ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ
ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2023 Μέρος 3ο
Δράσεις προαγωγής της ίσης μεταχείρισης για την εφαρμογή της
Σύμβασης
Συναντήσεις εργασίας με τα σημεία αναφοράς των Ο.Τ.Α. και
προτάσεις για τη βελτίωση της λειτουργίας τους
Με το άρθρο 71 του ν. 4488/2017 προβλέφθηκε ο ορισμός
Επιμέρους Σημείων Αναφοράς για την παρακολούθηση της εφαρμογής της
Σύμβασης. Συγκεκριμένα, ορίστηκε ότι:
«1. Με απόφαση των οικείων Υπουργών, ορίζεται σε κάθε
Υπουργείο ο Γενικός ή Διοικητικός Γραμματέας ως Σημείο Αναφοράς, για την
παρακολούθηση υλοποίησης των υιοθετούμενων κατ’ εφαρμογή της Σύμβασης δημόσιων
πολιτικών στα οικεία Υπουργεία και στους εποπτευόμενους από αυτά φορείς, την
προώθηση στο Κεντρικό Σημείο Αναφοράς του άρθρου 70, προτάσεων και νομοθετικών
ρυθμίσεων βέλτιστης εφαρμογής της Σύμβασης, τη σύνταξη ετήσιων εκθέσεων προόδου
και την προώθηση δημόσιας διαβούλευσης για τα ως άνω θέματα […] 3. Στην έδρα
κάθε Περιφέρειας και κάθε Δήμου ορίζεται ως Σημείο Αναφοράς ο Περιφερειάρχης
και ο Δήμαρχος αντίστοιχα για την παρακολούθηση εφαρμογής της Σύμβασης σε
περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Με απόφαση του Περιφερειάρχη και του Δημάρχου
αντίστοιχα οι αρμοδιότητες του Σημείου Αναφοράς μπορεί να μεταβιβασθούν σε
οργανική μονάδα επιπέδου Γενικής Διεύθυνσης, Διεύθυνσης ή Τμήματος».
Ενεργώντας ως Πλαίσιο για την Προαγωγή της εφαρμογής της
Σύμβασης, ο Συνήγορος πραγματοποίησε, εντός του 2023, συνάντηση με τα Σημεία
Αναφοράς για τα Άτομα με Αναπηρία, αφενός των Δήμων της Περιφερειακής Ενότητας
Θεσσαλονίκης (στις 09 Μαΐου 2023) και αφετέρου των Δήμων της Περιφέρειας
Αττικής (στις 04 Ιουλίου 2023). Οι συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν με τη
συμμετοχή μεγάλου αριθμού εκπροσώπων των Δήμων, και γενική ήταν η διαπίστωση
ότι όλοι οι συμμετέχοντες/συμμετέχουσες εκπρόσωποι επέδειξαν έντονο ενδιαφέρον
για το αντικείμενο, και υπέβαλαν ουσιαστικές παρατηρήσεις και επισημάνσεις.
Στις συζητήσεις αυτές, τέθηκαν υπόψη του Συνηγόρου τα ακόλουθα ζητήματα:
■ Όλα τα Σημεία Αναφοράς είναι μεμονωμένοι υπάλληλοι του
εκάστοτε Δήμου, ήδη επιφορτισμένοι με πολλά άλλα καθήκοντα. Ορισμένοι έχουν
ορισθεί ως Σημεία Αναφοράς με απόφαση του Δημάρχου, ενώ άλλοι ασκούν τα
καθήκοντα αυτά ατύπως.
■ Δεν υπάρχει καθορισμένο πλαίσιο και αρμοδιότητες του
Σημείου Αναφοράς, ούτε βάσει του νόμου, αλλά ούτε εντός του οργανωτικού
πλαισίου λειτουργίας των Δήμων. Ούτε τα Σημεία Αναφοράς ούτε οι λοιπές
υπηρεσίες των Δήμων γνωρίζουν ποιο είναι το πλαίσιο της μεταξύ τους
συνεργασίας. Αυτό επηρεάζει σημαντικά τη [μη] διακίνηση της πληροφορίας.
■ Τα Σημεία Αναφοράς, ερωτηθέντα περί των αρμοδιοτήτων τους,
απάντησαν ότι κατά κύριο λόγο συγκεντρώνουν, μέσω των διαφόρων δημοτικών
υπηρεσιών, στοιχεία που αφορούν στα Άτομα με Αναπηρία που διαβιούν στα εδαφικά
όρια του Δήμου, και με βάση αυτά τα στοιχεία συμπληρώνουν ένα συγκεκριμένο
ερωτηματολόγιο και συντάσσουν μια έκθεση απαρίθμησης δράσεων του Δήμου που
προορίζονται για Άτομα με Αναπηρία. Πολλά Σημεία Αναφοράς επισήμαναν με έμφαση
ότι οι λοιπές υπηρεσίες των Δήμων δεν τους χορηγούν τα στοιχεία που
χρειάζονται.
■ Οι ετήσιες εκθέσεις των Σημείων Αναφοράς δεν αναρτώνται
πουθενά, ούτε κοινοποιούνται στα Σημεία Αναφοράς των υπολοίπων Δήμων. Τα Σημεία
Αναφοράς των Δήμων δεν λαμβάνουν κανενός είδους ανατροφοδότηση επί των εκθέσεων
αυτών από φορείς της περιφέρειας ή της κεντρικής κυβέρνησης.
■ Υφίστανται σημαντικά προβλήματα ως προς την καταγραφή του
αριθμού των Ατόμων με Αναπηρία στην επικράτεια εντός Δήμου, τόσο εξαιτίας της απουσίας
πρόβλεψης καταγραφής στοιχείων, π.χ. για εκείνα που δεν έχουν συναλλαγές με τα
Κέντρα Κοινότητας των Δήμων ζητώντας παροχές, όσο και για λόγους αδυναμίας
πρόσβασης σε στοιχεία που τηρούνται σε άλλους φορείς. Ώς αποτέλεσμα, κανένας
Δήμος δεν έχει πλήρη στοιχεία για τα Άτομα με Αναπηρία που διαβιούν στην
επικράτειά του και τις ανάγκες τους, ώστε να μπορεί να γίνει πρόβλεψη
πολιτικών, αναγκών, απαιτούμενης χρηματοδότησης, κ.λπ. Επίσης, δεν υπάρχει
υποχρέωση συγκέντρωσης και καταγραφής δεδομένων επί πραγματοποιηθεισών δράσεων
(λ.χ. κατασκηνώσεις για Άτομα με Αναπηρία), ώστε να υπάρξει εκ των υστέρων
αξιολόγησή τους.
Οι βασικές προτάσεις, που προέκυψαν από τις συναντήσεις,
μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω:
■ Στα Σημεία Αναφοράς πρέπει να ανατεθούν σαφείς
αρμοδιότητες, τόσο εκ του νόμου όσο και εκ του οργανισμού εσωτερικής υπηρεσίας
του κάθε Δήμου. Αυτές οι αρμοδιότητες πρέπει να είναι γνωστές όχι μόνο στο
Σημείο Αναφοράς, αλλά και σε όλες τις υπηρεσίες του Δήμου, ώστε αυτές να
γνωρίζουν εάν και πώς πρέπει να απευθυνθούν/συνεργαστούν με το Σημείο Αναφοράς,
όταν χειρίζονται υποθέσεις Ατόμων με Αναπηρία.
■ Ως Σημείο Αναφοράς δεν θα πρέπει να ορίζεται ένα
μεμονωμένο άτομο, ήδη επιφορτισμένο και με πολλά άλλα καθήκοντα εντός του
Δήμου. Ορθότερο φαίνεται να είναι ομάδα εργασίας, αποτελούμενη από επαρκή
αριθμό στελεχών από διάφορες υπηρεσίες, και με ικανούς για τον σκοπό αυτό
πόρους. Κρίσιμης σημασίας η συμμετοχή αιρετών στην ομάδα αυτή, και όχι μόνο
υπαλλήλων, άλλως πιθανόν οι προτάσεις της ομάδας να μην εισακούονται.
■ Αναγκαία είναι η καταγραφή των Ατόμων με Αναπηρία κάθε
Δήμου κατά απόλυτο αριθμό, αλλά και κατά κατηγορία αναπηρίας, ώστε να είναι
εφικτός ο σχεδιασμός και η αξιολόγηση πολιτικών.
■ Απαιτείται η διασφάλιση της ηλεκτρονικής διακίνησης
στοιχείων, και εν γένει της διαλειτουργικότητας μεταξύ των φορέων που
ασχολούνται με τα Άτομα με Αναπηρία.
■ Κρίνεται επιβεβλημένη η θεσμοθέτηση υποχρέωσης ανάρτησης
των εκθέσεων των Σημείων Αναφοράς και η πρόσβαση όλων των λοιπών φορέων σε
αυτές.
■ Προτείνεται η θεσμοθέτηση αξιολόγησης των δράσεων και των
πολιτικών που περιγράφονται στις εκθέσεις των Σημείων Αναφοράς, τόσο σε επίπεδο
Δήμου όσο και Περιφερειακής και Κεντρικής Διοίκησης, καθώς και η παρακολούθηση
της εξέλιξής τους.
■ Αναγκαία, τέλος, είναι η θεσμοθέτηση της στενότερης
συνεργασίας μεταξύ όλων των φορέων, μέσω της ψηφιοποίησης και των σχετικών
πλατφορμών, αλλά και δια ζώσης.
Ο Συνήγορος πρόκειται, εντός του 2024, να πραγματοποιήσει
παρέμβαση για το θέμα προς τους αρμόδιους φορείς.