Δικαστήριο:
ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ
Τόπος:
ΑΘΗΝΑ
Αριθ. Απόφασης:
269
Ετος:
2017
Περίληψη
Σύνταξη λόγω αναπηρίας - Απόλυτη αναπηρία - Εξωιδρυματικό επίδομα - Τυφλοί -. Στα πρόσωπα που εμπίπτουν στην κατηγορία της απόλυτης αναπηρίας χορηγείται πρόσθετη κοινωνική παροχή σε χρήμα, υπολογιζόμενη σε ποσοστό επί της συντάξεως η οποία ήδη καταβάλλεται σ' αυτά λόγω της αναπηρίας και την οποία προσαυξάνει. Κατ' εξαίρεση η προσαύξηση χορηγείται και επί συντάξεως λόγω γήρατος εφόσον ο δικαιούχος της συντάξεως κατέστη τυφλός. Εξωιδρυματικό επίδομα. Το επίδομα απόλυτης αναπηρίας δεν μπορεί να χορηγείται αθροιστικά με το εξωιδρυματικό επίδομα, ως προς το οποίο, άλλωστε, ρητώς ορίζεται ότι «καταβάλλεται εκ μιας μόνον πηγής». Για τους ολικά τυφλούς, που υπήρξαν εργαζόμενοι, προβλέπεται ευνοϊκό καθεστώς συνταξιοδότησης λόγω γήρατος (διότι με χρόνο ασφάλισης 15 ετών παίρνουν πλήρη σύνταξη). Τα πρόσωπα αυτά, αν και συνταξιούχοι λόγω γήρατος, λαμβάνουν επιπλέον το επίδομα απόλυτης αναπηρίας.
Κείμενο Απόφασης
Αριθμός 269/2017
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Β1 Πολιτικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους δικαστές Ευφημία Λαμπροπούλου, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Χριστόφορο Κοσμίδη, Στυλιανή Γιαννούκου, Χαράλαμπο Μαχαίρα και Σοφία Καρυστηναίου, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του, την 1η Νοεμβρίου 2016, με την παρουσία και της γραμματέως Ελένης Τσιουρή, για να δικάσει την υπόθεση, μεταξύ:
Του αναιρεσείοντος: Γ. Κ. του Π., κατοίκου ..., που παραστάθηκε μετά της πληρεξούσιας δικηγόρου Αθηνάς Πετρόγλου, η οποία κατέθεσε προτάσεις.
Του αναιρεσίβλητου: Νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου σωματειακής μορφής με την επωνυμία "... και ’λλων Τραπεζών" (...), όπως εκπροσωπείται νόμιμα, που εδρεύει στην … και παραστάθηκε δια του πληρεξούσιου δικηγόρου Χρίστου Παπαδόπουλου, ο οποίος κατέθεσε προτάσεις.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 18-12-2009 αγωγή του ήδη αναιρεσείοντος, που κατατέθηκε στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών.
Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 79/2012 οριστική του ίδιου Δικαστηρίου και 1907/2014 του Μονομελούς Εφετείου Αθηνών.
Την αναίρεση της τελευταίας ζητεί ο αναιρεσείων με την από 18-9-2014 αίτησή του, η οποία επαναφέρεται για συζήτηση με την από 24-9-2015 κλήση του, μετά τη ματαίωση αυτής κατά την αρχικά ορισθείσα προς τούτο δικάσιμο.
Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε με τη σειρά της από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν, όπως σημειώνεται πιο πάνω.
Ο εισηγητής Αρεοπαγίτης Χριστόφορος Κοσμίδης ανέγνωσε την από 11-9-2015 έκθεση του ήδη κωλυόμενου Αρεοπαγίτη Γεωργίου Αναστασάκου, με την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη της αίτησης.
Η πληρεξούσια του αναιρεσείοντος ζήτησε την παραδοχή της αίτησης, ο πληρεξούσιος του αναιρεσίβλητου την απόρριψή της, καθένας δε την καταδίκη του αντιδίκου μέρους στη δικαστική δαπάνη.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
1. Στο άρθρο 42 παρ.3 του ν.1140/1981 ορίζεται ότι "Το ποσόν της καταβαλλομένης συντάξεως λόγω αναπηρίας εις συνταξιούχους ασφαλιστικών φορέων αρμοδιότητος Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών προσαυξάνεται κατά ποσοστόν 50%, εφ’ όσον ο ανάπηρος ευρίσκεται διαρκώς εις κατάστασιν απαιτούσαν συνεχή επίβλεψιν, περιποίησιν και συμπαράστασιν ετέρου προσώπου (απόλυτος αναπηρία)". Με τη διάταξη αυτή προσδιορίζεται ο όρος "απόλυτη αναπηρία" και προβλέπεται ότι στα πρόσωπα της κατηγορίας αυτής, προς ανακούφιση των ιδιαίτερων αναγκών που δημιουργεί η επιβαρυμένη κατάσταση ενός εκάστου, χορηγείται πρόσθετη κοινωνική παροχή σε χρήμα, υπολογιζόμενη σε ποσοστό επί της συντάξεως η οποία ήδη καταβάλλεται σ’ αυτά λόγω της αναπηρίας και την οποία προσαυξάνει. Από την ίδια διάταξη καθίσταται σαφές, εξ αντιδιαστολής, ότι το επίδομα απόλυτης αναπηρίας, κατ’ αρχήν, δεν χορηγείται σε πρόσωπα τα οποία συνταξιοδοτούνται από αιτία άλλη, πλην της αναπηρίας, όπως π.χ. λόγω γήρατος. Στη συνέχεια, όμως, της ίδιας παραγράφου ορίζεται ότι "Κατ’ εξαίρεσιν, η κατά τα ανωτέρω προσαύξησις χορηγείται και επί συντάξεων λόγω γήρατος εφ’ όσον ο δικαιούχος της συντάξεως κατέστη τυφλός Αμέσως μετά, όμως, διευκρινίζεται ότι "Πρόσωπα λαμβάνοντα την κατά την παρούσαν παράγραφον προσαύξησιν δεν δικαιούνται και του κατά την παράγραφον 1 του παρόντος άρθρου επιδόματος". Το επίδομα της παραγράφου 1 είναι το λεγόμενο "εξωιδρυματικό", το οποίο χορηγείται σε πρόσωπα που πάσχουν από τετραπληγία - παραπληγία ή άλλες ρητώς αναφερόμενες χρόνιες παθήσεις με ποσοστό ιατρικής αναπηρίας 67% και άνω και αποβλέπει στην υποκατάσταση της περίθαλψης, η οποία άλλως θα έπρεπε να παρέχεται σε κάποιο κρατικό ίδρυμα. Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι το επίδομα απόλυτης αναπηρίας δεν μπορεί να χορηγείται αθροιστικά με το εξωιδρυματικό επίδομα, ως προς το οποίο, άλλωστε, ρητώς ορίζεται ότι "καταβάλλεται εκ μιας μόνον πηγής". Τέλος, ως προς το εξωιδρυματικό επίδομα, στο άρθρο 42 παρ.1 του ν. 1140/1981 ορίζεται ότι τα σχετικά με το ύψος αυτού, τις κατηγορίες των δικαιούχων, τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία χορηγήσεως ή διακοπής αυτού και πάσα άλλη αναγκαία λεπτομέρεια ρυθμίζονται με αποφάσεις του Υπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών, ύστερα από γνώμη του διοικητικού συμβουλίου "εκάστου φορέως κυρίας ασφαλίσεως". Η αναφορά σε φορέα "κυρίας" ασφαλίσεως είναι ενδεικτική της βούλησης του νομοθέτη περί του ότι τα επιδόματα αυτά, κατ’ αρχήν, καταβάλλονται από τους φορείς της κύριας και όχι της επικουρικής ασφάλισης.
2. Με το άρθρο 1 του ν. 612/1977 (θέματα συνταξιοδότησης λόγω γήρατος των τυφλών οι οποίοι είναι ασφαλισμένοι σε ασφαλιστικούς οργανισμούς αρμοδιότητος του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών) ορίζεται ότι "1. <Τυφλοί εξ αμφοτέρων των οφθαλμών, ησφαλισμένοι εις ασφαλιστικούς οργανισμούς αρμοδιότητος του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών, δικαιούνται συντάξεως λόγω γήρατος ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας, εφ’ όσον συνεπλήρωσαν χρόνον ασφαλίσεως δεκαπέντε (15) ετών ή, προκειμένης ασφαλίσεως υπολογιζομένης κατά την νομοθεσίαν του οικείου φορέως εις ημέρας, 4.050 ημέρας ασφαλίσεως". Και περαιτέρω, με ρητή επιφύλαξη ως προς την ισχύ των διατάξεων που διέπουν ένα έκαστο ασφαλιστικό οργανισμό ως προς τον υπολογισμό της συντάξεως, ορίζεται ότι "2. [...] το ποσόν της συντάξεως των κατά την προηγουμένην παράγραφον προσώπων, καθορίζεται ίσον προς το αντιστοιχούν εις 35 έτη ασφαλίσεως ή εις 10.500 ημέρας ασφαλίσεως". Τέλος, στο ίδιο άρθρο, είχε ορισθεί αρχικά ότι "3. Η βάσει των διατάξεων της προηγουμένης παραγράφου παρεχομένη σύνταξις δεν προσαυξάνεται δια του επιδόματος απολύτου αναπηρίας". Στη συνέχεια, όμως, σε συμπόρευση με τα οριζόμενα στο άρθρο 42 παρ.3 του ν. 1140/ 1981, ορίστηκε με το άρθρο 5 παρ.7 του ν. 3232/2004 ότι: "Ο περιορισμός που τίθεται από τις διατάξεις της παρ.3 του άρθρου 1 του ν. 612/1977 δεν έχει εφαρμογή για τους τυφλούς ασφαλισμένους που συνταξιοδοτούνται με βάση τις διατάξεις αυτές. Η διάταξη του προηγούμενου εδαφίου εφαρμόζεται ανάλογα και για τους τυφλούς που έχουν συνταξιοδοτηθεί πριν την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, τα οικονομικά, όμως, αποτελέσματα αρχίζουν από την ημερομηνία υποβολής σχετικής αίτησης του ενδιαφερομένου". Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται σαφώς ότι για τους ολικά τυφλούς που υπήρξαν εργαζόμενοι, προβλέπεται ευνοϊκό καθεστώς συνταξιοδότησης λόγω γήρατος (διότι με χρόνο ασφάλισης 15 ετών παίρνουν πλήρη σύνταξη). Επίσης, ότι ως προς αυτούς, κατ’ εξαίρεση και προφανή εύνοια λόγω της καταστάσεώς τους, δεν ισχύει ο κανόνας που απορρέει από τις διατάξεις του άρθρου 42 παρ.3 του ν.1140/1981 (βλ. παραπάνω, αρ.1), αλλ’ ότι, αν και συνταξιούχοι λόγω γήρατος, λαμβάνουν επιπλέον το επίδομα απόλυτης αναπηρίας.
3. Περαιτέρω, με το άρθρο 58 παρ.1 του ν. 3518/2006 (ειδικές ρυθμίσεις φορέων επικουρικής ασφάλισης και πρόνοιας) ορίσθηκε ότι "1. Η προβλεπόμενη από τις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 42 του ν. 1140/1981, όπως ισχύουν, προσαύξηση της σύνταξης [με το επίδομα απόλυτης αναπηρίας] δεν χορηγείται από Φορείς και Κλάδους Επικουρικής Ασφάλισης, αρμοδιότητας του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας". Η διάταξη είναι συνεπής προς τα συναγόμενα από το άρθρο 42 παρ.1 του ν. 1140/1981 (βλ. παραπάνω, αρ. 1 στο τέλος) και εισήχθη για την άρση αμφισβητήσεων που είχαν δημιουργηθεί πριν από την ψήφισή της. Στο αμέσως επόμενο εδάφιο, όμως, ορίζεται ότι "Εξαιρούνται από την εφαρμογή του προηγούμενου εδαφίου οι τυφλοί συνταξιούχοι των ανωτέρω φορέων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν ήδη συνταξιοδοτηθεί, των οποίων οι συντάξεις προσαυξάνονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 42 του ν.1140/1981, όπως ισχύουν". Σύμφωνα με γενική αρχή της μεθοδολογίας του δικαίου, η τελευταία αυτή διάταξη, ως εισάγουσα εξαίρεση στον κανόνα της μη χορήγησης του επιδόματος απόλυτης αναπηρίας από τους φορείς επικουρικής ασφάλισης αρμοδιότητας του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, είναι "στενώς ερμηνευτέα". Ως εκ τούτου, ως φορείς επικουρικής ασφάλισης από τους οποίους το επίδομα απόλυτης αναπηρίας χορηγείται κατ’ εξαίρεση και στους τυφλούς θεωρούνται αυτοί, οι οποίοι είτε συνιστούν κρατικούς ασφαλιστικούς οργανισμούς επί των οποίων έχει άμεση εφαρμογή η ασφαλιστική νομοθεσία είτε, εφ’ όσον δεν συντρέχει η προϋπόθεση αυτή διότι πρόκειται για αλληλοβοηθητικούς φορείς με σωματειακή συγκρότηση, έχουν διαλάβει σχετική συμβατική πρόβλεψη στο καταστατικό τους. Η ερμηνεία αυτή είναι συνεπής αφ’ ενός προς τη φύση του επιδόματος απόλυτης αναπηρίας, το οποίο συνιστά κοινωνική παροχή μη ανταποδοτικού χαρακτήρα (ήτοι, οικονομική ενίσχυση για την αντιμετώπιση αναγκών που δεν καλύπτονται με άλλο τρόπο και όχι αφορμή πλουτισμού ή ανισοτήτων) και αφ’ ετέρου προς την υποχρέωση διασφάλισης της βιωσιμότητας των αλληλοβοηθητικών φορέων που κατά βάση χρηματοδοτούνται από τις εισφορές των μελών τους. Ενώ οι συνταξιοδοτούμενοι λόγω γήρατος τυφλοί λαμβάνουν την πρόσθετη οικονομική ενίσχυση που δικαιολογεί η κατάστασή τους με τη χορήγηση της κατά 50% προσαύξησης της πλήρους συντάξεως που καταβάλλεται από τον κρατικό φορέα της κύριας ασφάλισής τους (ήτοι το επίδομα απόλυτης αναπηρίας επί της κυρίας συντάξεως).
4. Στην προκείμενη περίπτωση, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο δέχθηκε τα εξής ουσιώδη: Ότι ο ενάγων και ήδη αναιρεσείων (εκεί εφεσίβλητος) είναι τυφλός και από τα δύο μάτια. Ότι με την ιδιότητα αυτή υπήρξε εργαζόμενος στην [πρώην] ... Τράπεζα, ασφαλισμένος κυρίως στο Ταμείο Ασφάλισης Προσωπικού ... Τράπεζας και επικουρικώς στο εναγόμενο και ήδη αναιρεσίβλητο (εκεί εκκαλούν) ... και ’λλων Τραπεζών, που είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, σωματειακής μορφής και αλληλοβοηθητικού χαρακτήρα. Ότι ύστερα από ασφαλιστικό χρόνο 15 ετών, συνταξιοδοτήθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 612/1977 και έλαβε πλήρη κυρία και επικουρική σύνταξη από τους ως άνω ασφαλιστικούς φορείς. Ότι από το φορέα της κύριας ασφάλισής του έλαβε επί πλέον και την αναλογούσα προσαύξηση 50% επί της κυρίας συντάξεώς του (ήτοι το επίδομα απόλυτης αναπηρίας). Ότι αν και κατ’ επανάληψη ζήτησε τη χορήγηση της ίδιας προσαύξησης και επί της επικουρικής του συντάξεως, το εναγόμενο Ταμείο απέρριψε το αίτημά του με την αιτιολογία ότι η καταβολή του εν λόγω επιδόματος δεν προβλέπεται από το καταστατικό του. Κατόπιν αυτού, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έκρινε ότι ο ενάγων, εφ’ όσον λαμβάνει το επίδομα απόλυτης αναπηρίας από μία πηγή (ήτοι το φορέα της κύριας ασφάλισής του) δεν το δικαιούται και από δεύτερη πηγή. Γι’ αυτό και έκανε δεκτή την έφεση, εξαφάνισε την τότε εκκαλούμενη απόφαση που είχε κάνει δεκτή την ένδικη αγωγή, με την οποία ο ενάγων επιδιώκει την καταβολή του επιδόματος για το χρονικό διάστημα από 27-12-2006 έως 30-6-2011 (συνολικώς 11.606,88 ευρώ) και, δικάζοντας εκ νέου κατ’ ουσία, απέρριψε την αγωγή ως μη νόμιμη. Με την κρίση αυτή, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, αν και με εν μέρει διαφορετική αιτιολογία που δεν επηρεάζει το ορθό διατακτικό της απόφασης που εξέδωσε (ΚΠολΔ 578), προσηκόντως εφάρμοσε τις διατάξεις που αναφέρονται στις προηγούμενες σκέψεις της παρούσας. Διότι το εναγόμενο, ως αλληλοβοηθητικός ασφαλιστικός φορέας ιδιωτικού δικαίου, του οποίου το καταστατικό δεν έχει πρόβλεψη χορήγησης του επιδόματος απόλυτης αναπηρίας στους τυφλούς συνταξιούχους λόγω γήρατος, ορθώς είχε αρνηθεί την καταβολή του στον ενάγοντα. Επομένως, αμφότεροι οι λόγοι της αιτήσεως, με τους οποίους υποστηρίζονται τα αντίθετα και προσάπτεται στην προσβαλλόμενη απόφαση η αναιρετική πλημμέλεια του άρθρου 559 αρ.1 ΚΠολΔ, εξεταζόμενοι με ενιαίο τρόπο λόγω της ανάγκης συνδυαστικής ερμηνείας των εφαρμοστέων διατάξεων, είναι αβάσιμοι.
5. Σύμφωνα με τις σκέψεις αυτές και αφού δεν υπάρχει άλλος λόγος αναιρέσεως, πρέπει να απορριφθεί η κρινομένη αίτηση, να συμψηφισθούν όμως μεταξύ των διαδίκων τα δικαστικά έξοδα της παρούσας δίκης λόγω των πραγματικών δυσχερειών ως προς την αληθινή έννοια των εφαρμοστέων διατάξεων (ΚΠολΔ 179.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 18-9-2014 αίτηση περί αναιρέσεως της 1907/ 2014 αποφάσεως του Μονομελούς Εφετείου Αθηνών.
Συμψηφίζει μεταξύ των διαδίκων τα δικαστικά έξοδα της παρούσας δίκης.
Κρίθηκε, αποφασίσθηκε στην Αθήνα, την 10η Ιανουαρίου 2017.
Δημοσιεύθηκε σε έκτακτη, δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στην Αθήνα, την 14η Φεβρουαρίου 2017.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Πρόεδρος:
Ευφημία Λαμπροπούλου, Αντιπρόεδρος
Δικηγόροι:
Αθηνά Πετρόγλου, Χρίστος Παπαδόπουλος
Εισηγητές:
Χριστόφορος Κοσμίδης
Μέλη:
Στυλιανή Γιαννούκου, Χαράλαμπος Μαχαίρας, Σοφία Καρυστηναίου
Λήμματα:
Σύνταξη λόγω αναπηρίας ,Απόλυτη αναπηρία ,Εξωιδρυματικό επίδομα ,Τυφλοί
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
Δημοσίευση:
ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΔΣΑ
ΣΧΕΤΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ
Α/Α
Νόμος
Αριθμός
Έτος
Αρθρο
Παράγραφος
1
« ΝΟΜΟΣ »
3232
2004
5
7
2
« ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ »
578
3
« ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ »
559
αρ. 1
4
« ΝΟΜΟΣ »
3518
2006
58
1
5
« ΝΟΜΟΣ »
612
1977
1
6
« ΝΟΜΟΣ »
1140
1981
42
1, 3
Αποθήκευση σε αρχείο του Word Αποθήκευση σε αρχείο html Παράθυρο Εκτύπωσης
Αποφάσεις:
ΑΡΧΗ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ
2
ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ
από 8
Έξοδος
Πιέστε εδώ για την Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών Πιέστε εδώ για Πληροφορίες
unisystems
