ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ
ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2023 Μέρος 6ο
Συρροή ασφαλιστικής και προνοιακής προστασίας
Η χορήγηση συνταξιοδοτικών παροχών λόγω αναπηρίας δεν
αποκλείει πάντα την ταυτόχρονη χορήγηση προνοιακών παροχών λόγω αναπηρίας από
τον Ο.Π.Ε.Κ.Α. Ωστόσο, οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες είναι δυνατή η ταυτόχρονη
χορήγηση ασφαλιστικών και προνοιακών παροχών λόγω αναπηρίας δεν είναι ενιαίες
για όλα τα άτομα με αναπηρία, αλλά διαφέρουν, είτε ανάλογα με το είδος της
αναπηρίας, πρόβλεψη που ενδεχομένως σε κάποιες περιπτώσεις δικαιολογείται λόγω
της ετερογένειας που χαρακτηρίζει την αναπηρία, είτε κυρίως ανάλογα με το είδος
των ασφαλιστικών παροχών που χορηγούνται (αν, για παράδειγμα, είναι παροχές που
βασίζονται σε ίδιο δικαίωμα ασφάλισης των ατόμων με αναπηρία, ή αποτελούν
έμμεσο δικαίωμα, εξαρτώμενο από ασφαλισμένο γονέα είτε εν ζωή ή λόγω θανάτου
αυτού).
Στις περισσότερες των περιπτώσεων προβλέπονται ανώτατα όρια
ασφαλιστικών παροχών, πέραν των οποίων δεν είναι δυνατή η ταυτόχρονη χορήγηση
προνοιακής παροχής. Η εφαρμογή περιορισμών στη σωρευτική χορήγηση ασφαλιστικών
και προνοιακών παροχών, με την υιοθέτηση συγκεκριμένου ποσού ως ορίου, οδηγεί
σε δυσμενή αποτελέσματα στις περιπτώσεις που, λόγω της χορήγησης πενιχρής
αύξησης στις ασφαλιστικές παροχές, χάνεται το σύνολο της πολύ μεγαλύτερης
προνοιακής παροχής (Φ.Υ. 332321).
Για παράδειγμα, πολίτης που λαμβάνει ασφαλιστική παροχή λόγω
αναπηρίας ή λόγω θανάτου, ή ως έμμεσο μέλος ασφαλισμένου, δικαιούται παράλληλα
να λάβει την ειδική προνοιακή παροχή λόγω βαριάς νοητικής υστέρησης από τον
Ο.Π.Ε.Κ.Α., εφόσον η συνταξιοδοτική παροχή δεν υπερβαίνει ορισμένο ύψος (Φ.Υ.
335258). Ειδικότερα, η προνοιακή παροχή χορηγείται εφόσον οι δικαιούχοι δεν
λαμβάνουν για την ίδια αιτία, άμεσα ή έμμεσα, καμία οικονομική ενίσχυση με
οποιαδήποτε μορφή (σύνταξη, οικονομική ενίσχυση ή άλλου είδους παροχή) από
ασφαλιστικό φορέα ή άλλο φορέα της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, μεγαλύτερη της
κατώτερης αναπηρικής (βασικής) σύνταξης του Ο.Γ.Α., ήτοι 360€ μηνιαίως, σύμφωνα
με ΤΟ υπ’ αρ. Π3α/Φ.32/Γ.Π.94359/17-08-2010 έγγραφο της Γενικής Δ/ νσης
Πρόνοιας, του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Για τη θεμελίωση και διατήρηση του δικαιώματος απόληψης της
οικονομικής ενίσχυσης λόγω νοητικής υστέρησης από 01.01.2024, το καθαρό (προ
φόρων) καταβλητέο ποσό της σύνταξης που τυχόν λαμβάνει για την ίδια αιτία
(νοητική υστέρηση) ο αιτών ή δικαιούχος της οικονομικής ενίσχυσης, δεν θα
πρέπει να υπερβαίνει το ποσό των 399,54 ευρώ (387,90*1,030), σύμφωνα με τις
διατάξεις της υπό στοιχεία Φ11321/οικ.104985 Κ.Υ.Α. (ΦΕΚ Β’ 6856/07.12.2023).
Από 21.04.2023 και εφεξής, τα πρόσωπα που λαμβάνουν ορφανική
σύνταξη, λόγω θανάτου γονέα, δικαιούνται το προνοιακό επίδομα Σοβαρής και
Βαριάς Νοητικής
Υστέρησης, ανεξάρτητα από το ποσό της σύνταξης ή της
οικονομικής ενίσχυσης που λαμβάνουν.
Σε ορισμένες περιπτώσεις και δυνάμει ειδικού νομοθετικού
πλαισίου, η ταυτόχρονη χορήγηση συνταξιοδοτικών παροχών λόγω θανάτου και
προνοιακής οικονομικής ενίσχυσης λόγω αναπηρίας στους ασφαλισμένους Δημοσίου
Τομέα και τα τέκνα τους με αναπηρία, οδηγεί στη μείωση της συνολικής
παρεχόμενης προστασίας.
Ενδεικτικά, σε περίπτωση που περιήλθε εις γνώση του
Συνηγόρου, η χορήγηση αύξησης της συνταξιοδοτικής παροχής, ύψους 37,40 ευρώ,
οδήγησε στην απώλεια προνοιακής ενίσχυσης, ύψους 313 ευρώ (Φ.Υ. 343499). Στην
πορεία, ωστόσο, προβλέφθηκε αύξηση και του προβλεπόμενου κατωτάτου ορίου, με
αποτέλεσμα να είναι δυνατή η ταυτόχρονη καταβολή των δύο παροχών. Ωστόσο, καθώς
η αύξηση αυτή των παροχών ακολουθεί τιμαριθμικά κριτήρια, υφίσταται πάντοτε ο
κίνδυνος οποιαδήποτε πολύ μικρή αλλαγή στα μεγέθη που επηρεάζουν το ποσό της
σύνταξης (αυξήσεις, ύψος παρακρατούμενων φόρων ή εισφορών ασθενείας) να
αποκλείει την παράλληλη χορήγηση της προνοιακής προστασίας, μειώνοντας
ουσιαστικά τη συνολική προστασία της αναπηρίας.
Τέλος, παρόλο που η προνοιακή προστασία, η οποία δεν στηρίζεται
στη χρηματοδοτική συμβολή του ίδιου του δικαιούχου μέσω της καταβολής εισφορών
στο κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα, αλλά χρηματοδοτείται από τον γενικό κρατικό
προϋπολογισμό, είναι επικουρική της κοινωνικοασφαλιστικής προστασίας,
σημειώνονται ορισμένες περιπτώσεις συντάξεων αναπηρίας, όπου η ασφαλιστική
παροχή υπολείπεται σε ύψος έναντι της προνοιακής. Για παράδειγμα, συνταξιούχος
λόγω αναπηρίας με ποσοστό 50%, με 13 χρόνια ασφάλισης και καταβολής εισφορών,
λόγω της μείωσης του τμήματος της εθνικής σύνταξης αναλόγως του ποσοστού
αναπηρίας, λαμβάνει, σε σύνολο κύριας και επικουρικής σύνταξης, ποσό μικρότερο
του αντίστοιχου προβλεπόμενου, κατά την ημερομηνία υποβολής της αναφοράς,
προνοιακού επιδόματος για τη συγκεκριμένη κατηγορία αναπηρίας (επίδομα βαριάς
αναπηρίας) (Φ.Υ. 329885).
Από όλες τις ανωτέρω αναφερόμενες ενδεικτικές περιπτώσεις, καθίσταται σαφής η ανάγκη σχεδιασμού ενός ενιαίου και συνεκτικού θεσμικού πλαισίου παροχών αναπηρίας σε χρήμα, με στόχο την εξασφάλιση της αναγκαίας προστασίας, λαμβάνοντας υπόψη την ανομοιογένεια της αναπηρίας και τις εξειδικευμένες ανάγκες που πρέπει, κατά περίπτωση, να καλυφθούν.
