kathimerini.gr
Ειδική Αγωγή με δεκανίκια, ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ (ΠΑΣΧΑΛΗΣ) ΚΑΒΑΛΙΩΤΗΣ*
| Kathimerini
Εάν κάποιος με στοιχειώδη γνώση του ζητήματος περιέγραφε την
Ειδική Αγωγή στην Ελλάδα ως έναν χωλό με δεκανίκια, η σωματική αναπηρία του
οποίου δεν του επιτρέπει να διανύει τα προκαθορισμένα ορόσημα στο κατάλληλο
χρονικό διάστημα, μικρή παρηγοριά θα αποτελούσε το γεγονός ότι προθέσεις
υπάρχουν άφθονες. Διότι προσδοκία όλων θα έπρεπε να αποτελεί η υλοποίηση των
προθέσεων και όχι η μεμψιμοιρία ή η ολιγωρία εμπρός στο πλήθος των πρακτικών
και ιδιοσυγκρασιακών προβλημάτων του εν λόγω εκπαιδευτικού/ενταξιακού συστήματος.
Αναφορά της Action Aid για το 2015 εκτιμούσε ότι μόλις το
15% των παιδιών με ειδικές ανάγκες έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση, δηλαδή
περίπου 30.000 έναντι 200.000 ανεπισήμως καταγεγραμμένων. Είναι τραγική η
διαπίστωση ότι τουλάχιστον 170.000 νέοι με ειδικές ανάγκες αποκλείονται από την
εκπαίδευση και την παροχή αρμόζουσας βοήθειας, εξαιτίας αδυναμιών ελέγχου και
εποπτείας του προβλήματος ή ανεπάρκειας των υλικών και ανθρώπινων πόρων. Ως
προς την ένταξή τους δε στην κοινωνία και στην εργασία, πέραν του γεγονότος ότι
δεν λειτουργούν μονάδες αυτόνομης διαβίωσης, ας σημειωθεί ότι η χώρα μας
παρουσιάζει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εργασιακής ένταξης συγκριτικά με τις
υπόλοιπες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, άρα υψηλότατο βαθμό περιθωριοποίησης και
κοινωνικού αποκλεισμού. Αριθμοί μαρτυρούν ότι η κοινωνική ισοτιμία των ανθρώπων
που μειονεκτούν δεν είναι κατοχυρωμένη σε μεγαλύτερο βαθμό από όσο εκείνη των
μειονοτικών ομάδων. Οσο δε για την πρόνοια στην Ελλάδα, δεν ξεφεύγει από τη
νοοτροπία της παροχής επιδομάτων, για να μη γίνει λόγος για την επέκταση των
κοινωνικών στερεοτύπων για τα φύλα, που θέλουν τις γυναίκες με ειδικές ανάγκες
να γνωρίζουν συνθήκες ανεργίας κατά περίπου 15 περισσότερες ποσοστιαίες μονάδες
σε σύγκριση με τους άνδρες.
Η επούλωση του προβλήματος με συστηματικό τρόπο είναι
αναγκαίο να επιδιωχθεί άμεσα σύμφωνα με τρεις άξονες:
Απαξίωση: Ο κόσμος των εκπαιδευτικών της Ειδικής Αγωγής
βιώνει έντονες συνθήκες απαξίωσης. Δηλώσεις περί ελλιπούς εξωτερικής
αξιολόγησης των πανεπιστημιακών τμημάτων Ειδικής Αγωγής επιδεινώνουν
συναισθηματικά και ψυχολογικά το πρόβλημα και συνεπάγονται την παραδοχή των
ανεπαρκειών των κυβερνήσεων, ακόμα και την αδιαφορία τους απέναντι στη στήριξη
εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων. Αναρωτιέται κάποιος αν μπορεί να ζητεί
σήμερα τη στελέχωση των σχολικών μονάδων με μόνιμο εκπαιδευτικό προσωπικό
Ειδικής Αγωγής όταν και αυτά ακόμα τα δύο πανεπιστημιακά τμήματά της σε
Θεσσαλία και Μακεδονία έχουν απειληθεί με λουκέτο. Ωστόσο, με μεγάλη
ικανοποίηση αναμένουμε την υλοποίηση της εξαγγελίας της υπουργού Νίκης Κεραμέως
για τον διορισμό 4.500 επαγγελματιών της Ειδικής Αγωγής.
Ενθάρρυνση: Η αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών και η ένταξη
όσων μειονεκτούν στην κοινωνία και στην εργασία απαιτεί ολιστική αντιμετώπιση.
Η ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των ατόμων με προβλήματα πρέπει να περνά από
συγκεκριμένα στάδια για να μην αναστρέφεται. Ωστόσο, αμφίβολη είναι η επιτυχία
της διαδικασίας εάν δεν συνδυάζεται με την ψυχολογική στήριξη των γονέων και
των αδελφών της οικογένειας, ώστε να αποδεχθούν το πρόβλημα, να συμφωνήσουν
συνειδητά με την άσκηση του νέου τους ρόλου και να αντισταθούν στις
αντιξοότητες και στις απογοητεύσεις που κατά καιρούς αντιμετωπίζουν στο δύσκολο
έργο τους. Οι γονείς ειδικά αισθάνονται συχνά τη σκιά της ματαιότητας,
καταρρακώνονται από την ιδέα ότι η ζωή τους έχει δεσμευθεί ή ακόμα και
τελειώσει λόγω της φροντίδας του παιδιού τους, αισθήματα που βιώνουν κυρίως οι
μητέρες. Η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητάς τους αποτελεί κύριο μοχλό
αντιστροφής των δυσάρεστων συναισθημάτων τους.
Νοοτροπία: Η καλλιέργεια νοοτροπίας αφορά το σύνολο της
κοινωνίας και ειδικά εκείνους οι οποίοι προσφέρουν υπηρεσίες στο κοινωνικό
σύνολο. Σε κάθε σχολή, είτε πρόκειται ο φοιτητής να ακολουθήσει ελεύθερο
επάγγελμα, είτε να υπηρετήσει στα σώματα ασφαλείας, η Ειδική Αγωγή πρέπει να
ταυτιστεί με την εκπαίδευσή του και να του εμφυσήσει το καθήκον προστασίας και
επικουρίας των ατόμων με ειδικές ανάγκες με σκοπό την εκπαιδευτική, κοινωνική
και εργασιακή τους ένταξη.
Οι επιδιώξεις και διαδικασίες της Ειδικής Αγωγής πρέπει να
μπουν στη ζωή μας και να πάψουν να αποτελούν παράλληλο σύμπαν. Το θεσμικό
πλαίσιο οφείλει να αναπτύξει οραματική προοπτική, αφού η απουσία μακροπρόθεσμων
στόχων και η έλλειψη στρατηγικής πλήττουν και τους βραχυπρόθεσμους, ενώ
υποβαθμίζουν την αξιολόγηση και αποτίμηση κάθε ρύθμισης που έλαβε χώρα στο
παρελθόν. Η κατάρτιση του κοινωνικού συνόλου είναι απαραίτητη προϋπόθεση για
την επίτευξη των στόχων της Ειδικής Αγωγής, ώστε οι ελλείψεις γνώσεων και
διάθεσης να πάψουν να αποτελούν τροχοπέδη. Ας αποφασίσουμε ότι δεν μπορούμε πια
να μιλάμε για αναπηρία, μειονεξία ή ανικανότητα, αλλά για διαφορετικότητα στο
πλαίσιο γενικότερου επανασχεδιασμού των προτεραιοτήτων και επιδιώξεων της
Ειδικής Αγωγής.
* Αρχιμανδρίτης