ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2022 Μέρος 26ο

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 2022 Μέρος 26ο

3.1.         ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΤΗΣ Δ.ΥΠ.Α. ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ – ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΜΕΑ (συνέχεια)

Παρατηρήσεις Συστάσεις Συνηγόρου

Οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις υποβάλουν ηλεκτρονικά την αίτησή τους στην ιστοσελίδα της ΔΥΠΑ.

α. Τα συγκεκριμένα προγράμματα παρακινούν τους εργοδότες να δημιουργήσουν θέσεις απασχόλησης και να προσλάβουν ανέργους από «δύσκολα εξυπηρετήσιμες πληθυσμιακές ομάδες» και ανέργους με εμπόδια για την (επαν) ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, λόγω της πολυπλοκότητας των διαδικασιών και των απαιτήσεων που αυτές δημιουργούν μέσα από την Δημόσια Πρόσκληση ένας μικρός αριθμός επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα μπορεί να αξιοποιήσει τα προγράμματα αυτά (62). Στην πλατφόρμα βέβαια έχει δημιουργηθεί ένας αναλυτικός οδηγός, που συντάχθηκε από τη ΔΥΠΑ με σκοπό να καθοδηγήσει την ενδιαφερόμενη επιχείρηση και καθοδηγεί βήμα-βήμα τον χρήστη (την επιχείρηση) για την τελική υποβολή της αίτησης. Οι προηγούμενες εμπειρίες πολλών εργοδοτών στην καθυστέρηση αποπληρωμής των προγραμμάτων δημιουργεί αντιστάσεις για μελλοντική συνεργασία. Είναι γνωστό επίσης ότι οι εργοδότες που είχαν σχέση με την ΔΥΠΑ και με ειδικές ομάδες πληθυσμού μέσω των προγραμμάτων Νέων Θέσεων Εργασίας (ΝΘΕ) βρίσκονται μόνοι τους αντιμέτωποι με προβλήματα που εμφανίζουν τα άτομα από «δύσκολα εξυπηρετήσιμες πληθυσμιακές ομάδες» κατά την διάρκεια της απασχόλησης τους και χρειάζονται ειδική υποστήριξη από ειδικούς επαγγελματίες την οποία δεν έχουν και ως εκ τούτου καλούνται οι ίδιοι να αντιμετωπίσουν καταστάσεις, για την αντιμετώπιση των οποίων δεν έχουν την απαιτούμενη κατάρτιση.

Όπως αναφέρει το Πόρισμα Ομάδας Εργασίας για Θέματα Ατόμων με Αναπηρία της ΔΥΠΑ (63), είναι γεγονός ότι τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν διάφορα εμπόδια, όπως αρνητικές αντιλήψεις και στάσεις από το περιβάλλον τους καθώς και υποτίμηση/μη ρεαλιστική αποτίμηση των πραγματικών δυνατοτήτων τους. Για το λόγο αυτό, μεγάλος αριθμός των ατόμων με αναπηρία οδηγείται τις περισσότερες φορές σε μη ρεαλιστικές θεωρήσεις και αποφάσεις για τη ζωή τους. Σκοπός της συμβουλευτικής διαδικασίας είναι να βοηθήσει το άτομο με αναπηρία να αποκτήσει ή να εξελίξει τις δεξιότητές του, ώστε να ενταχθεί ομαλά στην αγορά εργασίας. Πρωταρχικός κανόνας για τη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων από ένα άτομο με αναπηρία είναι να μάθει να σκέπτεται και να ενεργεί με τρόπο ορθολογικό, απαλλαγμένο από αρνητική εκτίμηση των δυνατοτήτων του.

Από το Δεκέμβριο του 2020 έχει ξεκινήσει η νέα υπηρεσία «ψηφιακών ραντεβού» μέσω της πλατφόρμας προγραμματισμού και υλοποίησης ραντεβού

«myOAEDlive», που ανέπτυξε η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων με απόφαση των αρμοδίων Υπουργών Επικρατείας, Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Άνεργοι και επιχειρήσεις μπορούν να προγραμματίζουν ραντεβού σε συγκεκριμένη μέρα και ώρα για υπηρεσίες συμβουλευτικής από τους εξειδικευμένους εργασιακούς συμβούλους ανέργων και εργοδοτών αντίστοιχα μέσω τηλεδιάσκεψης (βιντεοκλήσης), αποφεύγοντας την προσέλευση στα Γραφεία Εργασίας Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων ή στα ΚΠΑ2 του Οργανισμού. Επίσης, παρέχεται η δυνατότητα συνδρομής διερμηνέα ελληνικής νοηματικής γλώσσας. Ωστόσο, το σύνολο των εργασιακών συμβούλων δεν είναι καταρτισμένοι σε ζητήματα αναπηρίας, ενώ στα εργαλεία που χρησιμοποιούν δεν περιλαμβάνεται η διάσταση της αναπηρίας. Επιπρόσθετα, πολλές φορές αυτοί εκτελούν διοικητικές εργασίες λόγω έλλειψης προσωπικού, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματικά το έργο τους.

Η επιδότηση της δημιουργίας θέσεων εργασίας αποτελεί μια αναγκαία πολιτική, ώστε να αποκτήσουν εργασιακή εμπειρία – και γενικότερα πρόσβαση στην αγορά εργασίας – άτομα και ομάδες που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν σε περιόδους κρίσης. Η εν λόγω επιδότηση λειτουργεί, επίσης, ως προσωρινό μέτρο για τη στήριξη της απασχόλησης. Οι προκλήσεις για την υφιστάμενη οργανωτική και επιχειρησιακή επάρκεια της ΔΥΠΑ για την παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών συμβουλευτικής προς τους αναζητούντες εργασία, και προς τις επιχειρήσεις, επιτάσσει σημαντική ενίσχυση. Χωρίς την απαιτούμενη οικονομική στήριξη της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης και την αύξηση του δυναμικού της, προκειμένου να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις, δεν θα είναι εύκολη η οποιαδήποτε αλλαγή προς αυτή την κατεύθυνση.

Εκείνο το οποίο αποτελεί ζητούμενο είναι η υλοποίηση προγραμμάτων όχι με ένα συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, αλλά για ένα εύρος διαρκώς διαθέσιμων παρεμβάσεωνπρογραμμάτων στις οποίες θα κατευθύνονται οι άνεργοι και αναζητούντες εργασία από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης με βάση τις ανάγκες τους. Αυτό δεν φαίνεται να μπορεί να επιτευχθεί με προγράμματα περιορισμένης διάρκειας και θέσεων, μόλις 3.000 θέσεων ορισμένου χρόνου σε διάρκεια τριών χρόνων, από τις οποίες μάλιστα δε θα διατεθεί το σύνολο σε άτομα με αναπηρία αλλά γενικότερα σε «δύσκολα εξυπηρετήσιμες πληθυσμιακές ομάδες» στις οποίες, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ανήκουν ετερόκλιτες και πολυάριθμες ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.

Η ενίσχυση της παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών προς τους ανέργους με έμφαση στην εξατομικευμένη προσέγγιση, ώστε οι άνεργοι προερχόμενοι από «δύσκολα εξυπηρετήσιμες πληθυσμιακές ομάδες» να παραπέμπονται σε συγκεκριμένα προγράμματα και δράσεις αλλά και η ενίσχυση παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών σε συγκεκριμένες επιλεγμένες επιχειρήσεις που έχουν αξιολογηθεί από την ΔΥΠΑ, θα βελτίωνε της προοπτικές ένταξης στην αγορά εργασίας για τα άτομα με αναπηρία.

Η ανάπτυξη στρατηγικών συνεργασίας της ΔΥΠΑ με τις επιχειρήσεις και τους εργοδότες για τις «δύσκολα εξυπηρετήσιμες πληθυσμιακές ομάδες» οι οποίες δε θα περιορίζονται μόνο στις επιχορηγήσεις θα πρέπει να απασχολήσουν στα επόμενα στάδια, προκειμένου να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για τη διασφάλιση της ένταξης των ατόμων με αναπηρία, και ιδιαίτερα των γυναικών με αναπηρία, στην ανοικτή αγορά εργασίας με σκοπό την επίτευξη του στόχου 8.5 της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Ο ρόλος της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης ήταν μικρότερος στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. ή του Ο.Ο.Σ.Α. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η ΔΥΠΑ να λειτουργεί υπό περιορισμούς στη στελέχωση, τις υποδομές και τις δυνατότητές της, ώστε να υποστηρίξει σημαντικό αριθμό εγγεγραμμένων ανέργων με σημαντικά διαφορετικές ανάγκες. Η υποστελέχωση της Υπηρεσίας Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων της ΔΥΠΑ, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τη σοβαρή δυσκολία στην άσκηση του έργου της, οδηγεί στην έλλειψη επαρκών μέτρων για τη διευκόλυνση των ατόμων με αναπηρία και την παροχή εξατομικευμένης υποστήριξης στους εργασιακούς χώρους.

Παράλληλα με όλα τα παραπάνω, τα τελευταία χρόνια, οι Ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται στις χαμηλότερες θέσεις σε σχέση με τον μέσο όρο σε επίπεδο Ε.Ε.-27 αναφορικά με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, όπως αντικατοπτρίζεται στον δείκτη μέτρησης προσφερόμενων θέσεων εργασίας (Job Vacancy Rate JVR). Ο συγκεκριμένος δείκτης παρέχει πληροφορίες για το επίπεδο και τα δομικά χαρακτηριστικά της ζήτησης εργασίας και μετράει τον αριθμό των νέων θέσεων εργασίας, αυτών που είναι κενές ή που πρόκειται να μείνουν κενές, για τις οποίες οι εργοδότες λαμβάνουν άμεσα μέτρα, προκειμέ νου τις καλύψουν είτε άμεσα, είτε μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (64).

Είναι επομένως σημαντικό να αναζητηθούν και άλλοι φορείς οι οποίοι θα ήταν δυνατόν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας για τα άτομα με αναπηρία, όπως οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης.

β. Ένα ειδικότερο πρόβλημα που αφορά μία μεγάλη κατηγορία ΑμεΑ ανέκυψε καθώς, σύμφωνα με την τροποποίηση Πρόσκλησης-Προκήρυξης Νo 15/2022 προς Ιδιωτικές Επιχειρήσεις, Εργοδότες του Ιδιωτικού Τομέα και Αναπτυξιακές Εταιρίες ΟΤΑ Α’ και Β’ Βαθμού για την απασχόληση ατόμων με αναπηρία (Αρ.Πρωτ.: 328563 – 20/03/2023), τα άτομα µε αναπηρία οφείλουν να διαθέτουν Γνωμάτευση Αναπηρίας από Υγειονομική Επιτροπή ΚΕ.Π.Α σε ισχύ, µε την οποία να πιστοποιείται ποσοστό αναπηρίας 50% και άνω (65). Τα Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ) πρέπει να είναι εγγεγραμμένα στο μητρώο ανέργων των Υπηρεσιών της Δ.ΥΠ.Α τουλάχιστον κατά την ημερομηνία υπόδειξής τους. (βλέπε: ΔΥΠΑ Πρόγραμμα επιχορήγησης επιχειρήσεων απασχόλησης ανέργων 3000 (ειδικών ομάδων) & 7000 (με εμπόδια ένταξης-επανένταξης).

Ωστόσο, τα άτομα με αναπηρία που προσκομίζουν γνωματεύσεις αναπηρίας άλλων φορέων -π.χ. της ΑΣΥΕ (Ανώτατη Στρατιωτική Υγειονομική Επιτροπή)δεν μπορούν να εγγραφούν στο μητρώο ανέργων του Οργανισμού και ως εκ τούτου δεν μπορούν να ωφεληθούν από τα προγράμματα απασχόλησης που υλοποιούνται είτε με εθνικούς είτε με συγχρηματοδοτούμενους πόρους. Αυτό το ζήτημα δεν έχει επιλυθεί (66).

62. Η ελληνική οικονομία χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη πολύ μεγάλου αριθμού πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, που αποτελούν περίπου το 99,9% των επιχειρήσεων (αριθμητικά 718.558 επιχειρήσεις, στοιχεία 2020). Πιο συγκεκριμένα, το 94,6% του συνόλου των Ελληνικών επιχειρήσεων χαρακτηρίζονται ως πολύ μικρές, και απασχολούν λιγότερα από δέκα (10) άτομα. Στο σύνολό τους, οι πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις δημιουργούν το 83% της απασχόλησης, αντί μέσου όρου Ε.Ε.-27 στο 65,2%. Ευρύτερα, το επιχειρηματικό υπόδειγμα στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από αυξημένη παρουσία των πολύ μικρών και μικρών και ατομικών των επιχειρήσεων, οι οποίες εν γένει χαρακτηρίζονται από χαμηλή παραγωγικότητα και προστιθέμενη αξία. Μεταξύ των αιτιών της χαμηλής παραγωγικότητας είναι η χαμηλή δυνατότητα που έχουν οι επιχειρήσεις αυτές για παραγωγικές επενδύσεις (π.χ., επενδύσεις επέκτασης της παραγωγικής δυνατότητας, εκσυγχρονισμού της παραγωγικής διαδικασίας, εισαγωγής νέων τεχνολογιών και καινοτομιών κ.α.) και η έλλειψη των κατάλληλων δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού τους.

63. Πόρισμα Ομάδας Εργασίας για Θέματα Ατόμων με Αναπηρία της ΔΥΠΑ-Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού ΔυναμικούΜάρτιος 2021.

64. Job vacancy statistics (jvs) (europa.eu) Job vacancy statistics ( jvs)

National Reference Metadata in ESS Standard for Quality Reports Structure (ESQRS) Compiling agency: Hellenic Statistical Authority (ELSTAT)

Job vacancy statistics Statistics Explained (europa.eu) Database Labour market Eurostat (europa.eu).

65. Δεν γίνονται δεκτές γνωματεύσεις ΚΕ.Π.Α που αναγράφουν ανικανότητα για κάθε βιοποριστική εργασία. Εξαιρούνται και δύνανται να ενταχθούν επιχειρήσεις για την απασχόληση Ατόμων με Αναπηρία που πάσχουν από ψυχική πάθηση ή νοητική υστέρηση ή συμπαθολογία ψυχικής πάθησης και νοητικής υστέρησης, με ποσοστό 50% και άνω, ακόμα και στην περίπτωση που στην γνωμάτευση ΚΕ.Π.Α. αναφέρεται ανικανότητα για κάθε βιοποριστική εργασία, με την προϋπόθεση να προσκομίσουν γνωμάτευση μονάδας ψυχικής υγείας, η οποία θα ισχύει για τρία (3) έτη, του αντίστοιχου Τομέα Ψυχικής Υγείας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο ν. 2716/1999 (Α΄ 96). Στη γνωμάτευση πρέπει να αναφέρεται ότι η ανάληψη μισθωτής απασχόλησης ενδείκνυται για λόγους ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης.

66. 1. Βλ. παρούσα Έκθεση, σελ. 24-25