιούχοι
Ο περιορισμός του περιουσιακού δικαιώματος της αναπαραγωγής των δημιουργών του άρθρου 28 Α του ν. 2121/1993 εφαρμόζεται για τα άτομα που πάσχουν από ελαττωματική ή εξασθενημένη όραση που δεν δύναται να διορθωθεί με χρήση διορθωτικών φακών σε έναν τέτοιο βαθμό που θα ήταν ικανοποιητικός για διάβασμα, για τους κωφάλαλους και γενικότερα για τα άτομα που λόγω μιας αναπηρίας δεν έχουν τη δυνατότητα να διαβάσουν ένα τυπωμένο κείμενο με συμβατικό τρόπο ή να αντιληφθούν το περιεχόμενο ενός έργου με τη χρήση των φυσικών αισθήσεών τους (στο εξής δικαιούχοι).
Άρθρο 4
Κατηγορίες έργων για τα οποία επιτρέπεται η αναπαραγωγή του άρθρου 28 Α
Οποιοδήποτε έργο λόγου ή επιστήμης που δεν είναι αντιληπτό στην υφιστάμενη μορφή του στους δικαιούχους, μπορεί να αναπαραχθεί προς όφελος αυτών προκειμένου να του δοθεί η μορφή εκείνη που θα τους επιτρέψει να το αντιληφθούν. Ο περιορισμός αυτού του περιουσιακού δικαιώματος δεν εφαρμόζεται στον πηγαίο κώδικα των προγραμμάτων η/υ.
Άρθρο 5
Μορφές αναπαραγωγής του έργου
Μορφές τις οποίες ενδέχεται να αποκτήσουν τα έργα εκείνα των οποίων επιτρέπεται η αναπαραγωγή σύμφωνα με την παρούσα είναι οι γραφές Braille, Moon, Daisy, τα ομιλούντα βιβλία (talking books), καθώς και οποιαδήποτε άλλη μέθοδος, που έχει σχεδιαστεί αποκλειστικά για να χρησιμοποιείται από τους δικαιούχους και ανταποκρίνεται στις ειδικές ανάγκες τους, στο βαθμό που απαιτείται από τη συγκεκριμένη αναπηρία.
Άρθρο 6
Υποχρέωση εκδοτών για παροχή αρχείων σε ηλεκτρονική μορφή
1. Οι εκδότες έχουν την υποχρέωση να παραδώσουν στον αρμόδιο φορέα σε ηλεκτρονική μορφή τα αρχεία των έργων που ζητούνται να αναπαραχθούν σύμφωνα με την παρούσα απόφαση και το άρθρο 28 Α του ν. 2121/1993, υπό την προϋπόθεση ότι το συγκεκριμένο έργο τηρείται σε ηλεκτρονική μορφή.
2. Τα έργα για τα οποία μπορεί να ζητηθεί παράδοση του ηλεκτρονικής μορφής αρχείου είναι όλα τα εκπαιδευτικά συγγράμματα της πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας καθώς και τα υποχρεωτικά συγγράμματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Για όλα τα υπόλοιπα έργα κάθε εκδότης έχει υποχρέωση, εφόσον του ζητηθεί, να παραδώσει σε αρμόδιο φορέα αρχεία ηλεκτρονικής μορφής έργων, που τηρεί και που αντιστοιχούν συνολικά μέχρι και στο 10% της ετήσιας εκδοτικής του παραγωγής μη υπολογιζόμενων στο ποσοστό αυτό των τυχόν εκπαιδευτικών συγγραμμάτων που εκδίδει, όπως αυτά αναφέρονται στο εδάφιο α’ της παρούσας. Σε περίπτωση που ο εκδότης αρνείται να συμμορφωθεί με την υποχρέωσή του αυτή, το ποσοστό αυτό διπλασιάζεται.
3. Ο εκδότης υποχρεούται εντός τριάντα (30) ημερών από την επί αποδείξει παραλαβή της αίτησης του αρμόδιου φορέα να παραδώσει σε αυτόν το ηλεκτρονικής μορφής αρχείο του αιτούμενου έργου σε μια από τις παρακάτω ενδεικτικά αναφερόμενες μορφές: α) επεκτάσιμη γλώσσα σήμανσης (extensible mark?up language), β) γλώσσα σήμανσης υπερκειμένου (hypertext mark?up language), γ) σουίτα εφαρμογών γραφείου από την Microsoft (Microsoft word), δ) βασικό αμερικανικό κώδικα για ανταλλαγή πληροφοριών (American Standard Code for Information Interchange?ASCII), ε) φορητό μορφότυπο έγγραφο (Portable Document Format?PDF). Η παράδοση μπορεί να γίνει με ταχυδρομείο, με ταχυμεταφορά (courier), με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, με πρωτόκολλο μεταφοράς αρχείων (file transfer protocol?ftp) ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο ηλεκτρονικής μεταφοράς αρχείου.
4. Κάθε αρμόδιος φορέας έχει την υποχρέωση να αγοράζει ένα αντίτυπο του έργου που ενδιαφέρεται να αναπαράξει, ανεξάρτητα από τον αριθμό των αντιτύπων που θα αναπαράξει και υπό τους περιορισμούς του άρθρου 7 παρ. 6.
5. Ο αρμόδιος φορέας υποχρεούται να ενημερώνει τον εκδότη πόσα αντίτυπα έχει δημιουργήσει από το εν λόγω έργο και σε ποια μορφή.
6. Στον ΟΠΙ και στον Σύνδεσμο Εκδοτών Βιβλίου θα τηρείται βάση δεδομένων με όλους τους αρμόδιους φορείς, τους τίτλους των έργων με τα ηλεκτρονικής μορφής αρχεία, που έχει ο κάθε φορέας καθώς και την ειδική μορφή, στην οποία τα έγγραφα αυτά έχουν αναπαραχθεί. Οι αρμόδιοι φορείς έχουν την υποχρέωση να ενημερώνουν τη σχετική βάση δεδομένων με την παραλαβή των σχετικών αρχείων και τη δημιουργία των αντιτύπων.
7. Ο αρμόδιος φορέας σε περίπτωση μεταβολής του σκοπού του ή διάλυσής του υποχρεούται να καταστρέψει όλα τα ηλεκτρονικής μορφής αρχεία που έχει στην κατοχή του δυνάμει της παρούσας και να αναφέρει την καταστροφή αυτών στον ΟΠΙ και στο Σύνδεσμο Εκδοτών Βιβλίου.
Άρθρο 7
Όροι εφαρμογής
1. Η εφαρμογή της παρούσας προϋποθέτει έργο νομίμως δημοσιευμένο και αναπαραγωγή του για χρήση μη εμπορικού χαρακτήρα, άμεσου ή έμμεσου, που συνδέεται άμεσα με την αναπηρία. Σε περίπτωση που το κόστος για το αναπαραχθέν αντίτυπο βαρύνει τους δικαιούχους, αυτό δεν θα υπερβαίνει το κόστος αναπαραγωγής του αντιτύπου.
2. Η παρούσα δεν εφαρμόζεται για έργα, τα οποία είναι ήδη διαθέσιμα στο εμπόριο σε μορφή ειδικά σχεδιασμένη για τις ανάγκες των δικαιούχων.
3. Είναι υποχρεωτική στο αντίτυπο του έργου που έχει αναπαραχθεί σύμφωνα με την παρούσα απόφαση, η αναγραφή των ονομάτων του δημιουργού και του εκδότη καθώς και της ημερομηνίας της αρχικής δημοσίευσης, εφόσον τα στοιχεία αυτά εμφανίζονται στο έργο. Στον υλικό φορέα αυτού του αντιτύπου πρέπει ακόμη να αναφέρεται ότι το συγκεκριμένο αντίτυπο έχει αναπαραχθεί σύμφωνα με το άρθρο 28 Α ν. 2121/1993 και την παρούσα απόφαση και πως οποιαδήποτε περαιτέρω αναπαραγωγή του σε μορφή άλλη από την οριζόμενη στο άρθρο 5, θα αποτελεί προσβολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και θα επισύρει τις κυρώσεις των άρθρων 65 επ. του ν. 2121/1993.
4. Απαγορεύεται η τροποποίηση ή η μεταβολή του κειμένου χωρίς την άδεια του δημιουργού και του εκδότη για τα δικαιώματα που αφορούν στον καθένα.
Η απαγόρευση αυτή δεν αφορά σε αλλαγές που σχετίζονται με τη μορφή και τη σελιδοποίηση και οι οποίες υπαγορεύονται από την ανάγκη της μετατροπής της μορφής του έργου για την εξυπηρέτηση των αναγκών των δικαιούχων. Ο αρμόδιος φορέας οφείλει να σέβεται το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας του δημιουργού κατά την αναπαραγωγή του έργου και την εκπλήρωση του σκοπού του.
5. Η εφαρμογή των διατάξεων της παρούσας δεν μπορεί να αποκλεισθεί συμβατικά με συμφωνία μεταξύ εκδότη και δημιουργού.
6. Τα αντίτυπα που αναπαράγονται βάσει της παρούσας δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν πέρα από τον προβλεπόμενο στην παρούσα σκοπό. Όποιος κάνει χρήση τέτοιου αρχείου για σκοπό άλλο από τον προβλεπόμενο στο άρθρο 1 της παρούσας ευθύνεται σύμφωνα με τα άρθρα 65 επ του ν. 2121/1993.
7. Ο αρμόδιος φορέας φέρει την ευθύνη για τον έλεγχο της ιδιότητας του δικαιούχου σύμφωνα με το άρθρο 3 της παρούσας.
8. Οι αρμόδιοι φορείς φέρουν την ευθύνη προστήσαντος για τυχόν παραβιάσεις πνευματικής ιδιοκτησίας από τρίτους που επιλέγουν για την αναπαραγωγή αντιτύπων τους βάσει της παρούσας.
Άρθρο 8
Δικαστική προστασία
Σε περίπτωση που δεν ορίζεται κάτι διαφορετικό στο ν. 2121/1993, οι διαφορές που ανακύπτουν από τη μη εφαρμογή των διατάξεων της παρούσας επιλύονται κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων σύμφωνα με τα άρθρα 682 επ ΚΠολΔ.
Άρθρο 9
Έναρξη Ισχύος
Η ισχύς της παρούσας αρχίζει από τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Αθήνα, 12 Οκτωβρίου 2007
