«Αόρατα» θύματα του πολέμου οι ανάπηροι Ουκρανοί
Ιωάννα Φωτιάδη
«Ζω στον 7ο όροφο μαζί με την κόρη μου, που έχει αυτισμό και προβλήματα συμπεριφοράς, και την 82χρονη κατάκοιτη μητέρα μου», λέει χλωμή από την αϋπνία και την ανησυχία η Γιούλια Κλέπετς από το πολιορκημένο Κίεβο, «δεν υπάρχει δυνατότητα όχι να εγκαταλείψουμε τη χώρα, αλλά ούτε καν να φτάσουμε στο καταφύγιο». Η ίδια, εκπροσωπώντας την Πανουκρανική Ομοσπονδία Ανθρώπων με Πνευματική Αναπηρία, απηύθυνε έκκληση για βοήθεια σε διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Φροντιστών Ανθρώπων με Αναπηρίες (EASPD), για να γνωστοποιήσει τη μοίρα που επιφυλάσσει αυτός ο πόλεμος σε 2,7 εκατομμύρια αναπήρους της χώρας και στις οικογένειές τους. «Εμάς, μόνο ένα ελικόπτερο θα μπορούσε να μας σώσει», καταλήγει η Γιούλια, προτείνοντας προς όσους την παρακολουθούν να ασκήσουν πίεση στις κυβερνήσεις τους ώστε «να κλείσει o ουρανός» (σ.σ. να επιβληθεί ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία).
Σε αντίστοιχη μοίρα και η Ραΐσα Κραβτσένκο, η οποία ζει με τον 37χρονο γιο της με αναπηρία και την 92χρονη τυφλή μητέρα της μερικά χιλιόμετρα έξω από το Κίεβο. «Πριν από τον πόλεμο ο γιος μου πήγαινε καθημερινά σε ένα κέντρο ημέρας, τώρα εδώ και δύο εβδομάδες έχει μείνει σπίτι, με συνέπεια να έχει μεγάλη νευρικότητα», περιγράφει, «άνθρωποι όπως εκείνος είναι πολύ δύσκολο να αντιληφθούν τι συμβαίνει, πόσο δε μάλλον να προσαρμοστούν στη νέα αυτή πραγματικότητα». Αλλος φροντιστής γονέας, μέλος της ομοσπονδίας τους, δυσκολεύεται όλο και παραπάνω με τον ανεφοδιασμό. Μπορεί να αφήσει το παιδί του μόνο στο σπίτι μία ώρα την ημέρα, όμως σε αυτό το διάστημα δεν προλαβαίνει καμία εξωτερική δουλειά: δεν μπορεί να περιμένει στην ουρά ούτε του φαρμακείου ούτε του σούπερ μάρκετ ούτε του ΑΤΜ, με συνέπεια να επιστρέφει άπραγος. Προσωπικοί βοηθοί ή άνθρωποι που βοηθούσαν εθελοντικά οικογένειες που έχουν κάποιο μέλος με αναπηρία, όπως και πολλές ΜΚΟ, έπαψαν να λειτουργούν με αποτέλεσμα όλο το βάρος να πέφτει στους ώμους του φροντιστή-γονέα. «Εξαντλούνται σταδιακά και πολλά φάρμακα, όπως τα αντιεπιληπτικά, τα οποία δίνονταν μόνο με συνταγογράφηση», επισημαίνει η ίδια, η οποία ευγνωμονεί μια οργάνωση από τη Δανία που παρέχει σε πολλούς ασθενείς την απαιτούμενη φαρμακευτική αγωγή.
«Το ταξίδι μέχρι τα σύνορα είναι επικίνδυνο και μακρύ, διαρκεί πέντε με έξι ημέρες, γιατί γίνονται σε όλη τη διαδρομή έλεγχοι, ενώ πολύ συχνά τα αυτοκίνητα αμάχων δέχονται πυρά από τα ρωσικά στρατεύματα», περιγράφει η Ραΐσα, «είναι απαγορευτικό για ανθρώπους με βαριές αναπηρίες». Οι εργαζόμενοι στα τρένα εκκένωσης είχαν λάβει οδηγία να δίνουν προτεραιότητα στους επιβάτες με αναπηρία. «Οταν κάποιος κινείται με αμαξίδιο ή είναι τυφλός είναι αδύνατον να παραμερίσει το πλήθος που είχε συγκεντρωθεί στις αποβάθρες», σημειώνει o Βαλερί Σουσκέβιτς, πρόεδρος της Εθνικής Συνέλευσης για Ανθρώπους με Αναπηρία στην Ουκρανία, που και ο ίδιος κινείται με αμαξίδιο. «Γι’ αυτό προτιμούν να μένουν στα σπίτια τους». Παρά την αδυναμία μετακίνησης, η Πολωνία έχει δηλώσει ότι εξ όσων έχουν περάσει τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών, 100.000 είναι άτομα με αναπηρία. «Πρέπει στην πληθυσμιακή αυτή ομάδα να προσμετρούνται οι ηλικιωμένοι, οι οποίοι ακόμη και αν δεν έχουν κάτι παθολογικό, σίγουρα οι περισσότεροι δεν είναι σε θέση να διασχίσουν πεζή μεγάλες αποστάσεις, όπως και άνθρωποι που είτε από τις εχθροπραξίες είτε από τις κακουχίες θα αποκτήσουν κάποιας μορφής αναπηρία, θα φτάσουν πλέον στον προορισμό τους έχοντας ανάγκη από ειδική φροντίδα και υποστήριξη», διευκρινίζει στην «Κ» η Μάγια Ντονέβα, γενική γραμματέας του EASPD.
«Δεν υπάρχει δυνατό-τητα όχι να εγκαταλείψουμε τη χώρα, αλλά ούτε καν να φτάσουμε στο καταφύγιο».
Στα ιδρύματα
Την κρισιμότητα της κατάστασης των αναπήρων που φιλοξενούνται σε ιδρύματα υπογραμμίζει ο Μίλαν Σβερέπα, διευθυντής του Inclusion Europe. «Πρόκειται για περίπου 30.000 άτομα», τονίζει. Οι εργαζόμενοι των δομών φυλλορροούν, ενώ ο εφοδιασμός με τροφή και φάρμακα, αλλά και η πρόσβαση στο νερό, δυσχεραίνει. Οπως αναφέρει η Ντονέβα, «στην Ουκρανία η διαδικασία αποϊδρυματοποίησης δεν είχε προχωρήσει, συνεπώς υπάρχουν δομές που φιλοξενούν παιδιά ή ηλικιωμένους, χωρίς αναπηρίες? είναι πολύ πιθανό να έχουν και αυτοί ήδη εγκλωβιστεί».
Ο Σουσκέβιτς βρίσκεται εκτός Ουκρανίας, ωστόσο είναι σε συνεχή επικοινωνία με χιλιάδες μέλη της Συνέλευσης. «Μια μέρα με κάλεσε μια γυναίκα που ζει στον 16ο όροφο, η οποία με ικέτευε να τη σώσω, καθώς είχε μείνει ολομόναχη», διηγείται. Πρόκειται για μία ακόμη ανθρωπιστική κρίση που εκτυλίσσεται σιωπηρά και ενδέχεται να θρηνήσουμε χιλιάδες θύματα. Ηδη ο μαρτυρικός θάνατος ενός ανθρώπου με εγκεφαλική παράλυση, στα περίχωρα του Κιέβου, έχει στοιχειώσει τους συμμετέχοντες στο πάνελ.
Οι ανάγκες
«Από τα πρώτα 24ωρα του πολέμου, οι ανάπηροι αναδείχθηκαν ως οι κατεξοχήν ευάλωτοι», τονίζει ο Γιάννης Βαρδακαστάνης, πρόεδρος της Διεθνούς Ενωσης Αναπηρίας και του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Αναπηρίας. Ο ίδιος κάνει λόγο για έλλειμμα ενημέρωσης, αδυναμία πρόσβασης σε καταφύγια αλλά και ένταξης σε επιχειρήσεις εκκένωσης πόλεων. «Ακόμη και όσοι έχουν κατορθώσει να φύγουν από τη χώρα, δεν μπορούν να βρουν κατάλληλη στήριξη εκεί όπου τους υποδέχονται», επισημαίνει. Οι εκκλήσεις των φροντιστών αποκαλύπτουν τις υφιστάμενες ανάγκες. «Σας προτρέπουμε να υποστηρίξετε οργανισμούς που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται στην Ουκρανία (σ.σ. σύμφωνα με πληροφορίες η Caritas και ο Ερυθρός Σταυρός παραμένουν ενεργοί φορείς) όπως και στις παραμεθόριες χώρες», προσθέτει η κ. Ντονέβα, «η πρωτοβουλία CARE της Επιτροπής είναι μια αρχή». Στην Ουκρανία οι άνθρωποι με αναπηρία υπολογίζονται σε 2,7 εκατομμύρια, εκ των οποίων 261.000 έχουν νοητική αναπηρία και 30.000 διαβιούν σε ιδρύματα. Το ελληνικό «ΔΙΚΤΥΟ» Παρόχων Υπηρεσιών για Ατομα με Αναπηρία καταβάλλει προσπάθειες από κοινού με την Caritas και το υπουργείο, ώστε να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε ΑμεΑ που θα φτάσουν στη χώρα μας.
