ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ – Ειδική Έκθεση 2021: Δικαιώματα
των ατόμων με αναπηρίες – Μέρος 5ο
4. Εκπαίδευση
Σύμφωνα με το άρθρο 24 παρ. 5 της ΣΔΑμεΑ, τα Συμβαλλόμενα
Κράτη διασφα- λίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες είναι σε θέση να έχουν πρόσβαση
στη γενική τρι- τοβάθμια εκπαίδευση, στην επαγγελματική κατάρτιση, στην
εκπαίδευση ενηλίκων και στη διά βίου μάθηση, χωρίς διακρίσεις και σε ίση βάση
με τους άλλους.
Ο Συνήγορος χειρίστηκε αναφορές (ΦΥ 284552, 290535)
μεταπτυχιακών φοιτη- τών με αναπηρία, δικαιούχων προνοιακών επιδομάτων
καταβαλλόμενων από τον Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής
Αλληλεγγύης (Ο.Π.Ε.Κ.Α.), οι οποίοι υπέβαλαν αίτηση απαλλαγής από την καταβολή
τελών φοίτησης στα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (Π.Μ.Σ.) στα οποία
φοιτούσαν.
Κατά τα οριζόμενα στις παρ. 1-2 του αρ. 35 του ν. 4485/2017
(Α΄114), τα Α.Ε.Ι. δι- ασφαλίζουν την πρόσβαση στο δεύτερο κύκλο σπουδών των
φοιτητών που πλη- ρούν τα ακαδημαϊκά κριτήρια εισαγωγής, ανεξάρτητα από την
οικονομική τους κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται η απαλλαγή από τα τέλη
φοίτησης των φοιτητών Π.Μ.Σ., των οποίων «το ατομικό εισόδημα, εφόσον διαθέτουν
ίδιο εισό- δημα, και το οικογενειακό διαθέσιμο ισοδύναμο εισόδημα δεν
υπερβαίνουν αυτο- τελώς, το μεν ατομικό το εκατό τοις εκατό (100%), το δε
οικογενειακό το εβδομήντα τοις εκατό (70%) του εθνικού διάμεσου διαθέσιμου
ισοδύναμου εισοδήματος (…).».
Στις αιτήσεις τους προς τα οικεία Π.Μ.Σ., οι μεταπτυχιακοί
φοιτητές ενημέρωσαν ότι, με βάση τα οριζόμενα (18) στο άρθρο 81 του ν.
4611/2019 (Α΄73), τα χρηματι- κά ποσά που καταβάλλονται από τον Ο.Π.Ε.Κ.Α., ως
προνοιακές παροχές σε χρήμα σε άτομα με αναπηρία, δεν εμπίπτουν σε καμία
κατηγορία εισοδήματος και δεν φορολογούνται. Με βάση τα ανωτέρω, οι φοιτητές
υποστήριξαν ότι δεν έπρεπε να προσμετρηθεί το οικείο προνοιακό επίδομα κατά τον
υπολογισμό του ατομικού/οικογενειακού εισοδήματός τους. Παρά ταύτα, τα Α.Ε.Ι.
απέρριψαν το αίτημα με την αιτιολόγηση ότι δεν έχει περιληφθεί ρητή εξαίρεση
των προνοια- κών επιδομάτων από τον υπολογισμό του εισοδήματος, τόσο στον ν.
4485/2017 (Α΄114) όσο και στην οικεία (19) Υπουργική Απόφαση, καθώς και ότι η
απαλλαγή από τα δίδακτρα δεν αποτελεί παροχή κοινωνικού ή προνοιακού χαρακτήρα.
Ο Συνήγορος του Πολίτη με έγγραφό του ζήτησε την επανεξέταση
του ζητήματος από τα αρμόδια πανεπιστημιακά όργανα, υποστηρίζοντας ότι:
α) η απαλλαγή από τα τέλη φοίτησης αποτελεί σαφώς
κοινωνικού/προνοιακού χαρακτήρα παροχή σε φοιτητές/φοιτήτριες με αναπηρία,
καθώς η κοινωνική/ προνοιακή πολιτική υπέρ της ευάλωτης ομάδας των ατόμων με
αναπηρία δεν ασκείται μόνο με παροχές σε χρήμα (επιδόματα) αλλά και με πλήθος
απαλλα- γών από καταβολές, όπως οι απαλλαγές από φόρους (ΕΝΦΙΑ, φόρος εισοδή-
ματος), τέλη (κυκλοφορίας και ταξινόμησης οχημάτων), κόμιστρο στα ΜΜΜ, κ.ο.κ.,
β) κατά τη γραμματική ερμηνεία του άρθρου 81 του ν.
4611/2019 προκύπτει σα- φώς η βούληση του νομοθέτη να υπερισχύσει η εν λόγω
ρύθμιση, σε περί- πτωση προνοιακής/κοινωνικής παροχής σε άτομα με αναπηρία,
έναντι κάθε αντίθετης διάταξης.
Η παρέμβαση της Αρχής ακολουθήθηκε από ερώτημα του
Πανεπιστημίου προς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, το οποίο στη Γνωμοδότησή
του (20) έκρινε ότι τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται σε μεταπτυχιακό φοιτητή
από τον Ο.Π.Ε.Κ.Α., ως προνοιακή παροχή, δεν προσμετρώνται στον υπολογισμό του
συνολικού ατο- μικού εισοδήματός του, προκειμένου να κριθεί εάν δικαιούται
απαλλαγής από τα τέλη φοίτησης κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 2 παρ. 6 της με
αριθ. 131757/ Ζ1/2.8.2018 απόφασης του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και
Θρησκευμάτων.
Ο Συνήγορος επανήλθε με νεότερο έγγραφό του προς τον Γενικό
Γραμματέα Ανώτατης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, στο
οποίο επεσήμανε ότι ο εμφατικός χαρακτήρας στη διατύπωση της νεότερης διάταξης
του άρθρου 81 του ν. 4611/2019, σε ό,τι αφορά την ανεπιφύλακτη εφαρμογή της
ρύθμισης περί μη υπολογισμού στα εισοδηματικά όρια του συνόλου των εν λόγω
παροχών, καθιστά άνευ σημασίας την τυχόν ρητή αναφορά σε προγενέστερες δια-
τάξεις. Σε κάθε περίπτωση, η Αρχή επεσήμανε ότι η χρήση της λέξης «καταβολή»,
στο κείμενο της διάταξης του ν. 4611/2019, δεν θα μπορούσε να έχει την έννοια
ότι περιορίζει το πεδίο εφαρμογής της μόνο στις καταβαλλόμενες σε χρήμα
παροχές. Στην κατεύθυνση αυτή, πρότεινε τη συμπλήρωση της διάταξης του ν.
4485/2017 κατά τρόπο που θα προβλέπει ρητά ότι δεν προσμετρώνται τα χρηματικά
ποσά που καταβάλλονται από τον Ο.Π.Ε.Κ.Α., ως προνοιακές και κοινωνικές παροχές
σε χρήμα σε άτομα με αναπηρία, στο εισόδημα των δικαιούχων απαλλαγής από τα
τέλη φοίτησης μεταπτυχιακών φοιτητών.
Πράγματι, σε συμμόρφωση προς τα ανωτέρω, ο Υφυπουργός
Παιδείας και Θρησκευμάτων εξέδωσε την αριθμ. 17041/Ζ/16.2.2022 (Β΄ 784)
τροποποιη- τική απόφαση της υπό στοιχεία 131757/Ζ1/2-8-2018 Υπουργικής
Απόφασης, με την οποία διατυπώνεται εφεξής ρητά ότι τα χρηματικά ποσά που
καταβάλ- λονται από τον Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγ-
γύης (Ο.Π.Ε.Κ.Α.), ως προνοιακές και κοινωνικές παροχές σε χρήμα σε άτομα με
αναπηρία, δεν λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του οικογενειακού διαθέσιμου
ισοδύναμου εισοδήματος και του ατομικού συνολικού καθαρού ει- σοδήματος του
αιτούντος, κατά τη διαδικασία απαλλαγής από τα τέλη φοίτησης σε Πρόγραμμα
Μεταπτυχιακών Σπουδών.
18. Άρ. 81 του ν. 4611/2019 (Α΄ 73), «…Το ποσό των
προνοιακών παροχών σε χρήμα σε άτομα με αναπηρία δεν υπόκειται σε οποιαδήποτε
κράτηση ή εισφορά, δεν κατάσχεται εις χείρας του Δημοσίου ή τρίτων, κατά
παρέκκλιση κάθε γενικής ή ειδικής διάταξης, και δεν συμψη- φίζεται με
βεβαιωμένα χρέη προς τη φορολογική διοίκηση και το Δημόσιο εν γένει, τους δήμους,
τις περιφέρειες, τα νομικά πρόσωπα των Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού, τα ασφαλιστικά
ταμεία ή τα πιστωτικά ιδρύματα και δεν υπολογίζεται στα εισοδηματικά όρια για
την καταβο- λή οποιασδήποτε παροχής κοινωνικού ή προνοιακού χαρακτήρα.».
19. 131757/Ζ1/2.8.2018 (Β΄3387) Υ.Α. του Υπουργού Παιδείας,
Έρευνας και Θρησκευμάτων
«Ρύθμιση θεμάτων απαλλαγής από τα τέλη φοίτησης φοιτητών
Προγραμμάτων Μεταπτυχι- ακών Σπουδών των Ελληνικών Α.Ε.Ι.».
20. Αριθμ. 160/2021
