ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2023 Μέρος 5ο Β’ ΜΕΡΟΣ-ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΕΡΓΟΥ ΑΝΑ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΑΡΘΡΟ 5 – ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ Έλλειψη συνεκτικού και ομοιογενούς νομοθετικού πλαισίου για τις παροχές λόγω αναπηρίας – ανισότητες ανά ασθένεια/ κλάδο ασφάλισης

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2023 Μέρος 5ο

Β’ ΜΕΡΟΣ-ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΕΡΓΟΥ ΑΝΑ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ

ΑΡΘΡΟ 5 – ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ

Έλλειψη συνεκτικού και ομοιογενούς νομοθετικού πλαισίου για τις παροχές λόγω αναπηρίας – ανισότητες ανά ασθένεια/ κλάδο ασφάλισης

Η επιδίωξη εισαγωγής ενιαίου Κανονισμού Παροχών στον e-ΕΦΚΑ και οι επιπτώσεις της ομογενοποίησης των παροχών για ορισμένες κατηγορίες ασφαλισμένων/δικαιούχων

Ο Συνήγορος του Πολίτη λαμβάνει συχνά αναφορές, στις οποίες χαρτογραφείται η έλλειψη συνοχής στο θεσμικό πλαίσιο των αναπηρικών παροχών, με αποτέλεσμα αφενός να υφίστανται ανισότητες στο επίπεδο της παρεχόμενης φροντίδας, αφετέρου σε κάποιες περιπτώσεις να εκλείπει εντελώς η δυνατότητα επιδίωξης προστασίας βάσει των ειδικών θεσμικών προβλέψεων για την αναπηρία.

Ειδικότερα, ο Συνήγορος του Πολίτη έχει διαχρονικά αναδείξει τον προβληματικό χαρακτήρα της χορήγησης προσαύξησης λόγω απολύτου αναπηρίας μόνο σε όσους λαμβάνουν σύνταξη λόγω αναπηρίας, και όχι σε όσους λαμβάνουν σύνταξη λόγω γήρατος, με την εξαίρεση των συνταξιούχων γήρατος με αναπηρία όρασης (παρ. 3 του άρθρου 42 του ν. 1140/1981).

Ο αρχικός σχεδιασμός των εν λόγω διατάξεων πραγματοποιήθηκε όταν οι συντάξεις γήρατος ήταν σαφώς μεγαλύτερες και οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης λόγω γήρατος πιο ευνοϊκές. Σταδιακά, η γήρανση του πληθυσμού και η ανάγκη εξασφάλισης της μελλοντικής βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος επέβαλε τον περιορισμό του ύψους των ασφαλιστικών παροχών λόγω γήρατος και την αυστηροποίηση των προϋποθέσεων συνταξιοδότησης, ιδίως με την αύξηση των ορίων ηλικίας. Η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης και η μείωση των παροχών έφερε πιο συχνά συνταξιούχους μεγάλης ηλικίας, με σοβαρά προβλήματα υγείας, να επιδιώκουν τη χορήγηση παροχών αναπηρίας ως συμπλήρωμα του εισοδήματός τους από τις συνταξιοδοτικές παροχές για την αντιμετώπιση των αυξημένων δαπανών υγείας, χωρίς ωστόσο να καθίσταται δυνατή η χορήγηση, στις περιπτώσεις αυτές, προσαύξησης λόγω αναπηρίας. Επιπλέον, συνταξιούχοι λόγω θανάτου, οι οποίοι λαμβάνουν ταυτόχρονα μικρή σε ποσό σύνταξη γήρατος από δική τους απασχόληση, αποκλείονται επίσης από τη χορήγηση, λόγω αναπηρίας, προσαύξησης στη σύνταξή τους (Φ.Υ. 349124).

Η μόνη περίπτωση, για την οποία δικαιολογείται από το οικείο θεσμικό πλαίσιο η χορήγηση παροχών, λόγω αναπηρίας, σε συνταξιούχους γήρατος είναι η παραπληγία, για την οποία χορηγείται το προβλεπόμενο, από ειδικό θεσμικό πλαίσιο, επίδομα. Η επέκταση, με ειδική νομοθετική ρύθμιση και σε συμμόρφωση με τη διαμορφωθείσα επί του θέματος νομολογία, των προϋποθέσεων χορήγησης παραπληγικού επιδόματος σε κάθε περίπτωση που υφίσταται ίδιας μορφής αναπηρία, και ιδίως στις περιπτώσεις ανοϊκών ασθενών και ασθενών με αλτσχάιμερ, οδηγεί ανθρώπους μεγάλης ηλικίας στην ταλαιπωρία της διοικητικής διαδικασίας εξέτασής τους από υγειονομικές επιτροπές για τη διαπίστωση παραπληγίας, προ- κειμένου να τύχουν επιπλέον προστασίας λόγω της αναπηρίας τους.

Ιδιαιτερότητες παρουσιάζονται σε ορισμένες επαγγελματικές ομάδες, για τις οποίες η ασφάλιση διέπεται από ειδικό θεσμικό πλαίσιο, όπως για παράδειγμα τους αγρότες ή τους απασχολούμενους στο Δημόσιο (Κώδικας Πολιτικών και Στρατιωτικών Συντάξεων (Π.Δ. 169/2007). Στις περιπτώσεις αυτές, η χορήγηση προσαύξησης στη σύνταξη αναπηρίας, σε περιπτώσεις απολύτου αναπηρίας, δηλαδή στις περιπτώσεις που, λόγω που μεγάλου ποσοστού αναπηρίας, απαιτείται για τη διαβίωση του αναπήρου η συνεχής επίβλεψη/συμπαράσταση άλλου προσώπου, είτε δίνεται υπό ειδικές προϋποθέσεις, είτε δεν προβλέπεται καθόλου, όπως στην περίπτωση των συνταξιούχων του δημοσίου τομέα. Ο σχεδιασμός αυτός ανταποκρίνεται σε παλαιότερο νομοθετικό πλαίσιο συνταξιοδοτικών παροχών, κατά το οποίο υπήρχαν σοβαρές ανισότητες στο ύψος των χορηγούμενων συντάξεων ανά επαγγελματική κατηγορία.

Σημειώνεται, ωστόσο, ότι οι παρατηρούμενες ανισότητες σταδιακά μειώνονται, με την υιοθέτηση ενιαίων συνταξιοδοτικών προϋποθέσεων αναφορικά με τα όρια ηλικίας και τη βάση και μεθοδολογία υπολογισμού των συντάξεων που συνοδεύει τη συγχώνευση των επιμέρους συνταξιοδοτικών φορέων και κλάδων σε έναν ενιαίο ασφαλιστικό οργανισμό με τη μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, τον e-ΕΦΚΑ (Φ.Υ. 346100).