Συνήγορος του Πολίτη ΣτΠ: Αποδοχή προτάσεων για την προστασία των αναπηρικών προνοιακών επιδομάτων
[29.01.2019]
Περιγραφή
Την προστασία από την κατάσχεση και τον συμψηφισμό των προνοιακών επιδομάτων σε άτομα με αναπηρία, τη μη ένταξή τους σε καμία κατηγορία εισοδήματος και τον μη υπολογισμό τους στα εισοδηματικά όρια για την καταβολή άλλων κοινωνικών ή προνοιακών παροχών, αποφάσισαν τα Υπουργεία Εσωτερικών, Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Οικονομικών (άρθρο 11 της υπ’αρ Δ12α/Γ.Π.οικ. 68856/2202 - ΦΕΚ 5855/Β/28.12.2018). Με τη ρύθμιση αυτή υλοποιούνται οι αντίστοιχες προτάσεις του Συνηγόρου, τις οποίες είχε υποβάλει ήδη από το 2017 στα αρμόδια Υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών και αφορούσαν μεγάλο αριθμό συμπολιτών μας που ανήκουν σε ευάλωτες οικονομικές ομάδες.
Συνοδευτικά Αρχεία
1. Δελτίο Τύπου
Αποδοχή των προτάσεων του Συνηγόρου του Πολίτη για την προστασία των αναπηρικών προνοιακών επιδομάτων
Την προστασία από την κατάσχεση και τον συμψηφισμό των προνοιακών επιδομάτων σε άτομα με αναπηρία, τη μη ένταξή τους σε καμία κατηγορία εισοδήματος και τον μη υπολογισμό τους στα εισοδηματικά όρια για την καταβολή άλλων κοινωνικών ή προνοιακών παροχών, αποφάσισαν τα Υπουργεία Εσωτερικών, Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Οικονομικών (άρθρο 11 της υπ'αρ Δ12α/Γ.Π.οικ. 68856/2202 - ΦΕΚ 5855/Β/28.12.2018). Με τη ρύθμιση αυτή υλοποιούνται οι αντίστοιχες προτάσεις του Συνηγόρου, τις οποίες είχε υποβάλει ήδη από το 2017 στα αρμόδια Υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών και αφορούσαν μεγάλο αριθμό συμπολιτών μας που ανήκουν σε ευάλωτες οικονομικές ομάδες.
Συγκεκριμένα, η προστασία των αναπηρικών προνοιακών επιδομάτων από την κατάσχεση και τον συμψηφισμό για χρέη προς το Δημόσιο αποτελούσε πάγια θέση της Ανεξάρτητης Αρχής, είχε τεθεί επανειλημμένα εγγράφως υπόψη των Υπουργών Εργασίας και Οικονομικών, είχε τονιστεί σε δημόσιες παρεμβάσεις του Συνηγόρου, αναρτημένες στην επίσημη ιστοσελίδα της Αρχής
https://www.synigoros.gr/resources/20170804-dt.pdf και έχει συμπεριληφθεί στην πρόσφατη Ειδική Έκθεση «Κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών για οφειλές προς το Δημόσιο» https://www.synigoros.gr/resources/docs/eidiki-ekthesi-katasx-trap-logar-gia-ofeil-pros-to-dim.pdf
Ο Συνήγορος είχε επίσης παρέμβει προς τους αρμόδιους Υπουργούς ζητώντας τη μη προσμέτρηση των ανωτέρω επιδομάτων στο συνολικό εισόδημα και στα εισοδηματικά όρια για τη χορήγηση άλλων κοινωνικών παροχών, δεδομένης της φύσης τους και του πραγματικού σκοπού τους, ήτοι της ενίσχυσης των ατόμων με αναπηρία για τον οποίο και προβλέφθηκαν από τον νομοθέτη.
Οι ρυθμίσεις αυτές διατυπώθηκαν στο άρθρο 11 της εν λόγω Απόφασης για τις προνοιακές παροχές σε άτομα με αναπηρία ως ακολούθως:
«Τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται ως προνοιακές παροχές σε χρήμα σε άτομα με αναπηρία, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας, δεν εμπίπτουν σε καμία κατηγορία εισοδήματος και επομένως δεν φορολογούνται. Επιπλέον το ποσό προνοιακών παροχών σε χρήμα σε άτομα με αναπηρία δεν υπόκειται σε οποιαδήποτε κράτηση ή κράτηση χαρτοσήμου, δεν κατάσχεται, ούτε συμψηφίζεται με ήδη βεβαιωμένα χρέη προς το Δημόσιο, ιδιώτες ή πιστωτικά ιδρύματα και δεν υπολογίζεται στα εισοδηματικά όρια για την καταβολή οποιασδήποτε παροχής κοινωνικού ή προνοιακού χαρακτήρα».
Ο Συνήγορος του Πολίτη εκφράζει τη βεβαιότητα ότι τόσο ο ΟΠΕΚΑ κατά τη συνεργασία του με τις Τράπεζες για τη χορήγηση των επιδομάτων αυτών, όσο και οι λοιπές συναρμόδιες Υπηρεσίες, θα διασφαλίσουν την πλήρη εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων στην πράξη. Επιπλέον τονίζει ότι οι παρεμβάσεις του για την προστασία όλων των κοινωνικής φύσεως επιδομάτων και βοηθημάτων θα συνεχιστούν.
Πληροφορίες: 213 1306600, press@synigoros.gr
__________________________________________
2. Έγγραφο συνηγόρου του πολίτη Σ.τ.Π.- ακατάσχετο προνοιακών επιδομάτων
3. Έγγραφο Σ.τ.Π.- φορολογική αντιμετώπιση προνοιακών επιδομάτων
4. Υ.Α. Δ12α/Γ.Π.οικ. 68856/2202 - ΦΕΚ 5855/Β/28.12.2018
Χαλκοκονδύλη 17, 104 32 Αθήνα Τηλ: 2131306600 Φαξ: 2107292129 16 Μαρτίου 2018 Αριθμ. Πρωτ.: 2*****1/1*****6/2018 Πληροφορίες: Ειδική επιστήμονας Μαρία Καραγεώργου (τηλ.:2131306762) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝωΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝωΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ/ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΝΑΠΛΗΡώΤΡΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ κας ΘΕΑΝώΣ ΦωΤΙΟΥ
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑΣ/ ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΠΡΟΝΟΙΑΣ κου ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΡΕΛΛΑ ΣΤΑδΙΟΥ 29 10110 ΑΘΗΝΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚώΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΟΥ κου ΕΥΚΛΕΙδΗ ΤΣΑΚΑΛώΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΥ κας ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΠΑΠΑΝΑΤΣΙΟΥ Νίκης 5-7, Τ.Κ. 10562, Αθήνα.
Θέμα: Νομοθετική ρύθμιση για το ακατάσχετο των ̟ρονοιακών επιδομάτων
Αξιότιμες κυρίες Υπουργοί, Αξιότιμοι κύριοι Υπουργοί, Αξιότιμε Γενικέ Γραμματέα,
Ο Συνήγορος του Πολίτη στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του κατά το άρ. 103 § 9 του Συντάγματος και το ν.3094/2003 εξετάζει αναφορές ̟πολιτών σχετικά με ζήτημα το ο̟ποίο αφορά στις αρμοδιότητές σας. Ειδικότερα, οι αναφερόμενοι διαμαρτύρονται ότι επιβλήθηκε κατάσχεση λόγω οφειλών ̟προς το δημόσιο, σε τρα̟πεζικούς λογαριασμούς στους ο̟ποίους κατατίθενται ̟ρονοιακά επιδόματα. Στηνπ ̟λειοψηφία των ̟περι̟τώσεων, ζητήθηκε από το εμ̟πλεκόμενο ̟πιστωτικό ίδρυμα αλλά και την αρμόδια τΟΥ επιστροφή του κατασχεθέντος ̟ποσού ̟που αφορά στο εν λόγω επίδομα, με το αιτιολογικό ότι το εν λόγω ̟ποσό καταβάλλεται άτομα ευάλωτα σε επί̟πεδο κοινωνικο-οικονομικό αλλά και ατομικό, ως εκδήλωση φροντίδας της Πολιτείας, μέσω της το̟πικής αυτοδιοίκησης, ̟προς ενίσχυση των δυνατοτήτων επιβίωσής τους. Σε συγκεκριμένη ̟περί̟πτωση, η αρμόδια ΔΟΥ υπέβαλε
ερώτημα ̟προς το Τμήμα Εισ̟πράξεων της Γενικής διεύθυνσης Φορολογικής διοίκησης της ΑΑ9Ε1, το ο̟ποίο με την σειρά του απηύθυνε ερώτημα ̟προς την διεύθυνση Οικονομικών ΟΤΑ του Υπουργείου Εσωτερικών. Το ερώτημα έχει ως εξής:
«Παρακαλούμε να μας γνωρίσετε το συντομότερο δυνατόν, ως αρμόδιος φορέας χορήγησης του συγκεκριμένου επιδόματος, εάν αυτό ̟προβλέ̟πεται ως ακατάσχετο με ρητή διάταξη νόμου, ̟προκειμένου στη συνέχεια η ΔΟΥ να εφαρμόσει τα ̟προβλε̟πόμενα στην ΠΟΛ 1146/2017 και να αποδεσμεύσει το ̟οσό του επιδόματος από τον κατασχεθέντα τρα̟πεζικό λογαριασμό». Το ΥΠΕΣ2 εν συνεχεία ̟αρέ̟πεμψε το θέμα στην διεύθυνση Πολιτικών ΑμεΑ του Υπουργείου Εργασίας. Η διεύθυνση Πολιτικών ΑμεΑ μας ενημέρωσε ότι έχει υποβάλει τόσο ̟προς τον κο ΓΓ όσο και ̟προς την κα Υπουργό σχετική εισήγηση, η ο̟ποία ωστόσο αφορά αποκλειστικά στον χαρακτηρισμό ως ακατάσχετων των ̟ρονοιακών επιδομάτων ΑμεΑ.
Αξιότιμες κυρίες και αξιότιμοι κύριοι Υπουργοί, Αξιότιμε κύριε Γενικέ Γραμματέα, Ο Συνήγορος του Πολίτη, ως ένας από τους αποδέκτες κατά τα τελευταία χρόνια μεγάλου όγκου ̟προβλημάτων των πολιτών ̟που σχετίζονται με την οικονομική ύφεση, την υψηλή ανεργία ή υποα̟πασχόληση, την μείωση των εισοδημάτων, τις αθρόες κατασχέσεις τρα̟πεζικών λογαριασμών για οφειλές, την γενικότερη φτωχο̟ποίηση των νοικοκυριών και την αυξανόμενη εξάρτηση της επιβίωσης των ευ̟παθών και ευάλωτων ομάδων από ̟προνοιακής φύσεως επιδόματα και βοηθήματα, θα ήθελε να θέσει υπόψη σας τα ακόλουθα:
Α. Όπως ο ΣτΠ έχει επισημάνει και σε ̟προηγούμενο σχετικό έγγραφό του, από την σύστασή τους, με τον αναγκαστικό νόμο 421/1937, οι σχετικές ̟πιστώσεις που ̟παρέχονται στην το̟πική αυτοδιοίκηση «διατίθενται δια τους σκο̟πούς της Κοινωνικής Προνοίας δια κοινών αποφάσεων του Υπουργού Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως και του Υπουργού των Οικονομικών» (άρθρον 6). Σημειωτέον ότι οι ̟ιστώσεις αυτές ̟προέρχονται από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ), και είναι ακατάσχετες εκ του νόμου, για το διάστημα για το οποίο βρίσκονται στα ταμεία των Δήμων. Στο νόμο 2646/1998 Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Φροντίδας, ορίζεται ότι Κοινωνική Φροντίδα είναι η ̟προστασία ̟που ̟παρέχεται σε άτομα ή ομάδες με ̟προγράμματα ̟πρόληψης και αποκατάστασης και αποσκο̟πεί να δημιουργήσει ̟ροϋ̟ποθέσεις ισότιμης συμμετοχής των ατόμων στην οικονομική και κοινωνική ζωή και να τους εξασφαλίσει αξιο̟πρε̟πές επί̟πεδο διαβίωσης. Η στήριξη της οικογένειας αποτελεί βασικό στόχο των ̟παρα̟πάνω ̟προγραμμάτων. Η ̟παροχή κοινωνικής φροντίδας αποτελεί ευθύνη του κράτους. Συνε̟πώς, νόμος ορίζει τι είναι η κοινωνική φροντίδα, τι ανάγκες καλύ̟πτει, τον αρμόδιο φορέα και τον υπόχρεο π̟ρος ̟παροχή της φορέα τους, τους τρό̟πους που παρέχεται, τον σκο̟πό τους και τις πρωταρχικές ομάδες-στόχο της. Περαιτέρω καθίσταται σαφές ότι ο σκο̟πός του νομοθέτη ήταν εξ αρχής η ̟ρόληψη, η 1 Ανεξάρτητη Αρχή ημοσίων Εσόδων 2 Υπουργείο Εσωτερικών 3 Γενικός Γραμματέας
αποκατάσταση, η ισότιμη συμμετοχή και το αξιο̟πρε̟πές επί̟πεδο διαβίωσης των ατόμων που είναι δικαιούχοι των ̟ρονοιακών αυτών επιδομάτων, σκο̟πός ο ο̟ποίος δεν συνάδει με το κατασχετό των επιδομάτων αυτών.
Β. Με το άρθρο 51 του νόμου 4483/2017 (ΦΕΚ Α 107/31.07.17) του Υπουργείου Εσωτερικών, προβλέφθηκε ότι τα βοηθήματα ̟που χορηγούνται εκτάκτως από τους δήμους σε οικονομικά αδύναμους και ̟πολύτεκνους «..είναι αφορολόγητα, δεν υπόκεινται σε ο̟ποιαδή̟ποτε κράτηση, δεν κατάσχονται ούτε συμψηφίζονται με ήδη βεβαιωμένα χρέη προς δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, ΟΤΑ και νομικά ̟πρόσω̟πα αυτών ή πιστωτικά ιδρύματα και δεν υπολογίζονται στα εισοδηματικά όρια για την καταβολή ο̟ποιασδή̟ποτε άλλης ̟παροχής κοινωνικού ή ̟προνοιακού χαρακτήρα».
Γ. Με την ΠΟΛ 1146/2017 η ο̟ποία συμ̟λήρωσε την ΠΟΛ 1092/2014, αναφορικά με την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 30 ̟αρ. 4 του Ν. 356/1974 (ΚΕΔΕ) περί ̟περιορισμού κατασχέσεων σε χέρια τρίτων, επισημάνθηκε, μεταξύ άλλων, ότι «στην ̟περί̟τωση που δια̟πιστώνεται ότι έχει επιβληθεί κατάσχεση σε (ατομικό ή κοινό) τρα̟πεζικό λογαριασμό (ανεξάρτητα από το αν έχει δηλωθεί ως ακατάσχετος ή όχι) επί καταθέσεων ̟προερχομένων από καταβολή ̟προνοιακού ή άλλου «κοινωνικού επιδόματος» ή βοηθήματος, η κατάσχεση περιορίζεται, μετά από αίτηση του οφειλέτη, αποδεσμεύοντας το σύνολο του δεσμευθέντος κατά τα ανωτέρω ̟ποσού, εφόσον κατά την κείμενη νομοθεσία τα ανωτέρω επιδόματα/ βοηθήματα ̟ροβλέ̟πονται ρητώς ως ακατάσχετα (̟πχ επίδομα κοινωνικού εισοδήματος αλληλεγγύης, επίδομα ανεργίας ΟΑΕ , επίδομα θέρμανσης, διατροφή ανηλίκου τέκνου κλ̟). Η αποδέσμευση του συνόλου του δεσμευθέντος ̟ποσού επιδόματος/ βοηθήματος ισχύει και στην περί̟πτωση ̟που ως δικαιούχος ή συνδικαιούχος του κατασχεθέντος τρα̟πεζικού λογαριασμού αναγράφεται υποχρεωτικά τρίτο ̟πρόσω̟πο, όπως ο δικαστικός συμ̟παραστάτης του δικαστικώς συμ̟παραστατούμενου τέκνου ή ένας εκ των δύο γονέων στην περί̟πτωση διατροφής ανηλίκου τέκνου.» Επισημαίνεται ότι αμφότερες οι ̟προαναφερθείσες ρυθμίσεις έλαβαν χώρα κατό̟πιν ̟προτάσεων του στο, τις ο̟ποίες είχε διατυ̟πώσει με αφορμή σχετικές αναφορές ̟πολιτών.
9. Εφόσον γίνει δεκτή η εισήγηση της διεύθυνσης Πολιτικών ΑμεΑ, π̟ηγάζουσα εκ νέου από διερεύνηση αναφοράς υποβληθείσας ενώ̟πιον της Αρχής, θα ̟προωθηθεί νομοθετική ρύθμιση ̟περί του ακατασχέτου των ̟ρονοιακών επιδομάτων/βοηθημάτων, τα ο̟ποία χορηγούνται αποκλειστικά σε ΑμεΑ. Συνε̟πώς θα οδηγηθούμε σε μια νέα επί μέρους νομοθέτηση, η ο̟ποία πάλι θα καταλεί̟πει κενά προστασίας και θα δημιουργήσει νέα ̟προβλήματα.
Για τους παρα̟πάνω λόγους, ο ΣτΠ επανέρχεται στο θέμα και α) δια̟πιστώνει ότι ̟παρά τις νομοθετικές ̟ροβλέψεις που υφίστανται ήδη, τα ̟προνοιακά επιδόματα αποτελούν ακόμη αντικείμενο κατάσχεσης για πάσης φύσεως οφειλές, ̟πράγμα ̟που έρχεται σε αντίθεση και ανατρέ̟πει τόσο τον σκο̟πό τους όσο και την βούληση του θεσ̟πίσαντος αυτά νομοθέτη, και εξακολουθούν να χρήζουν άμεσης, ̟πλήρους και αποτελεσματικής κατά πάντων ρητής νομοθετικής ̟προστασίας
β) Προτείνει μια γενικού χαρακτήρα ρύθμιση, ώστε να διατυ̟πωθεί με διάταξη νόμου ότι τα ̟πάσης φύσεως ̟προνοιακά βοηθήματα και επιδόματα τα ο̟ποία χορηγούνται από τους ήμους προς ̟πολίτες ευ̟παθείς και οικονομικά ευάλωτους
από διαφορετικούς λόγους, υγείας ή ανεργίας ή κοινωνικής ̟περιθωριο̟ποίησης, είτε είναι περιοδικώς καταβαλλόμενα, είτε έκτακτα, είτε αφορούν σε ΑμεΑ είτε όχι, είτε εισ̟πράττονται απευθείας από τον δικαιούχο είτε από γονέα/κηδεμόνα ανηλίκου ή συμ̟παραστάτη συμ̟παραστατούμενου, είτε κατατίθενται σε ατομικούς είτε σε κοινούς λογαριασμούς, «..είναι αφορολόγητα, δεν υπόκεινται σε ο̟ποιαδή̟ποτε κράτηση, δεν κατάσχονται ούτε συμψηφίζονται με ήδη βεβαιωμένα χρέη προς Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, ΟΤΑ και νομικά ̟πρόσω̟πα αυτών ή πιστωτικά ιδρύματα και δεν υπολογίζονται στα εισοδηματικά όρια για την καταβολή ο̟ποιοσδή̟ποτε άλλης ̟παροχής κοινωνικού ή ̟προνοιακού χαρακτήρα».
Φρονούμε, ότι η ̟προτεινόμενη γενικής φύσεως διάταξη θα αποτελέσει μια σημαντική ασ̟πίδα ̟προστασίας για τα ̟πενιχρά εισοδήματα των ευ̟παθών αυτών ομάδων, εκ̟πληρώνοντας έτσι τον κοινωνικο-οικονομικό σκο̟πό της θέσ̟πισης και χορήγησης των εν λόγω επιδομάτων/βοηθημάτων.
Κατό̟πιν των ανωτέρω, σας ̟αρακαλούμε να μας ενημερώσετε για τις απόψεις σας επί του θέματος και τις τυχόν ενέργειες στις ο̟ποίες ̟προτίθεστε να ̟προβείτε. Για κάθε ̟περαιτέρω ̟πληροφορία, διευκρίνιση ή συνεργασία, θα είμαστε στη διάθεσή σας.
Με εκτίμηση Ανδρέας Ι. Ποττάκης Συνήγορος του Πολίτη
Χαλκοκονδύλη 17, 104 32 Αθήνα Τηλ: 2131306600 Φαξ: 2107292129 20 Μαρτίου 2018 Αριθμ. Πρωτ.: 2***4/1***9/2018 Κύκλος Σχέσεων Κράτους Πολίτη Γραφείο Βοηθού Συνηγόρου του Πολίτη κας Ευανθίας Σαββίδη τηλ.: 2131306771 - 2131306663 Προς 1.Υπουργείο Οικονομικών Α. Γραφείο Υπουργού κου Ε.Τσακαλώτου Β. Γραφείο Υφυπουργού κας Αικ. Παπανάτσιου 2. Υπουργείο Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γραφείο Αναπληρώτριας Υπουργού κας Θεανώς Φωτίου 3.Υπουργείο Επικρατείας Γραφείο Υπουργού κου Χρ.Βερναρδάκη 4. Γενική Γραμματεία Πρόνοιας Γραφείο Γενικού Γραμματέα κου ,.Καρέλλα Κοινοποίηση: Ανεξάρτητη Αρχή ,ημοσίων Εσόδων Γραφείο ,ιοικητή κου Γ.Πιτσιλή Θέμα: Φορολογική αντιμετώπιση προνοιακών επιδομάτων που καταβάλλονται σε άτομα με αναπηρία Αξιότιμοι κύριοι Υπουργοί, αξιότιμες κυρίες Υπουργοί, αξιότιμε κύριε Γενικέ Γραμματέα, Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του βάσει του άρθρου 103.9 του Συντάγματος και των άρθρων 3 και 4 του Ν. 3094/2003 (ΦΕΚ 10Α), επιθυμεί να θέσει υπόψη σας σειρά θεμάτων, τα οποία ανέκυψαν κατά τη διερεύνηση μεγάλου αριθμού αναφορών πολιτών σχετικών με τη φορολογική αντιμετώπιση των προνοιακών επιδομάτων τα οποία καταβάλλονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων οικονομικής ενίσχυσης ατόμων με αναπηρία και υλοποιούνται μέσω των ,ήμων σύμφωνα με το άρθρο 46 του Ν.4025/2011 (ΦΕΚ 228 Α)1. 1 Σχετικές ΚΥΑ : ,29α/Φ.32/Γ.Π.οικ.10804/528 (ΦΕΚ 1189Β/2013) ,29α/Φ.32/ΓΠ.οικ.10808/531 (ΦΕΚ Β΄ 965/19.04.2013) ,29α/Φ.32/ΓΠ.οικ.10803/527 (ΦΕΚ Β΄ 965/19.04.2013), ,29α/Φ.32/Γ.Π.οικ.10806/529 (ΦΕΚ Β 1189/15.5.2013) ,29α/Φ.32/Γ.Π.οικ.10807/530 (ΦΕΚ Β 1271/28.5.2013) Π3α/Φ.27/Γ.Π. οικ.124095 (ΦΕΚ Β 1594/23.12.2002) ΥΑ Γ4α/Φ224/ΟΙΚ 1434 (ΦΕΚ Β 441 1984) Π3α/Φ.15/Γ.Π.οικ.88483 (ΦΕΚ Β΄ 1313 7.7.2008)
Α) Προσμέτρηση των προνοιακών επιδομάτων στο φορολογητέο εισόδημα Οι ενδιαφερόμενοι διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα επιδόματα δεν φορολογούνται μεν, θεωρούνται όμως εισόδημα, γεγονός το οποίο μπορεί όμως να οδηγήσει σε απώλεια φορολογικών απαλλαγών, με χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτά της απαλλαγής από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης και τον ΕΝ.Φ.Ι.Α. Ειδικότερα: • σε ό,τι αφορά την ειδική εισφορά αλληλεγγύης η οποία επιβάλλεται στα εισοδήματα άνω των δώδεκα χιλιάδων ευρώ (12.000) των φυσικών προσώπων, τα άτομα με αναπηρία που δεν περιλαμβάνονται στις εξαιρέσεις του άρθρου 43 Α του ν. 4172/2013, δεν τυγχάνουν της απαλλαγής στην περίπτωση που το εισόδημά τους, στο οποίο προσμετράται το προνοιακό επίδομα που λαμβάνουν, υπερβαίνει το προβλεπόμενο από το νόμο ποσό. • στην περίπτωση του ΕΝ.Φ.Ι.Α, ο ν. 4223/2013, προβλέπει χορήγηση έκπτωσης 100% στα άτομα με αναπηρία άνω του 80%, εφόσον πληρούνται σωρευτικά και άλλες προϋποθέσεις, μεταξύ των οποίων και η προϋπόθεση το συνολικό φορολογητέο εισόδημα του προηγούμενου φορολογικού έτους να μην υπερβαίνει τις 12.000 ευρώ, προσαυξημένο κατά 1000 ευρώ για τον ή την σύζυγο και κάθε εξαρτώμενο μέλος. Επομένως και σε αυτή την περίπτωση, η προσμέτρηση του προνοιακού επιδόματος στο φορολογητέο εισόδημα μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της έκπτωσης. Σε σχέση με τα παραπάνω επισημαίνουμε τα εξής: Τον Ιούλιο του 2017 ο Συνήγορος παρενέβη προς την Ανεξάρτητη Αρχή ,ημοσίων Εσόδων (Α.Α.,.Ε.) προκειμένου να διευκρινιστεί η φύση των συγκεκριμένων προνοιακών επιδομάτων που καταβάλλονται περιοδικά από τους ,ήμους σε ανασφάλιστα ή εμμέσως ασφαλισμένα άτομα με αναπηρία και να παρασχεθούν οδηγίες για τον τρόπο καταχώρησής τους στη φορολογική δήλωση. Η Α.Α.,.Ε., με το υπ’αρ.πρωτ. ,ΕΑΦ Α 1099109 ΕΞ 2017 έγγραφό της, επισήμανε ότι σύμφωνα με το Ν. 4172/2013 (Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος): α) στις κατηγορίες ακαθάριστων εισοδημάτων περιλαμβάνεται και το εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις (άρθρο 7), β) το ακαθάριστο εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις περιλαμβάνει τα ππάσης φύσεως εισοδήματα σε χρήμα ή σε είδος που αποκτώνται στο πλαίσιο υφιστάμενης, παρελθούσας ή μελλοντικής εργασιακής σχέσης (παρ.1 άρθρο 12). γ) το εξωιδρυματικό επίδομα και κάθε συναφές ποσό που καταβάλλεται σε ειδικές κατηγορίες ατόμων με αναπηρίες εμπίπτει στις κατηγορίες εισοδήματος από μισθωτή εργασία και συντάξεις που απαλλάσσονται από το φόρο (περ.δ΄της παρ.2 του άρθρου 14).
Περαιτέρω η Α.Α.,.Ε. επισήμανε ότι τα περιοδικώς καταβαλλόμενα σε ανάπηρους προνοιακά επιδόματα θεωρούνται συναφή με το εξωιδρυματικό επίδομα ποσά, επειδή συγκεντρώνουν τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος, σύμφωνα με την τριμερή θεωρία του εισοδήματος και συγκεκριμένα α) την περιοδικότητα, β) την ύπαρξη μόνιμης πηγής εισοδήματος και γ) την τακτική εκμετάλλευση της πηγής αυτής. Επιπλέον διευκρίνισε ότι η ΠΟΛ 1094/2015, σύμφωνα με την οποία τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται ως οικονομική ενίσχυση-βοήθημα σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (μεταξύ αυτών και άτομα με αναπηρία) από το ,ημόσιο ή από άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς δεν εμπίπτουν σε καμία κατηγορία εισοδήματος του άρθρου 7 του Κ.Φ.Ε. και δεν φορολογούνται, αφορά μόνο τα εκτάκτως καταβαλλόμενα στα άτομα αυτά ποσά, τα οποία δεν αποτελούν εισόδημα. Επανερχόμενος στο θέμα αυτό, ο Συνήγορος του Πολίτη θα ήθελε να παρατηρήσει τα ακόλουθα: Τα περιοδικώς καταβαλλόμενα προνοιακά επιδόματα θεωρούνται κατά τα ανωτέρω εισόδημα, το οποίο ναι μεν απαλλάσσεται από το φόρο εισοδήματος (αφορολόγητο), προσμετράται όμως στο συνολικό εισόδημα το οποίο λαμβάνεται υπόψη για διάφορες φορολογικές απαλλαγές, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης ή του ΕΝ.Φ.Ι.Α. 7στόσο, διαπιστώνεται ότι η θέση της "ιοίκησης (Α.Α.".Ε.) ως προς τη φύση των επιδομάτων αυτών έχει μεταστραφεί σε σχέση με το παρελθόν, χωρίς να έχει μεσολαβήσει κάποια νομοθετική αλλαγή στον τρόπο, τους λόγους, το σκεπτικό ή τις προϋποθέσεις χορήγησής τους. Συγκεκριμένα, στο υπ’αρ.πρωτ. ,12Α 1117818 ΕΞ 2013 έγγραφό της, η τ.Γενική Γραμματεία ,ημοσίων Εσόδων, επισήμαινε ότι τα επιδόματα που καταβάλλονται στα άτομα με αναπηρία βάσει των σχετικών ΚΥΑ, «δεν συγκεντρώνουν τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος, το οποίο ορίζεται ως το περιοδικό αποτέλεσμα από την εκμετάλλευση μιας διαρκούς πηγής, η οποία συνίσταται είτε σε κεφάλαιο, είτε σε εργασία είτε και στα δυο,[……] αλλά αντίθετα συνιστούν κοινωνικές προνοιακές παροχές, μη ανταποδοτικού χαρακτήρα, οι οποίες αντικρίζουν τις πρόσθετες δαπάνες που τους δημιουργεί η πάθησή τους». Η εγκύκλιος αυτή έπαψε να ισχύει μεν, με την έναρξη ισχύος του ν. 4172/2013, αποτυπώνει ωστόσο την εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη σε σχέση με αυτή που η ,ιοίκηση υιοθετεί σήμερα ως προς τη συγκέντρωση των εννοιολογικών χαρακτηριστικών του εισοδήματος από τα συγκεκριμένα επιδόματα. Πέραν του κινδύνου απώλειας απαλλαγών όπως οι προαναφερθείσες, θα θέλαμε επίσης να παρατηρήσουμε ότι τα προνοιακά επιδόματα χορηγούνται χωρίς εισοδηματικά κριτήρια σε άτομα τα οποία είναι ανασφάλιστα ή εμμέσως ασφαλισμένα, με σκοπό να τα ενισχύσουν οικονομικά, λόγω της ευαλωτότητάς τους, των ειδικών συνθηκών στις οποίες διαβιούν,
των αυξημένων αναγκών τους και της ενδεχόμενης αδυναμίας τους να εργαστούν. ,εν αποτελούν αντάλλαγμα προσωπικής εργασίας, κεφάλαιο ή καρπούς περιουσιακών στοιχείων ώστε να θεωρούνται εισόδημα (ΝΣΚ 375/2009). Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, έχουμε την άποψη ότι πρέπει να επανεξεταστεί η προσμέτρησή τους στο συνολικό εισόδημα, σύμφωνα με τον πραγματικό σκοπό για τον οποίο χορηγήθηκαν από το νομοθέτη στα άτομα με αναπηρία. Β) Εξαίρεση κατηγοριών ατόμων με αναπηρία από την απαλλαγή υποχρέωσης καταβολής της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης Στο Συνήγορο του Πολίτη τέθηκε επίσης από πολίτες το ζήτημα της εξαίρεσης κατηγοριών ατόμων με αναπηρία από την απαλλαγή υποχρέωσης καταβολής ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης. Σύμφωνα με το άρθρο 43 Α του ν. 4172/2013 «εξαιρούνται και δεν προσμετρώνται τα εισοδήματα των προσώπων που είναι ολικώς τυφλοί καθώς και των προσώπων που παρουσιάζουν βαριές κινητικές αναπηρίες σε ποσοστό από ογδόντα τοις εκτατό (80%) και άνω». Επιλέγονται επομένως δυο ουσιαστικά κατηγορίες ατόμων με αναπηρία, ενώ δεν συμπεριλαμβάνονται στην εξαίρεση και άλλες κατηγορίες ατόμων με επίσης βαριές αναπηρίες σε αντίστοιχα υψηλό ποσοστό (πχ αυτισμός, νοητική στέρηση, κώφωση, αιματολογικές παθήσεις κλπ). ,εδομένης της θέσπισης της εξαίρεσης αυτής με σκοπό την προστασία της συγκεκριμένης ευάλωτης ομάδας και για λόγους ίσης μεταχείρισης των πολιτών που ανήκουν σε αυτή, έχουμε την άποψη ότι πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής της συγκεκριμένης διάταξης έτσι ώστε να συμπεριληφθούν όλες οι περιπτώσεις βαριάς αναπηρίας, με κριτήριο το ποσοστό αναπηρίας και όχι το είδος αυτής. Εν αναμονή των απόψεων και των ενεργειών σας, σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για τη συνεργασία σας και παραμένουμε στη διάθεσή σας για κάθε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση. Με εκτίμηση, Συνήγορος του Πολίτη Ανδρέας Ι.Ποττάκης
