ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ε.Σ.Α.μεΑ.: Ι. Βαρδακαστάνης: Πως τα ευρωπαϊκά ταμεία αλλάζουν τη ζωή των ατόμων με αναπηρία
Αθήνα: 26.02.2025
Αρ. Πρωτ.:
252
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Ε.Σ.Α.μεΑ.: Ι. Βαρδακαστάνης: Πως τα ευρωπαϊκά ταμεία
αλλάζουν τη ζωή των ατόμων με αναπηρία
Στη Βαρσοβία, σε μία πολύ σημαντική εκδήλωση με τίτλο «Πώς
τα ευρωπαϊκά ταμεία αλλάζουν τη ζωή των ατόμων με αναπηρία;» μίλησε ο πρόεδρος
της ΕΣΑμεΑ Ιωάννης Βαρδακαστάνης, με την ιδιότητά του ως πρόεδρος του Τμήματος
ECO της ΕΟΚΕ, όπου αναφέρθηκε και στο παράδειγμα της Ελλάδας, την Τετάρτη 26
Φεβρουαρίου.
Η εκδήλωση διοργανώθηκε από το Περιφερειακό Κοινοβούλιο των
Ατόμων με Αναπηρία της Πολωνίας σε συνεργασία με το Πολωνικό Φόρουμ για τα
άτομα με αναπηρία, τη Σχολή Οικονομικών Επιστημών της Βαρσοβίας, το Association
Institute for Independent Living και το AccessibleEU.
Στόχος της εκδήλωσης ήταν να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της
αξιοποίησης των Ευρωπαϊκών Ταμείων και να τα προωθήσει, δείχνοντας πώς τα
κονδύλια της ΕΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εφαρμογή των διατάξεων της
Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και των αρχών της
κοινωνικής συμπερίληψης.
Σημεία ομιλίας Ι. Βαρδακαστάνη (ολόκληρη η ομιλία
επισυνάπτεται):
«Πολλά χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ προγράμματα
επικεντρώνονται στο να δώσουν τη δυνατότητα στα άτομα με αναπηρία να ζουν
ανεξάρτητα στις κοινότητές τους και όχι σε ιδρύματα, με τη χρηματοδότηση
υποστηρικτικών τεχνολογιών, προγραμμάτων προσωπικής βοήθειας και τη δημιουργία
προσιτών επιλογών στέγασης. (…).
Συνδέοντας τη χρηματοδότηση με την επίτευξη συγκεκριμένων
αποτελεσμάτων, η ΕΕ δίνει κίνητρα στις εθνικές κυβερνήσεις να εφαρμόζουν πολιτικές
που προωθούν τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Αυτό έχει οδηγήσει στη
δημιουργία εθνικών σχεδίων δράσης, στρατηγικών για την ένταξη και νομοθεσίας
για την καταπολέμηση των διακρίσεων.
Έχουμε ήδη πετύχει πολλά και πρέπει να είμαστε πολύ περήφανοι
για αυτά. Σήμερα, έχει ξεκινήσει ένας νέος γύρος διαπραγματεύσεων και
συζητήσεων για τη νέα προγραμματική περίοδο 2028-2034 και πρέπει να είμαστε και
πάλι στην πρώτη γραμμή της συζήτησης. Οι πρωταρχικές αρχές της πολιτικής
συνοχής κινδυνεύουν όταν τα παραδοσιακά ταμεία συνοχής θα αντικατασταθούν από
ένα ενιαίο, εθνικό ταμείο για κάθε κράτος μέλος. Υπάρχει, γενικά, μια σειρά από
κινδύνους που απειλούν τη συνέχιση της αποτελεσματικότητας των κονδυλίων της ΕΕ
για τη στήριξη των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία (…). Η απομάκρυνση από τη
δέσμευση κονδυλίων της ΕΕ για την κοινωνική συμπερίληψη περιθωριοποιημένων
ομάδων σημαίνει ότι τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να επιλέξουν να δαπανήσουν
μικρότερο ποσοστό των κονδυλίων της ΕΕ για τον στόχο αυτό από ό,τι σήμερα. (…).
Δεν πρόκειται μόνο για την αποτροπή της επιδείνωσης των
πραγμάτων. Πρέπει επίσης να κάνουμε κάποιες βελτιώσεις σε ό,τι ισχύει σήμερα.
(…)Για παράδειγμα, χρειαζόμαστε καλύτερη παρακολούθηση του τρόπου με τον οποίο
χρησιμοποιούνται τα κονδύλια της ΕΕ για να αποτρέψουμε τις συνεχείς επενδύσεις
σε ιδρύματα για άτομα με αναπηρία ή σε έργα που έχουν ελάχιστο θετικό αντίκτυπο
στα άτομα με αναπηρία.
Όσον αφορά στη χώρα μου, η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με
Αναπηρία άρχισε να διεκδικεί τη συμμετοχή της στις Επιτροπές Παρακολούθησης των
Επιχειρησιακών Προγραμμάτων το 1996 και συμμετέχουμε με δικαίωμα ψήφου από την
προγραμματική περίοδο 2000-2006. Το 2007 συστάθηκε στο ελληνικό υπουργείο
Οικονομίας και Οικονομικών, μετά από πρότασή μας, “Τεχνική Επιτροπή για την εξέταση
της οριζόντιας ένταξης των αρχών της μη διάκρισης λόγω αναπηρίας και της
προσβασιμότητας σε όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα”. Η συμμετοχή μας στις
επιτροπές παρακολούθησης με δικαίωμα ψήφου και η σύσταση της τεχνικής επιτροπής
συνέβαλαν στην ένταξη περισσότερων δράσεων που απευθύνονται σε άτομα με
αναπηρία και τις οικογένειές τους, στη συμμετοχή εκπροσώπων της Ε.Σ.Α.μεΑ. σε
ομάδες εργασίας για το σχεδιασμό συγκεκριμένων έργων, στη διόρθωση της
ορολογίας για την αναπηρία, στην εκπαίδευση του προσωπικού των διαχειριστικών
αρχών σε θέματα αναπηρίας κ.α.
Πρέπει να κάνουμε ό,τι χρειάζεται ώστε η χρηματοδότηση για
τα άτομα με αναπηρία να παραμείνει στα ίδια επίπεδα με την προηγούμενη περίοδο
– ή γιατί όχι και υψηλότερα; Πρέπει να υπερασπιστούμε τις πολιτικές μας για τα
άτομα με αναπηρία και να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για να κάνουμε τη ζωή τους
καλύτερη! Αυτή είναι η Ευρώπη που ονειρευτήκαμε και αυτή είναι η Ευρώπη που
χρειαζόμαστε! Μια Ευρώπη για όλους, μια Ευρώπη προσβάσιμη και χωρίς
αποκλεισμούς για όλους τους πολίτες»!
Ομιλία Ι. Βαρδακαστάνη
Σας ευχαριστώ για την πρόσκλησή σας σε αυτό το συνέδριο.
Όπως γνωρίζετε καλά, έχω αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή μου στην προώθηση των
δικαιωμάτων και των συμφερόντων των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους
στη χώρα μου, στην Ευρώπη και στον κόσμο, με κύριο στόχο τη βελτίωση της
ποιότητας ζωής τους.
Τα ευρωπαϊκά ταμεία έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο
στην προώθηση της αλλαγής και στην προώθηση πολιτικών χωρίς αποκλεισμούς για τα
άτομα με αναπηρία σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα εν λόγω ταμεία, που
διοχετεύονται μέσω διαφόρων προγραμμάτων της ΕΕ, παρέχουν τόσο οικονομικούς
πόρους όσο και στρατηγική καθοδήγηση για τη στήριξη πρωτοβουλιών που
σχετίζονται με την αναπηρία στα κράτη μέλη της ΕΕ.
Τα κονδύλια της ΕΕ αποτελούν βασική κινητήρια δύναμη για
έργα που αποσκοπούν στη βελτίωση της προσβασιμότητας στις υποδομές, τις
μεταφορές, την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη και τις δημόσιες
υπηρεσίες. Για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ή ΕΤΠΑ)
υποστηρίζει πρωτοβουλίες που καθιστούν τους δημόσιους χώρους, τα κτίρια και τα
συστήματα μεταφορών πιο προσβάσιμα. Αυτό συμβάλλει στη δημιουργία περιβαλλόντων
χωρίς εμπόδια, προωθώντας την ισότητα των ευκαιριών για τα άτομα με αναπηρία.
Η ΕΟΚΕ διενήργησε πρόσφατα αξιολόγηση των Ταμείων
Περιφερειακής Ανάπτυξης και Συνοχής, η οποία κατέδειξε πόσο σημαντικό είναι το
Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανάπτυξης για τη βελτίωση της πρόσβασης στα
δημόσια κτίρια και την καλύτερη και ευκολότερη ζωή των ατόμων με αναπηρία.
Μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ή ΕΚΤ), η ΕΕ
επενδύει σε πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της απασχόλησης των ατόμων με
αναπηρία. Αυτό περιλαμβάνει τη χρηματοδότηση της επαγγελματικής κατάρτισης, της
δια βίου μάθησης, της τοποθέτησης σε θέσεις εργασίας και τη στήριξη
επιχειρήσεων που προσλαμβάνουν άτομα με αναπηρία. Τα προγράμματα αυτά προωθούν
μια αγορά εργασίας χωρίς αποκλεισμούς, με στόχο τη μείωση της ανεργίας μεταξύ
των ατόμων με αναπηρία, η οποία συχνά είναι σημαντικά υψηλότερη από ό,τι στον
γενικό πληθυσμό.
Πολλά χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ προγράμματα
επικεντρώνονται στο να δώσουν τη δυνατότητα στα άτομα με αναπηρία να ζουν
ανεξάρτητα στις κοινότητές τους και όχι σε ιδρύματα. Αυτό περιλαμβάνει τη
χρηματοδότηση υποστηρικτικών τεχνολογιών, προγραμμάτων προσωπικής βοήθειας και
τη δημιουργία προσιτών επιλογών στέγασης. Τα έργα αυτά ευθυγραμμίζονται με τη
δέσμευση της ΕΕ στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με
αναπηρία (CRPD), η οποία προωθεί την ανεξάρτητη διαβίωση και τη συμπερίληψη
στην κοινότητα.
Επιπλέον, τα κονδύλια της ΕΕ χρησιμοποιούνται συχνά για
προγράμματα ανάπτυξης ικανοτήτων που απευθύνονται σε φορείς χάραξης πολιτικής,
επαγγελματίες στον τομέα της αναπηρίας και οργανώσεις της κοινωνίας των
πολιτών. Οι σχετικές πρωτοβουλίες κατάρτισης αποσκοπούν στην αύξηση της
ευαισθητοποίησης και της κατανόησης των δικαιωμάτων της αναπηρίας και των
βέλτιστων πρακτικών για την συμπερίληψη. Εξοπλίζοντας τους ενδιαφερόμενους
φορείς με τις απαραίτητες γνώσεις και τα απαραίτητα εργαλεία, τα προγράμματα
αυτά συμβάλλουν στην ανάπτυξη πολιτικών περισσότερο συμπεριληπτικών σε εθνικό,
περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Συνδέοντας τη χρηματοδότηση με την επίτευξη συγκεκριμένων
αποτελεσμάτων, η ΕΕ δίνει κίνητρα στις εθνικές κυβερνήσεις να εφαρμόζουν
πολιτικές που προωθούν τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Αυτό έχει οδηγήσει
στη δημιουργία εθνικών σχεδίων δράσης, στρατηγικών για την ένταξη και
νομοθεσίας για την καταπολέμηση των διακρίσεων.
Κυρίες και κύριοι,
Έχουμε ήδη πετύχει πολλά και πρέπει να είμαστε πολύ
περήφανοι για τους εαυτούς μας. Τώρα, έχει ξεκινήσει ένας νέος γύρος
διαπραγματεύσεων και συζητήσεων για τη νέα προγραμματική περίοδο 2028-2034 και
πρέπει να είμαστε και πάλι στην πρώτη γραμμή της συζήτησης. Οι πρωταρχικές
αρχές της πολιτικής συνοχής κινδυνεύουν όταν τα παραδοσιακά ταμεία συνοχής θα
αντικατασταθούν από ένα ενιαίο, εθνικό ταμείο για κάθε κράτος μέλος. Υπάρχει,
γενικά, μια σειρά από κινδύνους που απειλούν τη συνέχιση της
αποτελεσματικότητας των κονδυλίων της ΕΕ για τη στήριξη των δικαιωμάτων των
ατόμων με αναπηρία:
• Λιγότερα χρήματα που διατίθενται για τις δαπάνες συνοχής,
επηρεάζοντας το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο
και τη στήριξη προς τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται
στον τομέα της ισότητας και της μη διάκρισης,
• Χαλάρωση των κανόνων σχετικά με τον τρόπο χρήσης των
χρημάτων, που σημαίνει ότι τα κράτη μέλη έχουν λιγότερη λογοδοσία και
απαιτήσεις να σέβονται τις απαιτήσεις προσβασιμότητας και τη Σύμβαση κατά τη
χρήση των κονδυλίων.
Η απομάκρυνση από τη δέσμευση κονδυλίων της ΕΕ για την
κοινωνική συμπερίληψη περιθωριοποιημένων ομάδων σημαίνει ότι τα κράτη μέλη θα
μπορούσαν να επιλέξουν να δαπανήσουν μικρότερο ποσοστό των κονδυλίων της ΕΕ για
τον στόχο αυτό από ό,τι σήμερα. Αν και οι απειλές αυτές δεν έχουν επιβεβαιωθεί,
είναι πιθανές και είναι πράγματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Τον Ιούλιο του
2024, εμείς στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθετήσαμε ένα
ψήφισμα με τον τίτλο «Κανείς δεν πρέπει να μείνει στο περιθώριο! Για μια χωρίς
αποκλεισμούς και συμμετοχική πολιτική συνοχής προς υποστήριξη της κοινωνικής,
οικονομικής και εδαφικής συνοχής». Σε αυτό το ψήφισμα εκφράζουμε την άποψη ότι
η αρχή της εταιρικής σχέσης, η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και οι σαφείς κανόνες
για τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην επιλογή, τη διακυβέρνηση και
την παρακολούθηση των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ πράξεων είναι όλα απαραίτητα
και ότι πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για τη διατήρησή τους!
Δεν πρόκειται μόνο για την αποτροπή της επιδείνωσης των
πραγμάτων. Πρέπει επίσης να κάνουμε κάποιες βελτιώσεις σε ό,τι ισχύει σήμερα.
Υπάρχουν ορισμένα ζητήματα που υφίστανται σήμερα και τα οποία θα πρέπει να
αντιμετωπίσει ο μελλοντικός προϋπολογισμός της ΕΕ για να διασφαλίσουμε
πραγματικές βελτιώσεις στη ζωή των ατόμων με αναπηρία. Για παράδειγμα,
χρειαζόμαστε καλύτερη παρακολούθηση του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούνται τα
κονδύλια της ΕΕ για να αποτρέψουμε τις συνεχείς επενδύσεις σε ιδρύματα για
άτομα με αναπηρία ή σε έργα που έχουν ελάχιστο θετικό αντίκτυπο στα άτομα με
αναπηρία.
Όσον αφορά στη χώρα μου, η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με
Αναπηρία Ελλάδας άρχισε να διεκδικεί τη συμμετοχή της στις Επιτροπές
Παρακολούθησης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων το 1996. Για πρώτη φορά
συμμετείχαμε στις Επιτροπές Παρακολούθησης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων με
δικαίωμα ψήφου κατά την προγραμματική περίοδο 2000-2006. Από την προγραμματική
περίοδο 2007-2013 μέχρι σήμερα εκπρόσωποι της Ε.Σ.Α.μεΑ. συμμετέχουν στις
επιτροπές παρακολούθησης όλων των περιφερειακών και τομεακών επιχειρησιακών
προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων εδαφικής συνεργασίας
«INTERREG». Το 2007 συστάθηκε στο ελληνικό Υπουργείο Οικονομίας και
Οικονομικών, μετά από πρότασή μας, «Τεχνική Επιτροπή για την εξέταση της
οριζόντιας ένταξης των αρχών της μη διάκρισης λόγω αναπηρίας και της
προσβασιμότητας σε όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα». Η συμμετοχή μας στις
επιτροπές παρακολούθησης με δικαίωμα ψήφου και η σύσταση της τεχνικής επιτροπής
συνέβαλαν σημαντικά: α) στην ένταξη περισσότερων δράσεων που απευθύνονται σε
άτομα με αναπηρία και τις οικογένειές τους, β) στη συμμετοχή εκπροσώπων της
Ε.Σ.Α.μεΑ. σε ομάδες εργασίας για το σχεδιασμό συγκεκριμένων έργων, γ) στη
διόρθωση της ορολογίας της αναπηρίας, δ) στη συμμετοχή της Ε.Σ.Α.μεΑ. και των
μελών – οργανώσεων της ως δικαιούχων σε δράσεις των επιχειρησιακών
προγραμμάτων, ε) στην εκπαίδευση του προσωπικού των διαχειριστικών αρχών σε
θέματα αναπηρίας κ.α.
Πρέπει να κάνουμε ό,τι χρειάζεται ώστε η χρηματοδότηση για τα άτομα με αναπηρία να παραμείνει στα ίδια επίπεδα με την προηγούμενη περίοδο – ή γιατί όχι και υψηλότερα; Πρέπει να υπερασπιστούμε τις πολιτικές μας για τα άτομα με αναπηρία και να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για να κάνουμε τη ζωή τους καλύτερη! Αυτή είναι η Ευρώπη που ονειρευτήκαμε και αυτή είναι η Ευρώπη που χρειαζόμαστε! Μια Ευρώπη για όλους, μια Ευρώπη προσβάσιμη και χωρίς αποκλεισμούς για όλους τ
