ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ – Ειδική Έκθεση 2021: Δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες – Μέρος 7ο

 

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ – Ειδική Έκθεση 2021: Δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες – Μέρος 7ο

6. Iκανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης και κοινωνική προστασία

Το άρθρο 28 της ΣΔΑμεΑ δεσμεύει τα κράτη μέρη να αναγνωρίζουν το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία για ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης, καθώς και το δικαίωμα της συνεχούς βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσής τους. Τα κράτη οφείλουν να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία και την προώθηση αυτού του δικαιώματος, χωρίς διάκριση λόγω της αναπηρίας. Επίσης, οφείλουν να αναγνωρίζουν το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνική προστασία και στην απόλαυσή του χωρίς διάκριση λόγω της αναπηρίας, καθώς και να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για να εγγυηθούν και να προωθήσουν το δικαίωμα αυτό.

Τα θέματα που άπτονται της κοινωνικής προστασίας των ατόμων με αναπηρία αποτελούν διαχρονικά σημαντικό μέρος της ύλης του Συνηγόρου. Ως πλέον χαρακτηριστικές διαπιστώσεις ή παρεμβάσεις του Συνηγόρου για το 2021 αναφέρονται οι ακόλουθες.

6.1.        Ελλιπής συνεργασία ΟΠΕΚΑ και e-ΕΦΚΑ και προβλήματα κατά την επεξεργασία αιτήσεων παροχής οικονομικών ενισχύσεων

Κατόπιν εξέτασης πληθώρας αναφορών πολιτών, ο Συνήγορος του Πολίτη έχει διαπιστώσει κενά στη συνεργασία και το συντονισμό των υπηρεσιών των φορέων Ο.Π.Ε.Κ.Α. και e-ΕΦΚΑ αναφορικά με τη χορήγηση παροχών και επιδομάτων αναπηρίας, ενώ έχει εντοπίσει και σημαντικό έλλειμμα ορθής και πλήρους ενημέρωσης των πολιτών ως προς τις προϋποθέσεις και το είδος των παροχών που δικαιούνται από τον κάθε φορέα.

Συγκεκριμένα, διαπιστώνεται υπέρμετρη καθυστέρηση στη διεκπεραίωση αιτήσεων χορήγησης προνοιακών οικονομικών ενισχύσεων βαριάς αναπηρίας, παραπληγίας–τετραπληγίας, κ.λ.π. από τον Ο.Π.Ε.Κ.Α., λόγω καθυστέρησης των αντίστοιχων υπηρεσιών του e-ΕΦΚΑ να χορηγήσουν βεβαίωση περί μη θεμελίωσης ασφαλιστικού δικαιώματος λήψης σύνταξης αναπηρίας, εξωιδρυματικού επιδόματος κ.ο.κ.. Κατ’ αποτέλεσμα, τα άτομα με αναπηρία αποστερούνται τις αναγκαίες για τη διαβίωσή τους προνοιακές παροχές για σημαντικό χρονικό διάστημα, ακόμα και πέραν του έτους.

Περαιτέρω, λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ή και εσφαλμένων οδηγιών εκ μέρους των υπηρεσιών των φορέων, καθώς και άγνοιας των πολιτών ως προς τις πολύπλοκες και σύνθετες διαδικασίες και το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τη χορήγηση ασφαλιστικών και προνοιακών παροχών, παρατηρείται συχνά το φαινόμενο τα άτομα με αναπηρία να υποβάλλουν αίτηση στον Ο.Π.Ε.Κ.Α. για προνοιακό επίδομα/οικονομική ενίσχυση αναπηρίας, ενώ έχουν τις ασφαλιστικές προϋποθέσεις για λήψη αναπηρικής σύνταξης ή εξωιδρυματικού επιδόματος ή επιδόματος απόλυτης αναπηρίας από τον ασφαλιστικό φορέα. Αντιστρόφως, παρατηρείται ότι πολίτες, αντί να απευθύνονται στον Ο.Π.Ε.Κ.Α., απευθύνονται στον ασφαλιστικό φορέα δίχως να θεμελιώνουν τις ασφαλιστικές προϋποθέσεις, με αποτέλεσμα να διαπιστώνεται η αναρμοδιότητα μετά την πάροδο ιδιαίτερα μακρού χρονικού διαστήματος (συχνά πέραν του έτους). Ο αρμόδιος φορέας χορηγεί τελικά την παροχή, από την ημερομηνία όμως που επιλήφθηκε και όχι από την αρχική ημερομηνία υποβολής της αίτησης στον αναρμόδιο φορέα, με συνέπεια οι δικαιούχοι να χάνουν παροχές ιδιαίτερα μεγάλου ύψους. Η Αρχή έχει επισημάνει τα ανωτέρω στις αρμόδιες υπηρεσίες και αναμένει τις ενέργειές τους.

6.2.        Υπέρμετρη καθυστέρηση έκδοσης αποφάσεων απονομής συντάξεων αναπηρίας και επιδομάτων

Ο Συνήγορος του Πολίτη έλαβε και αυτή τη χρονιά σημαντικό αριθμό αναφορών από πολίτες που διαμαρτύρονταν για υπέρμετρη καθυστέρηση έκδοσης αποφάσεων απονομής συντάξεων αναπηρίας, χορήγησης εξωιδρυματικών επιδομάτων και επιδομάτων απόλυτης αναπηρίας. Από την διερεύνηση των αναφορών, δια- πιστώθηκε ότι το χρονικό διάστημα έκδοσης απόφασης από τον e-ΕΦΚΑ υπερέβαινε το έτος στην πλειοψηφία των αναφερόμενων περιπτώσεων, ενώ διαπιστώθηκαν και περιπτώσεις ασφαλισμένων στους πρώην φορείς ασφάλισης Ο.Α.Ε.Ε. και Ο.Γ.Α., στις οποίες η καθυστέρηση υπερέβαινε ακόμα και τα δύο έτη. Επίσης, υπέρμετρη καθυστέρηση παρατηρήθηκε και σε περιπτώσεις παράτασης των συντάξεων αναπηρίας, παρ’ ότι σε αυτές δεν χωρεί εκ νέου έλεγχος ασφαλιστικών προϋποθέσεων, αλλά πρόκειται για απλή διοικητική διαδικασία έκδοσης πράξης παράτασης της ασφαλιστικής παροχής.

Οι καθυστερήσεις εντάθηκαν κατά το μεταβατικό στάδιο συγχώνευσης μονάδων και μεταφοράς αρμοδιοτήτων, στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του e-EΦΚΑ, χωρίς να έχει εξασφαλιστεί επαρκής στελέχωση, κατάλληλη μηχανογραφική υποστήριξη και σαφής ενημέρωση του προσωπικού για το χειρισμό και την διεκπεραίωση των αιτήσεων. Ο Συνήγορος του Πολίτη διαμεσολάβησε με επιτυχία σε σημαντικό αριθμό υποθέσεων, καθώς διεκπεραιώθηκαν επί μακρόν εκκρεμούσες υποθέσεις. Περαιτέρω, η Αρχή, στο πλαίσιο προστασίας του δικαιώματος των ατόμων με αναπηρία για ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης, επισήμανε στον e-ΕΦΚΑ την αναγκαιότητα λήψης συγκεκριμένων μέτρων, λ.χ έκδοση διευκρινιστικών οδηγιών όπου απαιτούνται, απλούστευση διαδικασιών και ολοκληρωμένη ηλεκτρονική διαχείριση των αιτημάτων, γενικευμένη χορήγηση προσωρινής παροχής, κ.α.

6.3.        Φορολογική αντιμετώπιση συντάξεων αλλοδαπής

Συνταξιούχος που λαμβάνει δυο αναπηρικές συντάξεις, κύρια και επικουρική, από ασφαλιστικούς συνταξιοδοτικούς φορείς της Γερμανίας, ανέφερε στο Συνήγορο ότι η Δ.Ο.Υ. αρνήθηκε να του χορηγήσει τις φοροαπαλλαγές που προβλέπονται για τις αντίστοιχες απολαβές ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα, επειδή το εισόδημα προερχόταν από την αλλοδαπή.

Με έγγραφό του προς την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, ο Συνήγορος ζήτησε πληροφόρηση ως προς τη φορολογική αντιμετώπιση των συντάξεων, υπενθυμίζοντας προκαταρκτικά ότι η Ελλάδα έχει υπογράψει με την Ομόσπονδη Δημοκρατία της Γερμανίας Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας, η οποία ρυθμίζει τη φορολόγηση των συντάξεων, των μισθωτών υπηρεσιών, των μερισμάτων, των τόκων και των δικαιωμάτων, κ.α. Με βάση την ανωτέρω Σύμβαση, συντάξεις και περιοδικές παροχές που αποκτώνται από κάτοικο της Ελλάδος και προέρχονται από πηγές εντός Γερμανίας φορολογούνται μόνο στην Ελλάδα (και αντιστρόφως), ενώ συντάξεις/περιοδικές παροχές που καταβάλλει το ελληνικό Δημόσιο φορολογούνται μόνο στην Ελλάδα και συντάξεις/περιοδικές παροχές που καταβάλλει το γερμανικό Δημόσιο φορολογούνται μόνο στην Γερμανία.

Το έγγραφο του Συνηγόρου διαβιβάστηκε στη Διεύθυνση Εφαρμογής Άμεσης Φορολογίας της Α.Α.Δ.Ε., η οποία απάντησε ότι, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία και τη σχετική απόφαση (36) του Διοικητή της Α.Α.Δ.Ε., έχει οριστεί, μεταξύ άλλων, ότι

«(…) οι μισθοί, οι συντάξεις και η πάγια αντιμισθία που χορηγούνται σε ανάπηρους με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον ογδόντα τοις εκατό (80%) απαλλάσσονται από τον φόρο, σύμφωνα με την περιπτ. ε ́ της παρ. 2 του άρθρ. 14 του ΚΦΕ. Ελλείψει ρητής διάκρισης στον νόμο, αυτά τα εισοδήματα είναι απαλλασσόμενα του φόρου, ανεξάρτητα από το αν αποκτώνται από φορολογικό κάτοικο Ελλάδας ή αλλοδαπής, εφόσον προσκομίζονται τα οριζόμενα δικαιολογητικά. Επιπλέον, οι φορολογικοί κάτοικοι αλλοδαπής που αποκτούν εισόδημα στην Ελλάδα και παρουσιάζουν βαριές κινητικές αναπηρίες σε ποσοστό από ογδόντα τοις εκατό (80%) και άνω ή είναι ολικώς τυφλοί, απαλλάσσονται από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης, για όλες τις κατηγορίες εισοδημάτων τους, εφόσον κατέχουν τα οριζόμενα δικαιολογητικά, καθόσον η παραγρ. 2 του άρθρου 43Α του ΚΦΕ δεν κάνει διάκριση μεταξύ των φορολογικών κατοίκων ημεδαπής και αλλοδαπής.».

Με βάση την απάντηση της Α.Α.Δ.Ε. προκύπτει ότι, ελλείψει ρητής διάκρισης στις οικείες διατάξεις, το εισόδημα από σύνταξη αλλοδαπής που αποκτά φορολογικός κάτοικος ημεδαπής, ολικά τυφλός ή βαριά κινητικά ανάπηρος με αναπηρία από 80% και άνω, απαλλάσσεται του φόρου και της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης.

Εν τέλει πραγματοποιήθηκε νέα εκκαθάριση των δηλώσεων από τη Δ.Ο.Υ. και χορηγήθηκαν στον ενδιαφερόμενο οι προβλεπόμενες απαλλαγές (υπόθεση ΦΥ 294947).

36. Α.1070/2020 (ΑΔΑ: 699Ε46ΜΠ3Ζ-Ξ5Δ).