Αναπηρικά επιδόματα: Φιλανθρωπία ή εργαλείο ισότητας;
Διονύσης Τρευλόπουλος
Τα αναπηρικά επιδόματα συχνά παρερμηνεύονται ως
φιλανθρωπικές παροχές, που απλώς διευκολύνουν άτομα που θεωρούνται «ανίκανα» να
συμμετάσχουν ισότιμα στην κοινωνική ζωή. Αυτή η αντίληψη, όμως, (ιατρικό
μοντέλο αναπηρίας), βλέπει την αναπηρία ως ατομικό πρόβλημα και όχι ως
αποτέλεσμα των κοινωνικών εμποδίων. Στην πραγματικότητα, οι αποκλεισμοί που
βιώνουν τα ανάπηρα άτομα δεν οφείλονται στις βλάβες που φέρουν τα σώματά τους,
αλλά στα κοινωνικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους
(κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας). Από τα Μ.Μ.Μ. μέχρι την εκπαίδευση και από
την αγορά εργασίας μέχρι την ψυχαγωγία και τον αθλητισμό, οι ανάπηροι και οι
ανάπηρες βιώνουν πολλαπλούς αποκλεισμούς. Σε έναν κόσμο γεμάτο εμπόδια, η
αναπηρία δεν είναι ατομικό μειονέκτημα, αλλά αποτέλεσμα συστηματικού
αποκλεισμού.
Όσο αυτά τα εμπόδια υπάρχουν, είναι αναγκαία η λήψη μέτρων
που θα εξισορροπούν το άνισο πεδίο. Τα επιδόματα δεν είναι φιλανθρωπία, αλλά
εργαλεία κοινωνικής δικαιοσύνης. Δεν εξασφαλίζουν απλώς επιβίωση, αλλά προωθούν
την αυτόνομη διαβίωση των αναπήρων και τη συμμετοχή τους σε κάθε τομέα της κοινωνικής
ζωής.
Στη σημερινή συγκυρία, με την ακρίβεια να πλήττει βάναυσα τα
φτωχότερα νοικοκυριά, η καθημερινότητα των αναπήρων γίνεται ακόμα πιο δύσκολη.
Το κόστος διαβίωσης για τους ανάπηρους/ες και τους χρόνιους πάσχοντες είναι
αντικειμενικά υψηλότερο: τεχνολογικά βοηθήματα, ιατρικές δαπάνες, μετακινήσεις.
Γι’ αυτό, σε κάθε μέτρο κοινωνικής πολιτικής πρέπει να
λαμβάνεται υπόψη η αναπηρία ως ειδικός παράγοντας. Όταν αυτό αγνοείται,
οδηγούμαστε στη λογική της «ισότητας για όλους» (equality) που καταλήγει άνιση
για τους πιο αποκλεισμένους και όχι στην πραγματική ισότητα με όρους
δικαιοσύνης (equity). Για να γίνει σαφέστερη η διαφορά ανάμεσα στους όρους
equality και equity που δεν έχουν διακριτή μετάφραση στα ελληνικά, είναι
κατάλληλο το παράδειγμα με τον φράχτη. Τρεις άνθρωποι με διαφορετικό ύψος
προσπαθούν να δουν πάνω από έναν φράχτη. Αν δώσουμε σε όλους το ίδιο βάθρο
(equality), μπορεί μόνο ο ψηλότερος να δει. Αν δώσουμε βάθρο διαφορετικού ύψους
ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ανθρώπου (equity), και οι τρεις θα δουν — και
αυτό είναι δικαιοσύνη.
Η απουσία αυτής της λογικής της δίκαιης μεταχείρισης γίνεται
φανερή και σε συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις. Στο νομοσχέδιο του υπουργείου
Οικονομικών που βρίσκεται σε διαβούλευση (Διασφάλιση δημοσιονομικής ισορροπίας:
Μεταρρύθμιση πλαισίου δημοσιονομικής διαχείρισης κ.λπ.) και αφορά μεταξύ άλλων
στην επιστροφή ενοικίου (άρθρο 70), δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τα ανάπηρα
άτομα για τα οποία το κόστος στέγασης αυξάνεται σημαντικά λόγω της
περιορισμένης διαθεσιμότητας κατοικιών που πληρούν τις προδιαγραφές
προσβασιμότητας. Ούτε αυξημένα εισοδηματικά κριτήρια ούτε προσαύξηση της
επιστροφής ενοικίου για τους ανάπηρους/ες.
Στη ρύθμιση για την ετήσια ενίσχυση των 250 ευρώ (άρθρο 72)
του ίδιου νομοσχεδίου αποκλείονται τα ανάπηρα άτομα και οι χρονίως πάσχοντες
που εργάζονται σε Ο.Τ.Α. και Ν.Π.Δ.Δ. και τα μέλη των οικογενειών τους (έμμεσα
ασφαλισμένοι) οι οποίοι λαμβάνουν το εξωιδρυματικό επίδομα από τον φορέα στον
οποίο υπηρετούν, καθώς και οι δικαιούχοι του επιδόματος απόλυτης αναπηρίας που
λαμβάνουν σύνταξη λόγω αναπηρίας από τον ΕΦΚΑ.
Επιπλέον, στο ίδιο νομοσχέδιο προβλέπεται η δημιουργία
Εθνικού Μητρώου Επιδομάτων. Ενώ θα μπορούσε να αποτελέσει θετικό βήμα για τη
διαφάνεια και την ορθολογική κατανομή πόρων, υπάρχει ο κίνδυνος να μετατραπεί
από τη νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση Μητσοτάκη σε μηχανισμό περιορισμού της
επιδοματικής πολιτικής. Δηλαδή, αντί να διευρύνει την προστασία, να προσθέσει
νέα κριτήρια αποκλεισμού, συρρικνώνοντας το φάσμα των δικαιούχων.
Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο,
το κίνημα των αναπήρων και οι φορείς τους διεκδικούν δίκαιο και καθολικό
σύστημα παροχών, το οποίο θα αναπροσαρμόζεται με βάση το πραγματικό κόστος της
ζωής τους.
Μπροστά σε αυτή την αναγκαιότητα υπάρχουν δύο πολιτικές επιλογές.
Η μία είναι να αυξήσεις τις αμυντικές δαπάνες, όπως ανακοίνωσε πρόσφατα ο Κ.
Μητσοτάκης από τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο πλαίσιο του επανεξοπλισμού της Ευρώπης,
περικόπτοντας δαπάνες από το κοινωνικό κράτος και επομένως και από τα αναπηρικά
επιδόματα. Η άλλη είναι να επενδύσεις στην ειρήνη μειώνοντας στο απολύτως
απαραίτητο τις αμυντικές δαπάνες, απελευθερώνοντας πόρους για τη στήριξη των
κοινωνικών ομάδων που κινδυνεύουν από φτώχεια και περιθωριοποίηση.
Οι ανάπηροι και οι ανάπηρες δεν ζητούν ειδική μεταχείριση,
αλλά ισότητα και δικαιοσύνη. Και μέχρι να εξαλειφθούν τα εμπόδια που τους
αποκλείουν, η επιδοματική στήριξη είναι αναγκαία ως βήμα προς τη χειραφέτηση
τους.
Πηγή: https://epohi.gr/
