ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2022 Μέρος 34ο

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2022 Μέρος 34ο

3.3.2.2. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2021-2027

Σύμφωνα με την ενημέρωση που είχε ο Συνήγορος από την Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού του Σχεδιασμού της Αξιολόγησης και της Εφαρμογής, τα προγράμματα της περιόδου 2021-2027 εγκρίθηκαν στο β΄ εξάμηνο 2022, η δε ΕΣΑμεΑ συνέδραμε στον σχεδιασμό τους.

Κατά το διάστημα Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2022, συγκροτήθηκαν και συνεδρίασαν οι Επιτροπές Παρακολούθησης των νέων προγραμμάτων και ξεκίνησαν την ενεργοποίησή τους. Κατά την υλοποίηση της νέας Προγραμματικής Περιόδου 2021-2027, η χώρα δεσμεύεται να εφαρμόζει πλαίσιο για την διασφάλιση της εφαρμογής της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες στις συγχρηματοδοτούμενες δράσεις, το οποίο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και ρυθμίσεις για την υποβολή εκθέσεων προς τις Επιτροπές Παρακολούθησης των Προγραμμάτων για περιπτώσεις μη συμμόρφωσης πράξεων με τη Σύμβαση, καθώς και τη δυνατότητα υποβολής σχετικών καταγγελιών.

Επίσης η Γενική Γραμματεία Δημόσιων Επενδύσεων & ΕΣΠΑ, προέβη στην ανασύσταση της Ομάδας Εργασίας για τα Άτομα με αναπηρία, με σκοπό την παρακολούθηση της ένταξης της διάστασης της αναπηρίας και της μη διάκρισης στο ΕΣΠΑ και τα Προγράμματα της Προγραμματικής Περιόδου 2021-2027. Αντικείμενο της Ομάδας, στην οποία συμμετέχουν στελέχη από τις ειδικές Υπηρεσίες της Εθνικής Αρχής Συντονισμού (ΕΑΣ) και την ΕΣΑμεΑ, είναι να εισηγείται στις αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΑΣ σχετικά με:

             την εφαρμογή της αρχής της μη διάκρισης λόγω αναπηρίας, του κριτηρίου της προσβασιμότητας, της Σύμβασης των ΗΕ κατά τον προγραμματισμό και την υλοποίηση των Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2021-2027

             την ανάγκη έκδοσης εξειδικευμένων οδηγών, οδηγιών, εγκυκλίων και λοιπών εργαλείων. Δύναται επίσης να συνδράμει στη διαμόρφωση του περιεχομένου τους καθώς και στη διαμόρφωση του περιεχομένου ενεργειών ευαισθητοποίησης και εκπαιδευτικών παρεμβάσεων στα στελέχη των Διαχειριστικών Αρχών ή/ και Δικαιούχων και συνεργάζεται στο βαθμό που απαιτείται.

Στο μεγαλύτερο Πρόγραμμα του ΕΣΠΑ 2021-2027 «Ανθρώπινο Δυναμικό & Κοινωνική Συνοχή» έχει προβλεφθεί η υλοποίηση δράσεων για την υποστήριξη Ατόμων με Αναπηρία με ενδεικτικό προϋπολογισμό € 7,4 εκ. που αφορούν τόσο σε επιχειρησιακή ενίσχυση και υποστήριξη φορέων και δομών που τα υποστηρίζουν, όσο και σε εξατομικευμένη ενίσχυση ατόμων για την ισότιμη πρόσβαση και ένταξή τους.

Τέλος, στον Οδηγό Επικοινωνίας της νέας Προγραμματικής Περιόδου που δημοσιεύτηκε στις 23.08.2022 στην ιστοσελίδα του ΕΣΠΑ, προβλέπεται προσβάσιμη επικοινωνία για άτομα με αναπηρία και δίνονται βασικές κατευθύνσεις για τη σύνταξη της περιγραφής των μέσων που θα διατεθούν σε προσβάσιμες μορφές καθώς και για την υλοποίησή τους.

Δήλωση Πολιτικής για τον Σεβασμό της Σύμβασης του Ο.Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.

Στις 03.11.2022, ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ υπέγραψε Δήλωση Πολιτικής για τον σεβασμό της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (78), στην οποία περιγράφεται το έργο που αναλαμβάνει η Γενική Γραμματεία για την τήρηση των αρχών και δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία κατά την εφαρμογή των Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2021-2027. Σύμφωνα με τη Δήλωση, η προσέγγιση επικεντρώνεται σε πέντε πυλώνες:

             ενσωμάτωση των αρχών της προσβασιμότητας, της αξιοπρεπούς ποιότητας ζωής και της ανεξάρτητης διαβίωσης, της ίσης πρόσβασης και της μη διάκρισης στα Προγράμματα 2021-2027

             ενδυνάμωση δομών και διαδικασιών στο ΣΔΕ (79) 2021-2027

             ενημέρωση / ευαισθητοποίηση εργαζομένων στο ΕΣΠΑ 2021-2027

             συνεργασίες με αρμόδιους εθνικούς φορείς για την μεταφορά τεχνογνωσίας και την άσκηση πολιτικών ίσης συμμετοχής

             συνεργασίες με αρχές και φορείς, αρμόδιους για δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.

Παράλληλα, κατά το σχεδιασμό και την κατάρτιση του ΣΕΣ και των Προγραμμάτων 2021-2027 προβλέπεται ότι θα λαμβάνονται υπόψη οι στόχοι και οι δράσεις για την άρση των ανισοτήτων σε βάρος επί μέρους πληθυσμιακών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των Ατόμων με Αναπηρία, που εμπεριέχονται στις εθνικές στρατηγικές πολιτικής, όπως στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, τη Νέα Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη και Μείωση της Φτώχειας 20212027, την Εθνική Στρατηγική για την Αποϊδρυματοποίηση, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, την Εθνική Στρατηγική για την ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών και το Σχέδιο Δράσης για την Καταπολέμηση της Ενεργειακής Ένδειας.

Σε επίπεδο σχεδιασμού, προβλέπεται ότι θα διοργανωθούν δράσεις επιμόρφωσης ως προς την τήρηση της Σύμβασης του Ο.Η.Ε. τόσο για το προσωπικό των διαχειριστικών αρχών κατά τη διαχείριση και τον έλεγχο των Προγραμμάτων όσο και για το προσωπικό των δικαιούχων κατά την υλοποίηση των πράξεών τους.

Σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες Διαχείρισης και Ελέγχου, κατά την επιλογή και έγκριση των πράξεων προβλέπονται διακριτά κριτήρια αξιολόγησης των προτάσεων που υποβάλλονται στο πλαίσιο μιας πρόσκλησης, τα οποία είναι σχετικά με την προαγωγή της μη διάκρισης λόγω αναπηρίας και της εξασφάλισης της προσβασιμότητας των Ατόμων με Αναπηρία. Κατά την παρακολούθηση προόδου υλοποίησης των πράξεων από τις διαχειριστικές αρχές και για τη διευκόλυνση του έργου τους προβλέπεται η εφαρμογή ειδικού «Οδηγού για την αξιολόγηση της εφαρμογής των κριτηρίων της μη διάκρισης λόγω αναπηρίας και της προσβασιμότητας στα έργα των συγχρηματοδοτούμενων Πράξεων», η εκπόνηση του οποίου έχει ανατεθεί στην Εθνική Συνομοσπονδία των Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.με Α.).

Οι δικαιούχοι και οι ωφελούμενοι των πράξεων, καθώς και οποιοσδήποτε άλλος φορέας ή φυσικό πρόσωπο που εκτιμά ότι παραβιάζεται κάποια αρχή, μπορεί να υποβάλλει σχετική καταγγελία με υπόδειξη και τεκμηρίωση της παραβίασης. Για την υποδοχή και εξέταση των καταγγελιών έχει στηθεί μηχανισμός, στον οποίο σημείο υποδοχής ορίζεται η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, ενώ στην εξέταση των καταγγελιών εμπλέκονται και οι διαχειριστικές αρχές.

H Εθνική Αρχή Διαφάνειας εξετάζει τις εισερχόμενες καταγγελίες και εφόσον κρίνει ότι πρέπει να διερευνηθεί μία καταγγελία σχετικά με παραβίαση κάποιου δικαιώματος ή αρχής του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων την παραπέμπει σε αρμόδια εθνική αρχή έρευνας (τον Συνήγορο του Πολίτη, τις δικαστικές αρχές, κ.α) και στην οικεία διαχειριστική αρχή. Η διαχειριστική αρχή εξετάζει αναλυτικά όλες τις καταγγελίες και, εφόσον διαπιστωθεί παράβαση, λαμβάνει διορθωτικά μέτρα και προβαίνει στην ανακοίνωση της παρατυπίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Οι Επιτροπές Παρακολούθησης των Προγραμμάτων, στις οποίες συμμετέχουν μεταξύ άλλων η Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΕΔΑ) και η ΕΣΑμεΑ, ενημερώνονται από τις διαχειριστικές αρχές για τον αριθμό των καταγγελιών που έχουν υποβληθεί και αφορούν σε παραβίαση αρχών ή δικαιωμάτων του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, την πορεία εξέτασης των εν λόγω καταγγελιών, τα αποτελέσματα της διερεύνησης των καταγγελιών αυτών και τις διορθωτικές ενέργειες που υλοποιούνται σε συνέχεια των οριστικών αποτελεσμάτων εξέτασης της υπόθεσης.

78. https://www.espa.gr/Lists/Custom_Announcements//1565/politiki_dilosi_UNCRPD.pdf.

79. Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου.