Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτηγια την εφαρμογή της Σύμβασης
του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (ΜΕΡΟΣ Α)
Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη (αρ.72 ν. 4488/2017) για την
εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία-Ιούλιος
2019(ΜΕΡΟΣ Α)
Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη
(αρ.72 ν. 4488/2017)
για την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των
ατόμων με αναπηρία
Ιούλιος 2019
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
...........................................................................................................................
2
Περίληψη των κυριότερων σημείων ...........................................................................................................................
3
▌Άρθρα 1-4: Σκοπός, ορισμοί, γενικές αρχές, γενικές
υποχρεώσεις......................................................................................................
4
▌Άρθρο 5: Ισότητα και μη
διάκριση................................................................. 4
▌Άρθρο 6: Γυναίκες με αναπηρία
.................................................................... 5
▌ Άρθρο 7: Παιδιά με αναπηρία........................................................................
6
▌ Άρθρο 9: Προσβασιμότητα
6ομημένο περιβάλλον – Μέσα μεταφοράς – Ψηφιακό
περιβάλλον................... 7
▌ Άρθρο 11: Καταστάσεις κινδύνου και ανθρωπιστικών
κρίσεων.................. 10
▌Άρθρο 12: Ισότητα ενώπιον του
νόμου......................................................... 11
▌ Άρθρο 13: Πρόσβαση στη
δικαιοσύνη......................................................... 13
▌ Άρθρο 14: Ελευθερία και ασφάλεια του
ατόμου.......................................... 13
▌ Άρθρο 15: Απαλλαγή από βασανιστήρια ή σκληρή, απάνθρωπη, ή
ταπεινωτική μεταχείριση ή
τιμωρία................................................................. 15
▌Άρθρο 18: Ελευθερία μετακίνησης και
ιθαγένεια......................................... 19
▌Άρθρο 19: Ανεξάρτητη διαβίωση και ένταξη στην
κοινωνία....................... 20
▌Άρθρο 20: Κινητικότητα του
ατόμου............................................................ 21
▌Άρθρο 21: Ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης και πρόσβαση
στην
πληροφορία.......................................................................................................
22
▌Άρθρο 22: Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής
..................................................... 22
▌Άρθρο 24: Εκπαίδευση .................................................................................
23
▌Άρθρο 25: Υγεία
...........................................................................................
25
▌Άρθρο 27: Εργασία και
Απασχόληση........................................................... 27
▌Άρθρο 28: Ανεκτό βιοτικό επίπεδο και κοινωνική
προστασία..................... 30
▌Αρκτικόλεξα..................................................................................................
34
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το 2017 η ελληνική πολιτεία νομοθέτησε μηχανισμό για την
εξωτερική, ανεξάρτητη παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης του Ο.Η.Ε. για
τα δικαιώματα των ΑμεΑ, και ανέθεσε την αρμοδιότητα αυτή στην συνταγματικά
κατοχυρωμένη Ανεξάρτητη Αρχή του Συνηγόρου του Πολίτη, αναγορεύοντάς τον σε
«πλαίσιο προαγωγής». Η ανάθεση της αρμοδιότητας στην Συνήγορο του Πολίτη
αποτελεί αυτονόητη επιλογή. Όχι μόνο γιατί ο Συνήγορος του Πολίτη διαθέτει τα
απαραίτητα θεσμικά εχέγγυα για μία πραγματικά ανεξάρτητη και αμερόληπτη έκθεση
εναρμόνισης της νομοθεσίας, των δημοσίων πολιτικών, της διοικητικής δράσης και
πρακτικής όλου του φάσματος δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που προβλέπει η
Σύμβαση. Αλλά και γιατί ακριβώς ο Συνήγορος του Πολίτη διαθέτει την εμπειρία
και τεχνογνωσία για την τεκμηριωμένη και εμπεριστατωμένη αξιολόγηση της
εφαρμογής του συνόλου της Σύμβασης. Άλλωστε, η Ανεξάρτητη Αρχή, από της
συστάσεώς της, αναλάμβανε δράση για την προαγωγή και την προστασία των δικαιωμάτων
των ΑμεΑ. Έχει χειριστεί πλήθος αναφορών σε σχέση με την παραβίαση δικαιωμάτων
τους, έχει υποστηρίξει δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε θέματα
σχετικά με τα δικαιώματα των ΑμεΑ, έχει προβεί σε αξιολόγηση δημοσίων πολιτικών
και έχει σχολιάσει αλλά και προτείνει νομοθετικές ρυθμίσεις.
Η παρούσα έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, πρώτη μετά την
ανάθεση της αρμοδιότητας παρακολούθησης της Σύμβασης του Ο.Η.Ε., ακολουθεί τη
διάρθρωση της ίδιας της Σύμβασης, εξετάζοντας κατ’ άρθρο πλημμέλειες,
ελλείμματα και στρεβλώσεις, είτε στο επίπεδο της κείμενης νομοθεσίας, των
δευτερογενώς κανονιστικών ρυθμίσεων, της διοικητικής λειτουργίας και
πρακτικής. Διαπιστώνει, δε, πως σημαντικές νομοθετικές
πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί τα τελευταία χρόνια καθίστανται αλυσιτελείς,
κυρίως λόγω των καθυστερήσεων στην παραγωγή του δευτερογενούς ρυθμιστικού
πλαισίου που απαιτείται, προκειμένου η διοίκηση να μπορεί να εφαρμόσει στη
πράξη τις νομοθετικές προβλέψεις.
Η εναρμόνιση του θεσμικού πλαισίου και της διοικητικής
δράσης με τις πρόνοιες της Σύμβασης του Ο.Η.Ε. για τα δικαιώματα των ΑμεΑ θα
πρέπει να συμπορεύεται με στοχευμένες πρωτοβουλίες για την ενημέρωση και την
ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Ο σεβασμός στα δικαιώματα των συμπολιτών μας με
αναπηρία, είναι, άλλωστε, και ζήτημα συλλογικής κουλτούρας αλλά και ατομικής
αυτοσυνειδησίας. Ο Συνήγορος του Πολίτη, υπηρετώντας τη συνταγματική του
αποστολή, θα βρίσκεται σταθερά και αποφασιστικά, στην πρώτη γραμμή της
προάσπισης, προώθησης και προαγωγής των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.
Ανδρέας Ποττάκης
Συνήγορος του Πολίτη
Περίληψη των κυριότερων σημείων
Η παρούσα έκθεση αποτελεί την πρώτη έκθεση που συντάσσεται
στο πλαίσιο της αρμοδιότητας του Συνηγόρου του Πολίτη ως πλαίσιο προαγωγής της
Σύμβασης του ΟΗΕ για τα άτομα με αναπηρία (αρ. 72 ν. 4488/2017), η οποία
ταυτίζεται χρονικά με την πρώτη εξέταση της χώρας από την αρμόδια Επιτροπή των
Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με το νόμο, αποστολή του πλαισίου προαγωγής είναι η
παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης, η διατύπωση γνώμης για τη συμβατότητα
των προωθούμενων δημοσίων πολιτικών, σε κεντρικό, περιφερειακό ή τοπικό
επίπεδο, καθώς και για τη συμβατότητα της εθνικής νομοθεσίας με τις διατάξεις
της Σύμβασης. Πέρα όμως από τις δράσεις για την εν γένει προαγωγή και προστασία
των δικαιωμάτων των ΑμεΑ, ο Συνήγορος του Πολίτη ως αρμόδιος φορέας, εξετάζει
ατομικές αναφορές που υποβάλλονται σε αυτόν για παραβίαση
συγκεκριμένων δικαιωμάτων των ΑμεΑ, αναλαμβάνει δράσεις
ευαισθητοποίησης σε θέματα σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που
απορρέουν από τη Σύμβαση, εκπονεί μελέτες και έρευνες σχετικά με την υλοποίηση
άρθρων της Σύμβασης σε επιμέρους τομείς και υποβάλλει ετήσια έκθεση με
αξιολόγηση των δημοσίων πολιτικών και της εφαρμογής της κείμενης νομοθεσίας,
καθώς και προτεινόμενα μέτρα αντιμετώπισης ελλείψεων και αναγκών που
διαπιστώθηκαν στην πράξη και απαιτούν νομοθετική ρύθμιση ή τροποποίηση. Για την
εκπλήρωση της αποστολής του αυτής, ο Συνήγορος του Πολίτη λαμβάνει κάθε
πρόσφορο μέτρο, ενώ τελεί σε συνεργασία με την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με
Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.).
Σημαντική συνεισφορά στις παρατηρήσεις και τις επισημάνσεις
της παρούσας έκθεσης, προσέφερε η προϊούσα (ήδη πριν την ανάθεση της ειδικής
αρμοδιότητας στον Συνήγορο ως πλαισίου προαγωγής της Σύμβασης) ενασχόληση της
Αρχής με υποθέσεις που αφορούσαν παραβίαση των δικαιωμάτων των ΑμεΑ, στο
πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της ως: α) συνταγματικός θεσμός εξωδικαστικής
διαμεσολάβησης επίλυσης διαφορών (αρ. 101 Σ., ν.3094/2003), β) συνήγορος για τα
δικαιώματα του παιδιού (ν. 3094/2003), γ) συνήγορος για τα δικαιώματα των
ληπτών υπηρεσιών υγείας και των ωφελουμένων πολιτικών κοινωνικής αλληλεγγύης
(ν. 3292/2004), δ) φορέας παρακολούθησης εφαρμογής της αρχής της ίσης
μεταχείρισης (ν. 3896/2010 και 4443/2016), ε) μηχανισμός πρόληψης των
βασανιστηρίων & της κακομεταχείρισης (ν. 4228/2014).
Έλαβε επίσης υπόψη του τις παρατηρήσεις της Ε.Σ.Α.με.Α, τις ανακοινώσεις του
συντονιστικού Μηχανισμού της Κυβέρνησης, καθώς και τον κατάλογο θεμάτων (list
of issues) που δημοσίευσε η Επιτροπή. Οι παρατηρήσεις της Αρχής αναφέρονται στα
άρθρα 5, 7,9,11,12,13,14,15,18,19,20, 21,22,24,25,27,28 της Σύμβασης.
