Βιβλιοθήκη για ευάλωτους φοιτητές / AMELib σημαίνει ορατότητα και ισότητα
Η ψηφιακή συνεργατική βιβλιοθήκη των πανεπιστημιακών AMELib
επιτρέπει την πρόσβαση σε 70 άτομα με προβλήματα όρασης που φοιτούν στο Πάντειο
Πανεπιστήμιο
Δεν έχουν όραση. Είναι πρωτοετείς φοιτήτριες στο Πάντειο
Πανεπιστήμιο και πριν επισκεφτούν τη Γραμματεία περνούν το κατώφλι της
βιβλιοθήκης και του Γραφείου Προσβασιμότητας στο νεοκλασικό κτήριο της σχολής
προκειμένου να μάθουν αν υπάρχουν τα συγγράμματα της σχολής τους σε τέτοια
μορφή ώστε να μπορούν να έχουν πρόσβαση οι ίδιες. Και δεν είναι οι μόνες.
Περίπου 70 άτομα με σοβαρά προβλήματα όρασης φοιτούν σήμερα
στο Πάντειο. Κι αυτό είναι από επιλογή, γιατί γνωρίζουν ότι εκεί υπάρχει
ψηφιακή πρόσβαση στα συγγράμματα, σε σημειώσεις και σε βιβλιογραφία, διεθνή και
εγχώρια, υπάρχουν σπουδές που αφορούν την αναπηρία, υπάρχει και καθηγητής
-μερικώς βλέπων- που διδάσκει στις Σπουδές Αναπηρίας, ο Λάζαρος Τεντόμας. Γι’
αυτό και ολοκληρώνουν τις σπουδές τους οι περισσότεροι φοιτητές με
εντυποαναπηρία. Γιατί εδώ από το 2015 έχει δημιουργηθεί η AMELib, μια ψηφιακή
συνεργατική βιβλιοθήκη των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών που επιτρέπει την
αυτόνομη πρόσβαση αυτών των φοιτητών στη γνώση. Γιατί εδώ υπάρχει ένα τεράστιο
δίκτυο εθελοντών φοιτητών που με ενσυναίσθηση συνδράμουν στην ψηφιοποίηση των
συγγραμμάτων. Γιατί εδώ υπάρχουν βιβλιοθηκονόμοι που δεν αρκούνται στην
καταλογογράφηση και στην ψηφιοποίηση, αλλά διοργανώνουν παράλληλες δράσεις με
πρωταγωνιστές τους ευάλωτους φοιτητές.
«Εδώ αυτοί οι ευάλωτοι φοιτητές γίνονται “ορατοί”. Οι
δυσκολίες αυτών των φοιτητών τους καθιστούν “αόρατους”. Δυσκολίες από την
πρόσβαση στην αίθουσα μέχρι την παρακολούθηση και την ολοκλήρωση των σπουδών.
Ελάχιστοι είναι μόνοι με το μπαστούνι τους. Τους περισσότερους τους συνοδεύουν
οι γονείς τους. Εδώ, στο Γραφείο Προσβασιμότητας της βιβλιοθήκης, μπορούν να
πάρουν συμβουλές για ό,τι αφορά την πρόσβαση στα συγγράμματα, να βρουν έναν
φιλόξενο χώρο για να διαβάσουν» μας εξηγεί η Κορίνα Χουδαλάκη, που υποδέχεται
τους φοιτητές στο Γραφείο Προσβασιμότητας.
Εδώ έρχονται φοιτητές με προβλήματα όρασης που δεν επιδέχονται
βελτίωσης, που δεν μπορούν να κρατήσουν μόνοι τους το βιβλίο λόγω σωματικής
ανικανότητας, που δεν έχουν υποστηρικτικό περιβάλλον για βοήθεια, που έχουν
μειωμένη αντιληπτική ικανότητα. Ξέρουν ότι στο Πάντειο Πανεπιστήμιο δεν
αποκλείεσαι από το δικαίωμα στην ισότιμη οργανωμένη δωρεάν γνώση.
Η «λύση» δόθηκε το 2015, με τη δημιουργία της ψηφιακής
βιβλιοθήκης (AMELib), όπου τεκμηριώνονται και αναρτώνται τα πανεπιστημιακά
συγγράμματα που διδάσκονται στα ΑΕΙ που συμμετέχουν στο Συνεργατικό Δίκτυο του
Συνδέσμου των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ). Η δωρεάν πρόσβαση είναι
υποχρέωση του πανεπιστημίου και της Πολιτείας και όχι της οικογένειας, των
συλλόγων τυφλών ή κάποιων χορηγών. Ήδη 3.000 τίτλοι βιβλίων είναι
ψηφιοποιημένοι και προσβάσιμοι στα άτομα με εντυποαναπηρία.
Ένα «ορατό» εργαστήρι
Επισκεφτήκαμε τη Βιβλιοθήκη του Παντείου Πανεπιστημίου, ένα
τριώροφο κτήριο που χρονολογείται από το 1930, και το Γραφείο
Προσβασιμότητας-AMELib, στο οποίο όχι μόνο ζητούν πληροφόρηση οι φοιτητές
αυτοί, αλλά βρίσκεται και το εργαστήρι όπου δύο ειδικοί συνεργάτες
βιβλιοθηκονόμοι (σε σύνολο 12 εργαζομένων) με ένα ευρύ δίκτυο εθελοντών
φοιτητών μετατρέπουν τα έντυπα πανεπιστημιακά συγγράμματα της σχολής σε
προσβάσιμο υλικό για τους φοιτητές με εντυποαναπηρία που τα αναζητούν. Η
γραφομηχανή που εκτυπώνει με το σύστημα Braille είναι εκεί, ανάμεσα στους
υπολογιστές, αλλά πια η μέθοδος απευθύνεται σε έναν και μόνο φοιτητή. Το audio
book επίσης ανήκει στην τεχνολογία της προηγούμενης γενιάς. Σήμερα εδώ
χρησιμοποιούν λογισμικά ανάγνωσης, μεγέθυνσης της οθόνης, σύνθεσης φωνής
(«Στέφανος» αποκαλείται η τεχνητή φωνή των Windows που διαβάζει τα
συγγράμματα), παράγονται βιβλία Daizy ή e-pub βιβλίων ή κειμένου για να
εκτυπωθούν σε Braille.
Οι φοιτητές μπορούν να υποβάλουν το αίτημα πρόσβασης στην
πλατφόρμα αυτή και από το σπίτι τους να μελετούν τα συγγράμματα αυτά είτε άλλη
διεθνή βιβλιογραφία εφόσον γνωρίζουν ξένες γλώσσες. «Η AMELib είναι μία από τις
ψηφιακές υπηρεσίες του ΣΕΑΒ όπου καταχωρούνται βιβλία που διδάσκονται στα πανεπιστήμια,
επιστημονικά τεκμήρια που μας τα παραχώρησαν οι συγγραφείς τους.
Καταλογογραφούνται, γίνονται προσβάσιμα και αναρτώνται στην ψηφιακή βιβλιοθήκη
από τους βιβλιοθηκονόμους του Συνεργατικού Δικτύου, οι οποίοι συνεχώς
ενημερώνονται για την προσβασιμότητα συμμετέχοντας σε συνέδρια και σεμινάρια
εντός και εκτός Ελλάδας. Για να μετατραπεί ένα σύγγραμμα 450 σελίδων -χωρίς
σχεδιαγράμματα και φωτογραφίες- σε προσβάσιμο, απαιτούνται πέντε εργάσιμες
μέρες από το εξειδικευμένο προσωπικό» μας εξηγεί η Ντίνα Κακάλη, διευθύντρια
της βιβλιοθήκης, απόφοιτη και η ίδια του Παντείου Πανεπιστημίου. Οι
ενδιαφερόμενοι φοιτητές βρίσκουν τα ψηφιακά τεκμήρια σε διάφορες μορφές: pdf,
Word (docs), Daizy, e-pub και αρχεία ήχου σε μορφή mp3 και wav.
Ανακαλύπτοντας τους «αόρατους»
Το Γραφείο Προσβασιμότητας της βιβλιοθήκης στο Πάντειο έχει
και τον συντονισμό εκ μέρους του Συνδέσμου των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, της
Ομάδας Προσβασιμότητας του ΣΕΑΒ που ασχολείται κυρίως με ζητήματα εκπαίδευσης
στις νέες τεχνολογίες προσβασιμότητας βιβλιοθηκονόμων σε όλα τα πανεπιστημιακά
ιδρύματα και αποτελείται από βιβλιοθηκονόμους και πληροφορικούς από το ΑΠΘ, το
Δημοκρίτειο, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και την Εθνική
Βιβλιοθήκη.
Συντονίστρια των εθελοντών φοιτητών και εκπαιδευτής τους
είναι η βιβλιοθηκονόμος Ελβίρα Μπογιατζή, η οποία μας επισημαίνει ότι όλα αυτά
ξεκίνησαν όταν οι λέξεις «συμπερίληψη» και «προσβασιμότητα» δεν ήταν στην
καθημερινή δημόσια ρητορική. «Είναι συγκινητικό ότι κάθε χρόνο περίπου 20 νέοι
φοιτητές του Παντείου Πανεπιστημίου εντάσσονται στο δίκτυο εθελοντών της
AMELib. Μάλιστα, την περίοδο του κορωνοϊού οι συμμετοχές ήταν άνω των 50. Τους
εκπαιδεύουμε τεχνολογικά, μοιράζουμε την ύλη και συνεργαζόμαστε για το τελικό
αποτέλεσμα. Το σημαντικότερο όλων δεν είναι η έμπρακτη βοήθεια όσο η επαφή με
τους “αόρατους” συμφοιτητές τους και η ενσυναίσθηση που αποκτούν». Αυτό
επιβεβαιώνει με τα δικά της λόγια και η εθελόντρια φοιτήτρια του Τμήματος
Ψυχολογίας, η Σαββίνα Σπυροπούλου, η οποία θεωρεί σημαντική τη συμβολή της
AMELib γιατί της έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσει το πρόβλημα της αναπηρίας.
Οι εθελοντές ανταμώνουν, συζητούν, προβληματίζονται, οργανώνονται, ανακαλύπτουν
τους «αόρατους».
Κλίκable, το Πάντειο με τα μάτια κλειστά
Έχετε αναρωτηθεί αν υπάρχει τυφλός φωτογράφος; Πώς μπορεί
κάποιος να επιλέξει ένα κλικ από έναν κόσμο που μόνο φαντάζεται; Πώς μπορούμε
να φωτογραφίσουμε χωρίς να βλέπουμε; Στο ερώτημα αυτό απάντησαν η Βιβλιοθήκη
του Παντείου Πανεπιστημίου και το Γραφείο Προσβασιμότητας οργανώνοντας ένα
«συμπεριληπτικό» εργαστήρι φωτογραφίας σε συνεργασία με τον Οργανισμό Liminal,
όπου κινητοποίησαν τις άλλες αισθήσεις -πέραν της όρασης- γκρεμίζοντας
στερεότυπα. «Κλίκable project. Το Πάντειο με κλειστά μάτια» ήταν το σεμινάριο
που απευθύνθηκε σε άτομα με ή χωρίς οπτική αναπηρία και συγκρότησε μια ομάδα
«τυφλής φωτογράφισης» στην οποία συμμετείχαν και εθελοντές βλέποντες φοιτητές
με κλειστά μάτια. Μια ομάδα 16 ατόμων, η οποία ενεργοποίησε την ακοή, την αφή,
την όσφρηση. Βγήκαν με το μπαστούνι τους στο αίθριο, στον πεζόδρομο και στον
κήπο του Παντείου Πανεπιστημίου και αποτύπωσαν εικόνες με τον προσωπικό του
τρόπο ο καθένας. Όταν παρουσίασαν τις φωτογραφίες τους, υπήρξε και ακουστική
περιγραφή στο κάθε κλικ. Έτσι τα άτομα αυτά εγκλώβισαν στο φωτογραφικό κάδρο
την προσωπική τους σύνδεση με τον χώρο του πανεπιστημίου. Υπήρξε μέλος της
ομάδας, ο Ανδρέας, απόφοιτος του Τμήματος Ψυχολογίας, που φωτογράφισε το
ενδιάμεσο φως ανάμεσα στα δύο κτήρια της σχολής. Τι ήθελε άραγε να αποτυπώσει;
«Άλλος, βλέποντας ψηλά στον ουρανό, αναζητά τον Θεό, άλλος την ελπίδα. Εγώ
αναζητώ το φως» ήταν η απάντησή του έτσι όπως μας τη μετέφερε με συγκίνηση η
Ντ. Κακάλη, επικεφαλής της βιβλιοθήκης.
Επίσης, το Γραφείο Προσβασιμότητας διοργάνωσε εκδήλωση με
θέμα «Γυναίκα και αναπηρία» στον χώρο της βιβλιοθήκης. Ήρθαν αρκετές ανάπηρες
φοιτήτριες, με αμαξίδιο ή και με προβλήματα όρασης. Μαζευτήκαν περί τα 50
άτομα, ανάμεσά τους και μια τυφλή μεταπτυχιακή φοιτήτρια που είχε βοηθηθεί για
να ολοκληρώσει τη μεταπτυχιακή της εργασία «Γυναίκα και αναπηρία». Ήταν
ευγνώμων. Στόχος της βιβλιοθήκης, να συνεχιστούν αυτές οι δράσεις γιατί χτίζουν
γέφυρες ισότητας και συμπερίληψης.
Πηγή: www.avgi.gr
